تحریریه ماهنامه دنیای سلامت
آیا می‌دانید كه در سطح زیرین پوست بدن ما 2-4 میلیون غده عرق وجود دارد و وظیفه اصلی این غده‌ها كنترل و تنظیم دمای بدن است؟ بله درست است این غده‌ها با دفع آب بدن و تبخیر آن باعث خنك‌تر شدن بدن می‌شوند. عرق در واقع همان آب است كه مقداری نمك، پتاسیم، اوره، بی‌كربنات و كلسیم نیز در آن وجود دارد.
غده‌های عرق بدن دو نوع هستند: اِكراین و اپوكراین كه هر دو نوع توسط دستگاه اعصاب سمپاتیك كنترل می‌شوند. همان‌طور كه می‌دانید، دستگاه اعصاب سمپاتیك كلیه رفتارهای غیرارادی بدن، مثل نفس كشیدن و ضربان قلب را كنترل می‌كند.
تعریق بیش از حد
افرادی كه دچار بیماری تعریق بیش از حد یا «هایپرهیدروسیس» هستند، تقریبا هیچ‌گاه خشك نیستند. تعرق یكی از واكنش‌های طبیعی بدن است كه به كاهش دمای سطحی آن كمك می‌كند؛ اما اگر همیشه، بدون توجه به دمای اطراف در حال عرق كردن هستید، باید به این موضوع اهمیت بیشتری بدهید.
حدود 2-3 درصد از جمعیت جهان به هایپرهیدروسیس دچار هستند و كف دست و پاهای‌شان همواره عرق می‌كند و سایر نواحی بدن مثل زیربغل و صورت و گردن را نیز در برمی‌گیرد. اگر این بیماری درمان نشود، فرد تمام عمر با آن درگیر خواهد بود. پزشكان می‌گویند كه این عارضه اغلب دلیل روشنی ندارد.
اگرچه اضطراب و تشویش باعث بروز این پدیده نمی‌شود، ولی نگرانی برای بروز این حالت، می‌تواند موجب شروع یا تشدید عرق‌ریزی شود. پیش از آنكه به درمان این بیماری بپردازید، باید ریشه و علت آن را بیابید. مثلا بیماری دیابت و یا پركاری غده تیروئید می‌تواند باعث عرق كردن شود. افرادی كه دچار این حالت می‌شوند، تشخیص بیماری‌شان در اولویت قرار دارد.
بیماری تعریق بیش از اندازه یا هایپرهیدروسیس به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‌گردد. نوع اولیه آن از زمان كودكی و حتی نوزادی شروع می‌شود و نوع ثانویه كمی دیرتر بروز می‌كند. علت هایپرهیدروسیس اولیه، انتقال كروموزم‌های ارثی است. در نوع ثانویه، كه به دلیل ترشحات غده هیپوفیز و تیروئید ایجاد می‌شود، وجود بیماری‌هایی مثل دیابت، تومور و نقرس در عرق كردن فرد تاثیر می‌گذارد.
دلایل تعريق
گاه دلایل دیگری مثل مصرف نوشیدنی‌های خاص، نیكوتین، كافئین و حتی برخی بوهای آلرژی‌زا، ممكن است موجب هایپرهیدروسیس شود. به طور كلی بیماری‌های زیر می‌توانند در تعریق شدید تاثیر زیادی بگذارند:
عفونت‌ها: سل و بیماری‌های تب‌دار
مغز و اعصاب: بیماری پاركینسون
متابولیك: پركاری تیروئید، دیابت، چاقی و سندرم كارسینوئید
مصرف برخی داروها مثل انسولین.
راه‌های درمان
برخی پزشكان داروهای خوراكی، مثل گلیلوپیرولات را برای بیماران خود تجویز می‌كنند؛ ولی این داروها عوارض جانبی به همراه دارند. معروف‌ترین داروهای خوراكی در این زمینه عبارتند از: دتیروپان، روبینول و كاجنتین. این داروها از تحریك غدد جلوگیری می‌كنند و به دلیل داشتن عوارض جانبی، زیاد مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. این داروها باعث خشكی دهان، تیرگی دید، یبوست و مشكلات ادراری می‌شوند.
