دكتر محسن نراقی؛ رییس انجمن تحقیقات راینولوژی، فلوی رسمی جراحان بینی آمریكا، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران
عفونت‌های حلق به طور کلی فارنژیت نامیده می‌شوند و برحسب علت ایجاد کننده تقسیم بندی می‌شوند که در این بحث انواع مختلف آن را توضیح می‌دهیم.
فارنژیت ویروسی
فارنژیت ویروسی اغلب هم سبب درگیری مخاطی حلق بینی و هم سبب درگیری حلق دهانی می‌شود.
بیماران معمولاً از گلودرد منتشر رنج می‌برند. در كودكان‌كوچك‌تر ممكن است تب بالا هم دیده شود. اغلب، سایرعلایم عفونت ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی هم وجوددارد.
معاینه گلو معمولاً قرمزی ملایم و تورم دیواره پشتی حلق را نشان می‌دهد. غدد لنفاوی گردن ممكن است كمی بزرگ شوند، ولی به ندرت‌در لمس حساس هستند.
درمان شامل مرطوب كردن، غرغره با محلول نمكی و استامینوفن برای كاهش درداست. انتظار می‌رود كه در عرض 4 ـ 3 روز بهبودی حاصل‌آید.
فارنژیت باكتریایی
فارنژیت باكتریایی در اكثر مواقع توسط ارگانیسم‌های‌چرك‌زای استرپتوكوكی ایجاد می‌شود، ولی ممكن است‌توسط استافیلوكوك، نایسریا و سایر گونه‌های باكتریایی‌هم ایجاد شود.
اغلب شروع بیماری ناگهانی است. فارنژیت باكتریایی اغلب همراه با تونسیلیت باكتریایی(فارنگوتونسیلیت) است. دمای بدن ممكن است تا بیش از 39 درجه بالا رود.
اغلب، مخاط حلق قرمزروشن و متورم است و تورم زبان كوچك و قرمزی كام نرم‌وجود دارد.
زمانی كه لوزه‌ها درگیر شوند، ملتهب می‌شوند ودر حفرات آن‌ها ترشحات چرکی (اگزودا) وجود دارد.
معمولاً، غدد لنفاوی‌فوقانی گردن در لمس دردناك هستند. درمان فارنژیت‌استرپتوكوكی پنی‌سیلین بنزاتین به صورت تك دوزعضلانی یا پنی‌سیلین خوراكی به مدت ده روز و در صورت‌حساسیت به آن، اریترومایسین است.
آنژین لودویگ
آنژین لودویگ، التهاب فضاهای تحت‌فكی، زیرزبانی و تحت چانه‌ای با انتشار سریع است كه موجب تورم، محدودیت شدید در بازکردن دهان، و ریزش بزاق از دهان می‌شود.
زبان‌متورم و به طرف خلف جابه‌جا شده است. در ناحیه‌تحت‌فكی سفت شدگی بافت‌ها وجود دارد. التهاب و تورم ممكن است به سرعت پیشرفت كرده، آبسه‌تشكیل دهد و سبب انسداد راه هوایی شود.
معمولاً سابقه كشیدن دندان یا عفونت دندانی وجوددارد. ارگانیسم‌های عامل معمولاً استرپتوكوك، استافیلوكوك و بی‌هوازی‌های دهان هستند.
درمان شامل‌برش و درناژ آبسه به همراه استفاده داخل وریدی‌آنتی‌بیوتیك‌ها است. در موارد به خطر افتادن راه هوایی، تراكئوتومی ضروری است.
مونونوكلئوز عفونی
مونونوكلئوز عفونی بیماری ویروسی است كه به فارنژیت باكتریایی حاد شباهت دارد. فارنژیت دو طرفه چرکی به همراه احساس بی‌حالی، تب خفیف و تورم غدد لنفاوی گردنی باید پزشك را به این بیماری مظنون سازد.
شمارش كامل سلول‌های خونی معمولاً نشانگر بالا رفتن لنفوسیت‌های غیرمعمول است و تشخیص بر اساس آزمون‌های سرولوژیك است.
التهاب حاد لوزه‌های زبانی
التهاب حاد لوزه‌های زبانی یا تونسیلیت زبانی حاد اغلب با صدای سیب زمینی‌داغ (صدایی شبیه به این كه یك سیب زمینی داغ درپشت زبان بیمار قرار دارد) و وجود گلودرد تظاهر می‌كند.
معاینه با آیینه، لوزه‌های‌زبانی بزرگ شده را نشان می‌دهد كه معمولاً با ترشحات چركی پوشیده شده‌اند. درمان آنتی‌بیوتیك، مشابه درمان فارنژیت باكتریایی حاد است.
آنژین ونسان
آنژین ونسان وضعیتی‌است كه در آن یك یا هر دو لوزه كامی، زخمی پوشانده شده توسط غشای چركی خاكستری كثیف را نشان می‌دهد.
