تحریریه ماهنامه دنیای سلامت
کراک (Crack) که گاهی راک (Rock) نیز نامیده می‌‌شود، ماده‌ای محرک است که از تصفیه کوکائین به دست می‌‌آید و به اشکال مختلف تدخین (استنشاق دود) می‌‌شود. اما کراکی که در ایران رایج است از مشتقات هروئین است و در صورتی که بصورت علمی تولید شود از تصفیه هروئین به دست می‌‌آید. کراک ماده‌ای بی‌بو است، مصرف آن راحت است و با یک فندک در هر جایی که باشی می‌توانی مصرف کنی؛ درست برخلاف مصرف تریاک و یا هروئین است.
کوکائین و کراک چه هستند؟
کوکایین، آلکالوئید اصلی برگ کوکا است که از برگ‌های بوته‌ای به نام (Ergthroxglom Coca) بدست می‌‌آید. کراک را نیز از کوکائین تهیه و در اواخر تابستان و اوایل پاییز سال ۱۹۸۵ م. به بازار شهر نیویورک عرضه کردند. کراک خطرناکترین ماده اعتیادآوری است که تا کنون به بازار آمده و به حدی وابستگی آور است که یک بار مصرف آن، فرد را معتاد میکند. از نظر طبقه‌بندی فارماکولوژی، محرک سیستم اعصاب مرکزی است. کوکائین پودر سفید نرم شفاف کریستالی با طعمی تلخ است که اغلب با پودر تالک، یا ملین‌ها یا شکر مخلوط می‌‌شود و معمولا به صورت استنشاق، تزریقی، خوراکی یا دود کردن و گاهی هم به طریق پاشیدن روی دستگاه تناسلی مصرف میکنند.
روش‌های گسترش
جنس جدید معمولا با استفاده از سه روش عمده گسترش پیدا میکند. کراک هم برای رواج بیشتر در میان جوانان از هر سه این روش‌ها استفاده کرد. اول این‌که کسانی که به هروئین اعتیاد دارند و می‌خواهند با کمک یک ماده دیگر، آن را ترک کنند، نوع مصرف را تغییر می‌دهند، در حالی که ماده جایگزین به مراتب خطرناک‌تر از اولی است. دومین روش گسترش، این است که برای تسکین عوارض مواد محرک یا توهم‌زا که معمولا در پارتی‌ها مصرف می‌شوند، میتوان از جنس جدید استفاده کرد. این توصیه‌ای است که بچه‌های اهل «توهم» به هم میکنند تا سردرد و تنش‌های ناشی از آن را کاهش دهند. معمولا هم تصور میکنند که اعتیادآور نیست. مشکل این‌جاست که بلافاصله وابستگی ایجاد می‌‌شود، زیرا این ماده جدید، از مواد مشابه اعتیادآورتر است. سوم این‌که غیر از مدل لباس و آرایش مو، مصرف مواد مخدر هم به صورت یک «مد» از کشورهای غربی تقلید می‌‌شود. بنابراین اگر ماده‌ای که در غرب رایج است به ایران بیاید، به جهت حفظ کلاس و کسب پرستیژ، بازار مصرف تضمین‌شده‌ای دارد. جوانانی هستند که بنگ و حشیش و تریاک را نشانه عقب‌ماندگی و کریستال و آیس و اسید را نشانه پیشرفت می‌دانند. جوانانی که سابقه مصرف کراک دارند، آن را به تکه‌های سفیداب سنتی تشبیه میکنند با ظاهری سنگ‌مانند ولی متخلخل، سست و سفید رنگ که هیچ بوی خاصی ندارد. کراک به صورت تدخینی و تزریقی، مصرف می‌‌شود، در مدت بسیار کوتاهی اثر میکند. حتی مراحل تزریق آن هم ساده‌تر است. این ویژگی‌ها باعث شده کراک در پارتی‌ها و جمع‌های دوستانه، بیشتر رواج پیدا کند. دختران هم مصرف‌کننده آن هستند و اگرچه به مقدار کمتری نشئه می‌شوند، ولی وابستگی بیشتری پیدا میکنند. آنها که به دوستان خود بفرما می‌زنند استفاده از کراک را بعد از مصرف کریستال یا اسید پیشنهاد میکنند تا اثر محرک را کمتر کند.اطلاعات به دست آمده از مصرف کنندگان سابق کراک که اکنون در دوره ترک به سر می‌برند، نکات دیگری از دلایل گسترش این ماده را روشن میکند. آنها می‌‌گویند دفعه اول با سه تا پک، ۲۴ ساعت نشئه می‌‌شدیم. به یک ماه نرسید که مصرفمان دو برابر شد. بعد از ۶ ماه به جایی رسیدیم که هر سه‌چهار ساعت باید دود می‌گرفتیم. اگر دیر می‌شد، شروع می‌کردیم به لرزیدن و تشنج. بعد هم مجبور شدیم تزریق کنیم. دیگری می‌‌گوید در اکس پارتی بودم به یکی دیگر از دخترها گفتم دارم از سردرد می‌میرم. گفت فاز نگرفته‌ای، بیا کراک بزن. خودش هم برایم درست کرد. هنوز دود را بیرون نداده بودم که احساس کردم سرم آرام شد. چند روز بعد به او تلفن زدم و پرسیدم باز هم از آنها داری؟ کم سن‌ترین نمونه‌ای که مصرف قابل توجهی هم داشت، یک پسر ۱۳ ساله بود که هر روز ۵ گرم کراک را در چند وعده به رگ‌هایش می‌ریخت.
