دكتر منوچهر قارونی؛ متخصص قلب و عروق
انفاركتوس قلبی یك خرابی دائمی در قسمتی از سلول‌های عضله قلب است كه در اثر نرسیدن خون به آنها طی دوره‌ای طولانی به وجود می‌آید و در نتیجه سلول‌ها از غذا و اكسیژن لازم محروم می‌شوند و فعالیت‌های خود را از دست می‌دهند. پس از 4 تا 6 هفته، این سلول‌ها به بافت‌های فیبرمانند كه در واقع جای زخم ترمیم یافته است، تبدیل می‌شوند.
حمله قلبی چیست؟
متاسفانه این واژه، معانی گوناگونی دارد. گاه به مفهوم انفاركتوس قلبی و گاه در مفهوم وسیع كلمه به انفاركتوس و مرگ ناگهانی قلب اطلاق می‌گردد. همچنین ممكن است به حوادث و اتفاقاتی كه به‌طور ناگهانی برای قلب پیش می‌آید، حمله قلبی گفته شود. افراد غیر پزشك این كلمه را بسط داده و حتی به عوارضی كه در رگ‌های خونی پیش می‌آید، تعمیم می‌دهند و گاه حتی این واژه را در مورد اشكالاتی كه در ضربان قلب پدید می‌آید و یا در مورد شوك‌ها به كار می‌برند. ما در اینجا به علت وجود این ابهامات حتی‌المقدور نامی از حمله قلبی نمی‌بریم.
تعریف قدیمی حمله قلبی (میوكاردیال اینفاركشن) لخته شدن خون در سرخرگ‌های تغذیه كننده قلب (عروق كرونر) می‌باشد. این تعریف براساس نظریه متداول در مورد حمله قلبی (میوكاردیال اینفاركشن) یعنی گرفتگی رگ یا لخته شدن خون در سرخرگ‌های تغذیه كننده قلب (عروق كرونر) است، ولی انفاركتوس قلبی الزاماً همیشه در اثر تصلب شرائین و یا لخته شدن خون پدید نمی‌آید و هر تصلبی در شرائین (گرفتن رگ در اثر لخته شدن خون) سبب انفاركتوس قلبی نمی‌شود.
بنابراین، تعریف قدیمی انفاركتوس، در حال حاضر در پزشكی كمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد اصطلاحات و تعریف‌های جدید پزشكی را مورد استفاده قرار می‌دهیم. گاه بعضی اشخاص از ناراحتی سرخرگ‌های تغذیه كننده قلب (عروق كرونر) سخن می‌گویند كه به علت عدم آشنایی آنها با تعاریف دقیق، نمی‌دانیم كه منظور‌شان واقعاً بیماری سرخرگ‌های تغذیه‌كننده قلب است یا خیر؟ به هر حال اصطلاح حمله قلبی در محاوره عامیانه، به مفهوم لخته شدن خون در عروق كرونر می‌باشد.
علل حمله قلبی (میوكاردیال اینفاركشن) چیست؟
انفاركتوس نیز مانند آنژین، ناشی از وجود اشكال در سرخرگ‌های تغذیه كننده قلب است كه معمولا سرخرگ‌ها تنگ می‌شوند. اگرچه در بروز علائم فوری با یكدیگر تفاوت دارند سال‌های متوالی این تردید وجود داشت كه آیا انفاركتوس، در اثر مداومت تنگی سرخرگ‌های تغذیه كننده قلب (عروق كرونر) اتفاق می‌افتد و یا در اثر ایجاد لخته در داخل رگ‌های بیمار شده رخ می‌دهد.
