دكتر سلطانعلی محبوب و سوره رازقی
سندرم متابولیك مجموعه‌ای از ناهنجاری‌های متابولیك از جمله اختلال متابولیسم لیپیدها، پرفشاری خون، عدم تحمل گلوكز، چاقی و ... می‌باشد كه در نهایت منجر به تشدید ریسك فاكتورهای بیماری‌های قلبی – عروقی می‌گردد. از این‌رو توصیه كلی این است كه اهتمام مسوولان بهداشت عمومی و سلامت جامعه بر كاهش این ریسك فاكتورها معطوف گردد.
در این زمینه آموزش كاركنان بهداشتی و مصرف‌كنندگان مواد غذایی در اولویت اول قرار می‌گیرد كه بایستی این آموزش‌ها به سمت ترغیب جامعه به مصرف غذاهای سالم، انجام فعالیت‌های فیزیكی به‌ویژه در مدارس و بهبود برنامه تغذیه‌ای در مدارس سوق داده شود.
به‌علاوه پیشگویی زودرس ریسك فاكتورهای سندرم متابولیك بر اساس سابقه فامیلی، تاریخچه غذایی و شیوه زندگی، تشویق به كنترل منظم فشار خون، سطح گلوكز خون و نیز كنترل پروفایل لیپیدی افراد بالای 30 سال از اهمیت خاصی برخوردار است.
در زمینه تغذیه‌ای، توجه بیشتر به تنوع غذایی توصیه می‌گردد، زیرا هر گروه غذایی دارای برخی از مواد مفید می‌باشد؛ به عنوان مثال در فرآورده‌های لبنی، پروتئین و كلسیم به وفور وجود دارد. فرآورده‌های گوشتی، دارای آهن، روی، پروتئین و چربی فراوان هستند. غلات حاوی پروتئین، كربوهیدرات و ویتامین‌های گروه B فراوان هستند و میوه‌ها و سبزیجات نیز حاوی ویتامین‌های A و C و تعدادی از عناصر معدنی كمیاب می‌باشند.
علاوه بر این، لازم است حتی در مصرف مواد غذایی یك گروه نیز تنوع ایجاد شود. به عنوان مثال در مورد میوه‌ها، بعضی از آنها مانند توت‌فرنگی ویتامین C زیادی دارند و برخی دیگر مانند زردآلو بیشتر حاوی ویتامین A می‌باشند. بنابراین، تنوع در مصرف میوه نیز بسیار توصیه می‌شود.
از طرف دیگر نقش و اهمیت كربوهیدرات‌ها در تغذیه بیماران مبتلا به سندرم متابولیك حائز اهمیت است.
پژوهش‌های بسیاری نشان داده كه مصرف میزان مساوی از كربوهیدرات‌های موجود در مواد غذایی گوناگون قندخون را به یك اندازه افزایش نمی‌دهد و عواملی مانند ماهیت كربوهیدرات، تركیبات همراه آن (مانند فیبر، تانن، اسید فیتیك و...) و قابلیت هضم، موجب تفاوت در پاسخ قند خون پس از مصرف می‌شوند. لذا در مورد مصرف كربوهیدرات‌ها علاوه بر كمیت به كیفیت آنها نیز باید توجه شود.
توصیه‌های تغذیه‌ای برای بیماران مبتلا به سندروم متابولیك
- تنظیم رژیم غذایی بر اساس خصوصیات فردی
- تنظیم انرژی با توجه به نیاز فردی و برای رسیدن به BMI بین 9/24-9/18
- تامین 60-50 درصد كل انرژی دریافتی از كربوهیدرات و در صورتی كه فرد مبتلا به دیابت باشد این رقم به 45 درصد كاهش می‌یابد.
- تامین 20-15 درصد كل انرژی دریافتی از پروتئین
- محدود نمودن مصرف سدیم به كمتر از 200 میلی‌گرم در روز.
- دریافت روزانه 1200-1000 میلی‌گرم كلسیم و 3500 میلی‌گرم پتاسیم؛ به‌خصوص در شرایطی كه فرد از فشارخون بالا رنج می‌برد.
- دریافت 6-5 واحد میوه و سبزی، 6 واحد محصولات غذایی تهیه‌شده از دانه كامل غلات و افزایش تدریجی كل فیبر خوراكی به 20 تا 10 گرم در روز.
- مصرف مقادیر كافی مواد غذایی حاوی اسید فولیك و B6 و در صورت لزوم استفاده از غذاهای غنی‌شده.
- اطمینان از دریافت ویتامین E كافی (حداقل 12IU برای خانم‌ها و 15IU برای آقایان).
- كاهش مصرف گوشت‌های فرآوری‌شده به علت غنی بودن آنها از چربی اشباع و سدیم.
- استفاده از لبنیات بدون چربی و كم‌چرب (1 درصد چربی).
- استفاده بیشتر از مواد غذایی با نمایه گلیسمی پایین مانند انواع حبوبات و نان‌های سنتی.
- استفاده كمتر از مواد غذایی با نمایه گلیسمی بالا، مانند سیب‌زمینی آب‌پز، هویج، باقلا سبز با پوست.
- حبوبات علاوه بر نمایه گلیسمی پایین حاوی مقادیر قابل توجهی فیبر غذایی هستند. بنابراین، بهتر است به میزان بیشتر مصرف شوند.
در صورتی كه غذا را در بیرون از منزل مصرف می‌كنید
- پیش‌غذا و دسر را با دوست خود شریك شوید و اگر تنها هستید، نیمی از پیش‌غذا را با خود به خانه ببرید.
- از گارسون بخواهید به جای ریختن سس روی غذا، آن را كنار غذا سرو كند تا بتوانید مقدار مصرف آن را كنترل كنید.
- بهتر است به جای غذاهای سرخ شده، غذاهای كبابی سفارش دهید.
در پایان قابل ذكر است كه امروزه افزایش هزینه مرتبط با سندرم متابولیك، توجه مسوولان بهداشتی را به رویكرد تغذیه درمانی معطوف نموده است، زیرا با این وسیله می‌توان هزینه‌های درمان را كاهش داد، كیفیت زندگی را بهبود بخشید.
از بروز اختلالات بالینی مرتبط با این ناهنجاری پیشگیری و در نهایت از عوارض ناشی از بروز بیماری‌های قلبی – عروقی جلوگیری نمود.
در هر حال، بدن شما برای سالم ماندن نیاز به مواد غذایی متنوع دارد؛ بنابراین با برنامه‌ریزی درست غذایی و ایجاد نظم در مصرف غذا به سلامت جسم و روان خود كمك كنید.