بیمار گلودرد دارد و مکرراً دردی به سوی‌گوش را احساس می‌كند. بوی بد دهان نیز اغلب وجود دارد. عامل شایع آن، باسیل فوزیفرم به‌همراه اسپیروكت است.
درمان شامل تجویز خوراكی یا تزریق پنی‌سیلین و بهداشت مناسب دهان است.
برفك
برفك یا كاندیدیازیس عفونت قارچی است كه در بیماران دچار وضعیت‌های ناتوان كننده، دیابت، نقص ایمنی یا افرادی كه سابقه مصرف طولانی‌مدت آنتی‌بیوتیك دارند، سبب گلو درد می‌شود.
در معاینه، قرمزی گلو و تورم به همراه ترشحات سفید رنگی كه می‌تواند كنده شود، دیده می‌شود.
در بررسی‌میكروسكوپی، اشكال مخمری در حال جوانه زدن دیده می‌شود.
درمان شامل استفاده موضعی از دهان‌شویه‌های نیستاتین، كلوتریمازول، یا هر دو، تا برطرف‌شدن عفونت است.
دیفتری حلقی
گرچه امروزه دیفتری حلقی شایع نیست، می‌تواندسبب فارنژیت حاد با سیر سریع شود كه مشخصه آن‌تشكیل غشای سفید ـ خاكستری است كه روی همه‌ساختمان‌های حلقی را می‌پوشاند.
غشای كاذب دیفتری‌كثیف است و در صورت كنده شدن، خونریزی می‌كند. غشا از محدوده لوزه تجاوز می‌كند. بیماری با تب خفیف، تورم غدد لنفاوی قدامی گردن، نبض تند و بی‌حالی تظاهر می‌كند.
تشخیص قطعی با كشت میكروب است. محافظت از راه‌هوایی مهم است.
آبسه‌های پشت حلقی
آبسه‌های پشت حلقی یا رتروفارنژیال بیشتر در كودكان كوچك‌تررخ می‌دهد. آبسه پشت حلقی اغلب عارضه عفونت‌دستگاه تنفسی فوقانی است كه در آن غدد لنفاوی پشت حلقی چركی سبب تشكیل آبسه می‌شوند.
ممکن است به علت ضربه نافذ ایجاد شود (به مانند مدادی كه دیواره خلفی حلق را سوراخ كرده و موجب رسوب مقداركمی از ماده مغز مداد شده است).
گاهی این آبسه در افرادبزرگسال، به ویژه در صورت وجود زمینه دیابت، در اثر علل‌مختلف مانند خراشیدگی ناشی از اجسام خارجی ـاستخوان ـ رخ می‌دهد.
علامت اصلی آبسه پشت حلقی گلودرد حاد، اختلال در بلع و بلع دردناك ـ حین بلع بزاق ـ است‌كه با تب بالا، سفتی گردن و گاه اختلال تنفسی همراه‌است.
تورم اغلب در یك‌طرف بیشتر است و سبب ورم‌حساس به لمس در همان سوی گردن می‌شود كه با تورم غدد لنفاوی گردنی حساس به لمس همراه است.
در معاینه، دیواره خلفی برآمده و قرمز است. رادیوگرافی نیم‌رخ بافت‌نرم گردن مؤید تشخیص است.
علایم رادیولوژیك شامل افزایش ضخامت نسج نرم قدام ستون فقرات و از بین رفتن انحنای طبیعی گردن در اثر اسپاسم عضلات گردنی است.
درمان، تخلیه جراحی از طریق داخل یا خارج دهان، همراه با حفظ راه هوایی ـ برای جلوگیری از استنشاق مواد چركی ـ است. پس از تخلیه جراحی، درمان آنتی‌بیوتیك داخل وریدی ضروری است.
آبسه‌های دورلوزه‌ای
آبسه‌های دورلوزه‌ای، در یك طرف بروز می‌كند و سبب گلودرد شدید یك طرفه می‌شود كه به گوش همان‌طرف انتشار می‌یابد.
ممكن است به علت التهاب و تحریك عضله مجاور، موجب محدودیت شدید در بازکردن دهان شود. درمعاینه، برآمدگی قطب فوقانی لوزه درگیر و انحراف زبان‌كوچك به سمت مقابل دیده می‌شود.
وجود محدودیت شدید در بازکردن دهان ممكن است مانع از انجام معاینه شود. درمان شامل آنتی‌بیوتیك، برش و تخلیه آبسه است.
دست كم به مدت 10 روز تجویزآنتی‌بیوتیك (مانند پنی‌سیلین) ادامه می‌یابد. درمان ناكافی آبسه‌های دور لوزه‌ای ممكن است منجر به‌عفونت‌های عمقی گردن شود كه برای حیات مخاطره‌انگیز است.