آیا انفاركتوس قلبی در اثر هیجان زیاد ایجاد می‌شود؟
خیر. این عارضه ممكن است در هر حالتی، حتی در هنگام استراحت رخ دهد. همانطور كه گفته شد، انفاركتوس در اثر انسداد ناگهانی عروق كرونر پدید می‌آید. سلول‌ها ممكن است در اثر نرسیدن خون اكسیژن‌دار، به‌طور دائم خراب شوند. در بعضی مواقع، انفاركتوس ممكن است در اثر هیجانات به‌دنبال كار بدنی رخ دهد كه در این‌گونه موارد، معمولاً سلول‌ها خیلی زود خراب می‌شوند و ورزش فقط عامل مستعد كننده این رویداد است.
آیا انفاركتوس در اثر ناراحتی و فشارهای ناگهانی (استرس) ایجاد می‌شود؟
تا حدودی می‌تواند باعث شود و چون اندازه‌گیری شدت ناراحتی و فشار، خیلی مشكل است، بعضی اوقات در پی وقوع انفاركتوس در یك بیمار، اطرافیان و نزدیكان او به منظور بررسی علل آن، حوادثی را كه اتفاق افتاده، مرور می‌كنند و به دنبال علت واقعه می‌گردند.
اكثراً بیمار در روزهای قبل از انفاركتوس، تحت استرس‌هایی بوده است كه قابل یادآوری است؛ ولی بسیاری از ما در اوقات مختلف روز، بدون آنكه دچار انفاركتوس بشویم، با اتفاقات استرس‌زا، سروكار پیدا می‌كنیم. تا این زمان هیچگونه دلیل و مدركی كه براساس آن بتوان ادعا كرد استرس، مستعد كننده انفاركتوس قلبی است، وجود ندارد. اگرچه ممكن است استرس، رابطه‌ای با مرگ ناگهانی داشته باشد كه راجع به آن در مباحث آینده، صحبت خواهیم كرد.
چگونه می‌‌توان انفاركتوس قلبی را تشخیص داد؟
انفاركتوس قلبی فقط یكی از علل متعددی است كه سبب بروز دردهای شدید قفسه سینه می‌شود. تشخیص این عارضه، به مدت زمان و شكل خاص درد بستگی كامل دارد. با این‌حال، آزمایش‌های لازم، برای تایید تشخیص، ضروری است. الكتروكاردیوگرام (نوار قلب) به تشخیص، كمك زیادی می‌كند یك نوار الكتروكاردیوگرام (نوار قلب) ممكن است كافی باشد.
اما چون گاهی تغییرات نامعلوم است، گرفتن نوارهای متعدد الكتروكاردیوگرام در چند روز اول بعد از انفاركتوس قلبی ضروری است تا موارد غیر طبیعی را تشخیص داده شود. ممكن است نوار اول، وضعیت قلب را طبیعی نشان دهد، ولی به ندرت اتفاق می‌افتد كه نوار، در عرض یك یا دو روز بعد از انفاركتوس، بدون تغییر باقی بماند و حتماً تغییرات خاصی می‌كند. بعضی از بیماران، سابقه آنژین قلبی (به مدت طولانی) دارند و یا در گذشته دچار انفاركتوس قلبی شده‌اند.
نوار الكتروكاردیوگرام این قبیل بیماران، از اول غیر طبیعی است كه این امر، شناسایی تغییرات جدید در این‌گونه بیماران را مشكل‌تر و بدین ترتیب، تشخیص عارضه جدید را دشوار می‌كند. عضلات خراب شده قلب در جریان خون، باعث ترشح آنزیم مخصوصی می‌گردد كه با آزمایش خون، قابل تشخیص است.
ولی از آنجا كه مقدار این آنزیم‌ها در یك یا دو روز اول بعد از انفاركتوس، به آن حد نمی‌رسد كه قابل تشخیص باشد، از این‌رو، دو یا سه روز بعد از وقوع انفاركتوس، خون بیمار، برای اندازه‌گیری آنزیم، مورد آزمایش قرار می‌گیرد. یكی از موارد عملی خیلی مهم این است كه چند روز متوالی طول می‌كشد تا بتوان تشخیص را تأیید یا رد كرد...
