دكتر محمد مهدی شجری؛ متخصص گوش و حلق و بینی
احساس سرگیجه و یا عدم تعادل در بچه‌ها و بزرگسالان می‌تواند حاصل بیماری‌های گوش داخلی (لابیرینت) یا كوكلئا باشد؛ اعم از اینكه عصب هشتم یا بعضی از اجزای سیستم مركزی و مغزی را درگیر كرده باشد.
گرفتن تاریخچه دقیق از سرگیجه می‌تواند، تفاوت سرگیجه‌های ناشی از علل گوش و یا غیر از گوش را مشخص كند.
تشخیص نشانه‌های همراه، مدت سرگیجه، عوامل تشدیدكننده یا كاهش‌دهنده سرگیجه و همچنین تاریخچه عمومی پزشكی بیمار از جمله مواردی است كه به پزشك در تشخیص علت سرگیجه می‌تواند كمك كند.
احساس گردش سر یا اتاق می‌تواند از نشانه‌های حملات حاد لابیرینت گوش باشد؛ مانند لابیرینت حاد، عفونت‌های ویروسی یا بیماری منیر.
مشكلات قلبی، متابولیك، عصبی و یا روانی معمولا باعث سنگینی یا سبكی سر می‌شود. بیمار باید سعی كند حالت خود را دقیقا توضیح دهد.
زمان طول كشیدن سرگیجه و تناوب آن نیز جهت تشخیص علت‌های ناشی از گوش و یا غیر گوش اهمیت خاصی دارد، به عنوان مثال سرگیجه‌ای كه هفته‌ها بدون كم و زیاد شدن وجود داشته باشد، معمولا نمی‌تواند از مشكلات گوش باشد.
گرچه آسیب حاد به گوش داخلی یا عصب هشتم، در مرحله اول باعث سرگیجه شدید و طولانی می‌شود.
بعد از فرآیند جبران توسط سیستم مركزی معمولا سرگیجه فروكش خواهد كرد كه ممكن است چند روز تا چند هفته طول بكشد.
سرگیجه دائم می‌تواند ناشی از عدم تحقق فرآیند جبران و یا آسیب غیرقابل بازگشت عصب هشتم و یا مشكلات سیستم مغزی باشد.
مدت زمان سرگیجه
سرگیجه‌ای كه كمتر از یك دقیقه طول بكشد، می‌تواند سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم حمله‌ای باشد. (Benignaroxysmal positional vertigo)
سرگیجه‌ای كه چندین دقیقه طول بكشد، می‌تواند به علت میگرن و یا قطع موقت خونرسانی به نواحی قاعده جمجمه و یا گوش باشد.
سرگیجه‌ای كه ساعت‌ها طول بكشد، نمونه بارزی از بیماری منیر است.
سرگیجه‌ای كه روزها طول بكشد ولی به تدریج كم شود در وستیبولار نوریت دیده می‌شود.
بیماری‌هایی كه می‌تواند باعث سرگیجه شود عبارتند از
- بیماری‌های عفونی
- متابولیك
- اتوایمیون
- ایسكمیك
- بعد از ضربه
- اثرات بعضی داروها
- تجمیعی از بیماری‌ها و عوامل خاص
مهم‌ترین و بیشترین عامل عفونی سرگیجه، در حقیقت، لابیرنتیت ویروسی است كه معمولا ناگهانی و سریع اتفاق می‌افتد و همراه با كاهش شنوایی نیست. بیماری‌های عفونی گوش كه ناشی از باكتری‌ها باشد، مانند اوتیت میانی مزمن و یا حاد، می‌تواند منجر به لابیرینتیت سروز یا تاكسیك شود.
عفونت مستقیم باكتری‌ها كه باعث لابیرینتیت می‌شود، ممكن است عفونت شدیدتری را ایجاد كند كه از آتوماستوئیدیت مزمن و یا مننژیت حاصل می‌شود.
