فریز کردن و سپس ذوب کردن شیر مادر ممکن است گلبول‌های چربی شیر را پاره کند و سبب شود که چربی در سطح شیر جمع شود. به همین جهت در مواردی که نوزاد به صورت مستمر (قطره قطره) تغذیه می‌‌شود بهتر است سرنگ تقریباً به صورت افقی قرار گیرد. ترکیب تغذیه‌ای شیر پیشین و پسین کاملاً شناخته شده است. شیر پسین یا Hind Milk مادری که نوزاد نارس به دنیا آورده غنی از پروتئین، اسیدهای چرب، انرژی و ویتامین‌های محلول در چربی بیشتر نسبت به شیر پیشین است.
اگر نوزاد نارس با شیر پسین مادرش تغذیه شود افزایش وزن بیشتری خواهد داشت. شیر پسین چون غلظت بالایی دارد ممکن است با پمپ الکتریکی به سختی دوشیده شود لذا ثابت شده که توام کردن دوشیدن با دست و دوشیدن با پمپ الکتریکی، هم تولید شیر و هم محتوای چربی آن را بیشتر می‌‌کند. با خوراندن شیر پسین به نوزاد نارس نه تنها دریافت کالری افزایش می‌‌یابد که دریافت اسیدهای چرب بلند زنجیره و در نتیجه جذب ویتامین‌های محلول در چربی نیز افزایش می‌‌یابد.
شیر افزاها
دومپریدون در افزایش تولید شیر بسیار موثر است. متوکلوپرامید نیز مانند یک شیر افزا ( گالاکتوگگ ) اثر می‌‌کند. شیرافزاهای گیاهی نیز موثرند و بیشتر مادران از آن‌‌ها استفاده می‌‌کنند. از جمله شنبلیله ( Fenugreek ) که ظرف 24 تا 72 ساعت در اکثر مادران شیر را زیاد کرده است. در یک مطالعه که مادران از کپسول شنبلیله استفاده کرده بودند تفاوتی در مقدار شیرشان نسبت به گروه شاهد مشاهده نشد ولی در مطالعه دوم که مادران از چای همراه با قطره‌ای که حاوی شنبلیله، رازیانه، برگ تمشک و goatstrue بود استفاده کرده بودند نسبت به آن‌‌ها که فقطچای معمولی نوشیده بودند شیرشان تقریباً دو برابر شده بود.
شنبلیله چون از خانواده نخود ( Peas) است مادرانی که به Chick peasیا باقلای سویا و یا بادام زمینی حساسیت دارند نباید از این نوشیدنی گیاهی استفاده کنند.
غنی کننده‌های شیرمادر برای نوزادان نارس
چون نوزاد نارس مانند نوزاد رسیده نتوانسته در سه ماهه سوم دوره جنینی از طریق جفت نیازهای تغذیه‌ای خود را تأمین نماید و از طرف دیگر نمی‌تواند حجم بیشتری از مایعات را تحمل کند لذا شیرمادر را برای نوزادان نارس کمتر از 1500 گرم غنی می‌‌کردند. این غنی کننده‌‌ها اول به صورت پودر و از شیرگاو تهیه می‌‌شدند و حاوی پروتئین، کلسیم، فسفر و ویتامین D بودند.
گرچه ثابت شده که غنی کردن شیرمادر منجر به افزایش وزن، قد و دورسر نوزاد نارس می‌‌شود ولی نقش آن در تکامل سیستم عصبی ناشناخته بوده و مضراتی نیز داشته است (از جمله افزایش اسیدوز متابولیک و افزایش چشمگیر در Oxidative Stress).
از طرف دیگر آلودگی‌های میکروبی پودر‌های شیر خشک مخصوص نوزادان نارس و ارتباط آن با سپسیس نیز کاملاً شناخته شده است که می‌‌توان از مرگ و میر ناشی از آلودگی با آنتروباکترساکازاکی نام برد.
به دلایل گفته شده امروزهدیگر در اکثر موارد در NICUها از پودر‌های غنی کننده شیر مادر استفاده نمی‌کنند و بلکه غنی کننده‌های مایع را به کار می‌‌گیرند. متاسفانه یک ایراد این انواع نیز آن است که به دلیل حجمی که دارند جانشین شیرمادر می‌‌شوند و نوزاد حجم کمتری از شیرمادرش را دریافت می‌‌کند. این غنی کننده‌های مایع نیز از شیرگاو تهیه می‌‌شوند و 17 تا 50 درصد حجم آن‌‌ها نیز از فرمولا ( شیر خشک ) تشکیل شده است.
امروزه در اکثر نقاط جهان برنامه‌هایی در دست اجراست تا غنی کننده‌های شیرمادر را از شیرمادران تهیه کنند.
پاستوریزه کردن شیرمادر به چند روش است
1- روش Holder pastorisation (یعنی حرارت 5/62 درجه به مدت 30 دقیقه)
این روش سبب کاهش چشمگیر SIgA لاکتوفرین، لایزوزیم، فاکتور رشد شبه انسولین (Insulin Like Crowth factor)، فاکتور رشد هپاتوسیت، ویتامین‌های محلول در آب، لیپاز محرک املاح صفراوی، لیپوپروتئین لیپاز و فعالیت آنتی اکسیدان‌‌ها می‌‌شودولی مقدار اولیگوساکاریدها، اسیدهای چرب غیر اشباع بلند زنجیره، گانگلیوزیدها، لاکتوز، ویتامین‌های محلول در چربی و فاکتور رشد اپیدرمال، تغییری نمی‌کنند و بر عکس برخی اسیدهای چرب اشباع شده با زنجیره متوسط افزیش می‌‌یابد.
2- روش پاستوریزاسیون با حرارت بالا و زمان کوتاه ( یعنی حرارت دادن شیرمادر در 5/72 تا 75 درجه سانتی گراد به مدت 15 تا 16 ثانیه)
در این روش باکتری‌‌ها و بسیاری از ویروس‌‌ها از بین می‌‌روند. از بین رفتن پروتئین‌‌ها بسیار اندک است. لیپاز محرک املاح صفراوی، لاکتوفرین و برخی ایمونوگلوبولین‌‌ها باقی می‌‌مانند. کاهش فعالیت آنتی‌اکسیدان‌‌ها کمتر ولی از بین رفتن فعالیت ضد میکروبی بیشتر می‌‌شود.
3- Flash Heat Treatment (یعنی حرارت دادن شیر در 56 درجه سانتیگراد به مدت 6 دقیقه و 15 ثانیه)
در این روش فعالیت ضد میکروبی بر علیه E-coli و استاف اورئوس مختل نمی شود ولی به طور مشخصی فعالیت ضد میکروبی لیزویم کاهش می‌‌یابد.
برای خواندن بخش اول- رشد جنین، شیرمادر و تغذیه نوزادان نارس- اینجا کلیک کنید.