چگونه معتادین به کراک را تشخیص دهیم؟
از جمله نشانه های اعتیاد به کراک میتوان به تغییرات بارز در شخصیت و رفتار، از دست دادن توجه و تمرکز، کاهش وزن، ناپدید شدن لوازم قیمتی خانه و نداشتن توضیح قانع کننده برای مقدار پول خرج شده، رفت و آمد با افراد معتاد، آشفتگی چشمگیر، رفتار کینه توزانه با افراد خانواده و دوستان، برنامه خواب نامنظم، بی‌توجهی به آراستگی ظاهری، پارانویای شدید (سوء‌ظن به همه)، بی‌قراری و یک نشانه ابتدایی سوء مصرف کراک، جدایی ناگهانی جسمی / روحی فرد از کانون خانواده و تغییر رفتار چشمگیر اوست. هرچند بسیاری از نشانه‌های بالا با مشکلاتی چون اختلالات احساسی یا گذراندن دوران سخت بلوغ مشابه است، اما هرگز نباید احتمال مصرف مواد محرک یا مخدر را از نظر دور داشت.
اثرات مخرب مصرف کراک
اعتیاد به کراک سبب از بین رفتن درد و خروج استرس از بدن، احساس سرخوشى کاذب و ایجاد تحرک در فرد، بروز رفتارهاى خطرناک و حرف‌هاى بى‌ربط می‌‌شود که تمام اینها تنها ۵ تا ۷ دقیقه طول مى‌کشد. تکرار مصرف این ماده طى چند روز همراه با استفراغ، گیجی، بى‌تفاوتى، اسپاسم عضله و مرگ ناگهانى در اثر ایست تنفسى است. مهم‌ترین اثر بلند مدت مصرف کراک در فرد معتاد از بین رفتن اثرات ماده در عرض 3 تا 5 ساعت می‌‌باشد، بنابراین فرد باید حداقل هر چهار ساعت یکبار و حتى به‌مقدار کمتر مصرف را تکرار کند تا دچار مشکل نشود. همچنین از بین رفتن اشتها، کاهش وزن، یبوست، عفونت‌هایى همچون ایدز و هپاتیت، شکنندگى پوست، پیرى زودرس، افزایش فشار‌خون همراه با آزادسازى هیستامین که خارش در فرد ایجاد مى‌کند، از آثار مصرف این ماده در دراز مدت است. همچنین اثرات تخریبى مصرف موادى همچون شیشه، کریستال و کراک بین ۱۱۰ تا ۱۴۰ برابر تریاک و هروئین بر روى مغز و اعصاب می‌‌باشد. کراک شدیدا فرد مصرف کننده را دچار خواب آلودگی یا به اصطلاح خودمانی «چرت» میکند . مصرف مداوم این ماده مخدر در کوتاه مدت (مدت یکسال) اثرات مخرب جبران‌ناپذیری در بدن فرد مصرف کننده اعم از عفونت اجزای داخلی بدن، پوسیدگی دندان‌ها، سرطان حنجره و ریه، نابودی ریه و کبد ایجاد میکند بطور کلی تمام اجزائیکه در تماس مستقیم با دود کراک هستند ذره ذره نابود شده و می‌‌پوسند و در برخی موارد طبق گزارش‌های موجود افراد معتاد به کراک، میزان عفونت بدن به قدری است که اجزای بدن از هم جدا می‌شوند و گوشت زیر پوست دچار عفوت شده و به اصطلاح کرم می‌گذارد. گفته می‌‌شود کسانی را که در اثر مصرف کراک می‌‌میرند در هنگام دفن غسل نمی‌دهند چون در هنگام شستشو اجزای بدن از هم جدا می‌شوند همچنین بررسى‌ها نشان مى‌دهد مصرف چهار روز کراک باعث مى‌شود که اثرات آن به مدت ۷ سال در فرد باقى بماند و موجب اختلالات حرکتی، افزایش هذیان‌گویى و تضعیف حس بینایى و لامسه شود. متأسفانه شیوع مواد روانگردان و مخدر شیمیایى در میان جوانان و به خصوص نوجوانان به موضوعى بسیار خطرناک تبدیل شده تا جایى که هم اکنون ۱۴ درصد مدارس کل کشور در معرض آلودگى به موادمخدر، سیگار و الکل قرار دارند و آخرین تحقیقات حاکى از تجربه حداقل یکبار مصرف سیگار ۵/۳ درصد، حداقل یکبار مصرف مواد مخدر ۰/۵درصد و تجربه حداقل یکبار مصرف الکل، ۲/۱ درصد دانش‌آموزان کشور است.