عفونت‌های مزمن مانند سیفلیس می‌تواند باعث سرگیجه‌های متناوب و یا دائم شود. ضربه به گوش مانند شكستگی‌های استخوان تمپورال و غیره نیز می‌تواند باعث سرگیجه شود. عوامل متابولیك مانند سندرم هیپرویسكوزیتی (بالا بودن غلظت خون، بالا بودن چربی خون، كم‌خونی و عواملی شبیه به آن) می‌تواند شخص را دچار سرگیجه كند. بیماری‌های غدد درون‌ریز مانند دیابت و كم‌كاری تیروئید نیز از عوامل سرگیجه هستند.
تغییرات هورمونی، مخصوصا در خانم‌ها، همچنین استفاده از داروهای ضدبارداری و یا درمان‌های هورمونی فیزیكی از عوامل سرگیجه است.
عوامل متابولیك ایجادكننده سرگیجه
عوامل متابولیك غیرسیستمیك، مانند آتواسكلروز گوش، همچنین بیماری‌های بافت‌های بدن مانند مشكلات كلاژنی رگ‌های خون می‌توانند باعث سرگیجه شوند. از جمله: پلی ارتریت ندوزا، آرتریت روماتوئید، آرتریت تمپورال، درماتومیزیت، پلی كندریتیس، اسكلرو درما، لوپوس و ساركوئید.
ایسكمی سرخرگ‌های كوچك لابیرینت و همچنین بسته شدن سرخرگ‌های بزرگ‌تر مغزی (كم‌رسانی خون) یكی دیگر از عوامل سرگیجه است.
اثرات سمی داروهای آمینوگلیكوزید مانند جنتامایسین نیز موجب سرگیجه می‌شود. بیماری منیر نیز در اثر فیبروز شدن ساك (كیسه) آندولنف و تغییرات متابولیك گلیكوپروتئین و عفونت‌های ویروسی باعث سرگیجه‌ای می‌شود كه معمولا همراه با افت شنوایی، وزوز گوش، سرگیجه و سنگینی گوش است.
بعضی سرگیجه‌ها به دلایل زیر به وجود می‌آیند
- بالا رفتن سن، ضربه به سر، جراحی‌های قبلی گوش، عدم فعالیت به مدت طولانی و عفونت‌های ویروسی می‌توانند باعث سرگیجه از نوع سرگیجه خوش‌خیم، ناگهانی، وضعیتی شوند. Benign paroxysmal positional vertigo))
- تومورهای ناحیه C.P Angle می‌تواند احساس سرگیجه ایجاد كند كه در واقع، سرگیجه واقعی نیست. سرگیجه‌هایی كه همراه با تومورهای ساقه مغز می‌باشند، معمولا همراه با نشانه‌های دیگر ظهور می‌كنند.
- دژنراسیون پارانئوپلاستیك سربلار باعث سرگیجه ناگهانی همراه با اتاكسی، نیستاگموس، مشكلات گفتاری و دوبینی می‌شود.
- ایسكمی ناگهانی و گذرای سیستم ورتبرو بیسیلار باعث سرگیجه حاد (كه چند دقیقه طول می‌كشد) شده و بدون هیچ مشكلی معمولا رفع می‌شود.
- سرگیجه‌های متناوب می‌تواند ناشی از میگرن باشد كه در اثر درگیر شدن سرخرگ قاعده‌ای مغز به‌وجود می‌آید. سرگیجه ممكن است همراه با سردرد باشد یا منجر به سردرد شود و نیز می‌تواند بدون سردرد باشد كه در این صورت به عنوان معادل میگرن شناخته می‌شود.
سرگیجه می‌تواند در مشكلات دمیلیناسیون بروز نماید. علت‌های آن می‌تواند، تاثیر سموم مانند منواكسیدكربن، سرب، متوتركست و غیره باشد. همچنین كمبود ویتامین B12 و یا بعد از بیماری‌های ویروسی می‌تواند از علل غیرارثی باشد. البته نوع ارثی آن نیز دیده شده است. M.S نیز بیماری می‌‌باشد كه گرچه فقط در 5 درصد موارد آن سرگیجه وجود دارد ولی در آن عدم تعادل بسیار بیشتر دیده می‌شود.
