دكتر سلطانعلی محبوب و ایوا اورنگی
مكمل‌های تغذیه‌ای و ریسك فاكتورهای سندرم متابولیك
اخیرا مطالعات اپیدمیولوژیك و كارآزمایی‌های بالینی، مصرف تركیبات فعال بیولوژیكی را پیشنهاد می‌كنند، كه به صورت مكمل‌های غذایی در دسترس بوده و می‌توانند سبب كاهش ریسك فاكتورهای سندرم متابولیك و پیشگیری از بیماری‌های قلبی – عروقی شوند. این تركیبات اثرات سودمندی در كاهش ریسك فاكتورهای سندرم متابولیك از جمله LDLc، اكسیداسیون LDL، تجمع پلاكتی، آسیب اندوتلیال و تقسیم سلول‌های ماهیچه‌ای صاف دارند.
اولین گام در درمان ریسك فاكتورهای سندرم متابولیك ایجاد تغییراتی در شیوه زندگی است. كنترل وزن، ورزش و كاهش مقادیر چربی رژیم و كلسترول و ترك سیگار ریسك فاكتورهای بیماری‌های قلبی – عروقی را كاهش خواهند داد. گام بعدی در پیگیری و درمان سندرم متابولیك، تامین ریزمغذی‌ها و ویتامین‌هایی است كه به اندازه كافی در غذا تامین نمی‌شوند.
برخی از این مواد مغذی در تنظیم متابولیسم كربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و چربی‌ها نقش دارند. تعدادی از آنها ممكن است حین فرآوری مواد غذایی كاهش یابد و نیز زیست دسترسی آنها ممكن است به علت همراهی آنها با فیبروفیتات مواد غذایی كاهش یابد.
كاهش زیست دسترسی ریزمغذی‌هایی همچون روی، مس، منیزیم، كروم و ویتامین C و برخی از ویتامین‌های ضروری از جمله اسیدفولیك منجر به كمبود این ریزمغذی‌ها می‌شود كه با افزایش التهاب، افزایش چربی و انسولین خون و افزایش فشارخون همراه است.
در زیر به بررسی برخی از تركیبات فعال بیولوژیكی مكمل‌های رژیمی كه به نظر می‌رسد موجب كاهش ریسك فاكتورهای سندرم متابولیك در انسان‌ها می‌شوند، می‌پردازیم.
1- اسیدهای چرب امگا 3
این اسیدهای چرب از طریق مكانیسم‌های متعدد از بیماری‌های قلبی – عروقی پیشگیری می‌كنند كه با عملكرد آریتمیك، ترومبوزیس، رشد پلاك‌های آرترواسكلروزیس و لیپوژنز و فشارخون مرتبط می‌باشند.
اسیدهای چرب امگا 3 سبب مهاجرت منوسیت‌ها به پلاك‌های آترواسكلروتیك و افزایش تولید فاكتورهای relaxation مشتق از آندوتلیال (مثل نیتریك اكساید) می‌شوند كه هر دو مورد سبب مهار فرآیند آتروژنیك و كاهش آسیب به دیواره عروق، مهار و جلوگیری از شكل‌گیری پلاك‌های آترواسكلروتیك از طریق كاهش معنی‌دار فاكتورهای رشد مشتق از پلاكت‌ها می‌گردند.
2- استرول‌ها و استانول‌های گیاهی
استرول‌ها و استانول‌های گیاهی به طور طبیعی و به مقادیر كم در بسیاری از میوه‌ها، سبزیجات، مغزها، دانه‌ها، غلات و حبوبات، روغن‌های گیاهی و دیگر منابع گیاهی وجود دارند. این تركیبات سبب مهار جذب كلسترول در روده كوچك تا 50 درصد و كاهش LDLc به میزان 14 درصد می‌شوند. به طور كلی ماكزیمم اثر كاهش‌دهندگی كلسترول در روز حداقل 1 تا 25 گرم در روز به دست آمده است.
تحقیقات نشان داده‌اند مصرف همزمان استانول‌هاو استرول‌های گیاهی با استاتین‌ها موجب كاهش كلسترول و تقویت اثر آنها به میزان 20 درصد می‌شود.
3- پروتئین سویا و ایزوفلاوون‌ها
پروتئین سویا و ایزوفلاوون‌ها (diadzein, genistelin) به عنوان كاهش‌دهنده كلسترول مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. این تاثیر به دلیل افزایش فعالیت رسپتورهای LDL، در سنتز و ترشح اسیدهای صفراوی و مهار جذب كلسترول است.
4- كروم
كروم ماده معدنی ضروری، كوفاكتورانسولین در مسیرهای سیگنا لینگ انسولین و تقویت انتقال و متابولیسم گلوكز در بدن می‌باشد. این ماده تاثیر مطلوبی در بهبود آترواسكلروزیس دارد و كمبود آن موجب اختلال در متابولیسم لیپیدی و افزایش سطوح TG و LDL و كاهش HDL می‌شود.
مطالعات اخیر نشان داده‌اند كه سطوح كروم بافتی و سرم و مو به طور معنی‌داری در ارتباط با ریسك بیماری‌های قلبی – عروقی و دیابت هستند.
اثرات بیولوژیكی آن عبارتند از: تاخیر در جذب گلوكز و كاهش هایپرگلایسمی ناشتا و پس از غذا، بهبود كنترل گلایسمی و مهار آنزیم‌های كلیدی در مسیر سیگنا لینگ انسولین، افزایش فسفواینوزیتید-3 كیناز (P13) و كمك به جابه‌جایی GLUT4، تحریك آزادسازی انسولین از سلول‌های ß پانكراس، افزایش دریافت گلوكز و سنتزگلیكوژن، كاهش وزن بدن، كاهش TG، HBA1C و بهبود تحمل گلوكز و كاهش سطوح در گردش انسولین.
با افزایش سن، كروم بدن 70-50 درصد كاهش می‌یابد. تخم‌مرغ، پنیر، گوشت گاو و دانه‌های غلات از منابع غنی كروم می‌باشند...
برای خواندن بخش دوم- از تغذیه تا سندرم متابولیك- اینجا کلیک کنید.