با كمك دستگاه یون‌زدا مقداری بار الكتریكی وارد پوست می‌شود. این روش كه یونتو فرز نام دارد، از نظر برخی افراد كمی دردناك است؛ ولی اگر هر روز به مدت 15- 30 دقیقه انجام شود، تاثیر مطلوبی روی تعریق نواحی كف دست و پا دارد. این كار كمی وقت‌گیر است، ولی عوارض بسیار كمی دارد.
سم بوتولینوم، رهاسازی استیك كولین را مهار می‌كند و روش بسیار موثری برای مهار تعریق نسبتا شدید است. این شیوه مطمئن و موثر از طریق انسداد عصب‌هایی كه موجب عرق كردن می‌شوند، عمل می‌كند. درمان هر 4-7 ماه یك بار انجام می‌شود و روی دست‌ها، پاها و صورت تاثیر بیشتری دارد. البته اثر فوق‌العاده آن در زیربغل را نباید نادیده گرفت. تزریق این سم كمی دردناك است و در برخی مواقع می‌توان از بی‌حس‌كننده موضعی استفاده كرد.
به عنوان آخرین راه‌حل می‌توان از روش جراحی استفاده كرد. جراحی به دو شیوه انجام می‌شود: جراحی از طریق آندوسكوپی و جراحی برداشتن كلی غدد عروقی. در جراحی نوع اول، سلول‌های عصبی كه باعث تعریق بیش از حد می‌شوند، سوزانده یا قطع می‌شوند؛ اما این روش یك مشكل ایجاد می‌كند و آن اینكه نقاط دیگر بدن عكس‌العمل نشان داده و تعرق در آنها بیشتر می‌شود.
در جراحی نوع دوم: غدد عروقی به سادگی برداشته می‌شود، ولی بیمار قبل از جراحی باید بیهوش شود. این روش از تمام موارد گران‌تر ولی تاثیرگذارتر است. مركز تنظیم حرارت بدن در هر فرد متفاوت است؛ بنابراین با افزایش درجه حرارت خون، هیپوتالاموس عروق را گشاد كرده و تعریق افزایش می‌یابد تا بدن خنك شود.
دوران بلوغ، دوران یائسگی، خوردن غذاهای پر ادویه، اضطراب و استرس و ورزش كردن روی تعرق بدن تاثیر می‌گذارند؛ ولی شرایطی كه به وجود می‌آید كاملا طبیعی است و نیاز به درمان ندارد. عرق كردن در صورتی كه غیرطبیعی باشد و فرد را بیش از حد آزار دهد، نیاز به استفاده از یكی از راه‌های درمانی گفته شده دارد.
ضد عرق‌ها
ضد عرق‌ها در مراحل ابتدایی بیماری تجویز می‌شوند. این مواد كه حاوی كلرید آلومینیوم هستند، درون ظروف شیشه‌ای نگهداری شده و قیمت بسیار مناسبی دارند. ضد عرق‌ها را نخستین درمان برای هایپرهیدروسیس می‌دانند، اما آنها فقط روی هایپرهیدروسیس‌های متوسط و معمولی تاثیر می‌گذارند و برای تعرق‌های شدید تاثیر خاصی ندارند.
ضمنا این داروها روی عرق شدید زیربغل موثر بوده، ولی در تعریق كف دست و پا تقریبا بی‌اثر هستند. در صورتی كه از ضدتعرق‌ها استفاده كرده و نتیجه‌ای نگرفته‌اید، می‌توانید با تجویز پزشك خود، نوع قوی‌تر آنها را نیز امتحان كنید. این نوع از ضدتعرق‌ها حاوی آلومینیوم كلرید هگزا هیدرات هستند و تاثیرگذاری بیشتری دارند. شیوه استفاده از آنها را از پزشك خود بپرسید.
