زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

آذر ابراهیمی‌فخار؛ کارشناس و مشاور تغذیه و رژیم درمانی

برنامه غذایی

رژیم غذایی برای این کودکان و خانواده آنها سخت است؛ چون عموما از برنامه عادی غذایی خانوار خارج بوده و طعم خوبی هم ندارد. پس همکاری تنگاتنگ خانواده با مشاور تغذیه به تسهیل این امر کمک بسیاری كرده و تغییر مداوم برنامه غذایی از ناپرهیزی‌ها جلوگیری می‌كند.  عدم رشد کافی کودک احساس یاس و «قصور» را در والدین ایجاد می‌کند. اما آنها باید بدانند که این امر به دلیل بی‌اشتهایی و محدودیت‌های زیاد در غذاهای مورد علاقه کودک اتفاق می‌افتد و یا حتی ممکن است به دلیل داروها باشد و فقط نیاز به بردباری و پیگیری دارد.

در مواردی استفاده از هورمون رشد با تجویز پزشک موثر است و از آنجایی که کنترل قد و وزن به تنهایی کافی نیست، حتما باید توسط کارشناس تغذیه از نمودارهای «NCHS» برای سنجش قد و وزن و سنجش رشد استفاده شود. 

اهداف رژیم غذایی

1-‌ تامین كالری مورد نیاز کودک متناسب با رشد او. مواد غذایی مجاز باید با توجه به سلیقه کودک تامین شود. 

2-‌ استفاده از میان‌وعده‌های کوچک. كودكی که غذا نمی‌خورد، روز به روز هم بدتر می‌شود و همیشه بی‌اشتهاست؛ بنابراین استفاده از میان‌وعده ضروری است. 

3- توجه به مواد معدنی و ویتامین‌ها. این مورد خصوصا در مورد بچه‌هایی که دیالیز می‌شوند، اهمیت بسیاری دارد و در مورد آهن، کلسیم، ویتامین «C» و گروه ویتامین‌های «B» باید بیشتر دقت کرد. 

4- دریافت کافی پروتئین. مصرف بیش از حد مشخص‌شده پروتئین، در حالت عادی به صورت اوره دفع می‌گردد؛ اما چون کلیه امکان دفع آن را ندارد، در بدن تجمع پیدا کرده و عوارضی به وجود می‌آورد که با علائمی ‌همچون بی‌اشتهایی و خستگی همراه است. بنابراین از آنجایی که پروتئین از اصلی‌ترین نیاز‌های کودک است، باید توسط کارشناس محاسبه و به میزان مشخص مصرف شود.

5- ترکیبات فسفاته. این ترکیبات به دلیل اثر زیاد بر روی کلیه باید به والدین و کودک معرفی شود.

6- محدودیت دریافت سدیم و پتاسیم. به دلیل تاثیر مستقیم بر کارکرد کلیه و میزان ورم موجود دقیقا محاسبه می‌گردد. 

7- دریافت کافی مایعات. دریافت اضافی مایعات به بافت کلیه آسیب زده و ایجاد ورم می‌کند؛ در عین حال، دریافت ناکافی آن هم بدن را دچار بی‌آبی کرده و منجر به تشکیل سنگ کلیه می‌گردد.

روش اجرای رژیم

کالری

مقدار کالری مورد نیاز با توجه به سن، بین 80-100 کالری به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است که این حد پایه بوده و برای جبران کم‌وزنی به این انرژی دریافتی اضافه می‌شود. با توجه به محدودیت‌های موجود، ابتدا این کالری از بین گروه‌ها و مواد غذایی که محدودیت دارند، مثل لبنیات، انواع گوشت و بعد غلات و سبزیجات و میوه تامین شده و بعد در حد مجاز از قند و شکر استفاده می‌شود. مابقی کالری دریافتی از چربی‌های غیراشباع و انواع خوب چربی تامین می‌گردد. چون در این كودكان افزایش کلسترول هم دیده می‌شود، بهتر است بیشتر از روغن‌های زیتون، کلزا، و سویا استفاده شود.

مغزها به میزان کمتری در برنامه غذایی جای دارند. از آنجایی که کودک در مصرف تنقلات آماده محدودیت دارد، لازم است برای تنوع برنامه غذایی و تامین کالری، انواع دسرهای خانگی در منزل تهیه شود. گاهی به جای شیر، از نصف شیر و نصف خامه در غذاها استفاده می‌شود و نیز گنجاندن ژله و آبنبات در بین وعده‌ها یا به عنوان دسر، کالری رژیم غذایی را بالا می‌برد. میان‌وعده‌های مغذی و کوچک برای مقابله با بی‌اشتهایی کودک بسیار موثرند. نوشیدنی‌های شیرین هم با رعایت محدودیت مایعات توصیه می‌گردد.

در عین حال با توجه به کاهش میزان پروتئین مصرفی، میزان سیرکنندگی غذا هم کم می‌شود؛ بنابراین در کنار غذا (چه ساندویچ، چه غذاهای پخته) بهتر است از سبزیجات (با توجه به جدول سبزیجات مجاز از نظر سدیم و پتاسیم) و نیز حبوبات در حد مجاز استفاده شود.

پروتئین

تغذیه در دو سال اول زندگی بیشترین تاثیر را بر قد کودک دارد؛ پس تنها بر مبنای میزان اوره سنجیده نمی‌شود. در این میان آنچه بیش از همه اهمیت دارد، ارزش بیولوژیکی منبع پروتئینی است. پروتئین‌های حیوانی که ارزش بیولوژیک بیشتری دارند، علاوه بر آنکه برای رشد و ترمیم بافت‌ها بهتر عمل می‌کنند، نهایتا مواد ازته کمتری از خود برجای می‌گذارند و تاثیر منفی آنها بر کلیه کمتر است. در این بین تخم مرغ با ارزش بیولوژیک 100، بالاترین ارزش را دارد. شیر هم از گوشت بهتر است، اما برای تامین مابقی نیاز‌های کودک، از جمله آهن و همچنین به دلیل محدودیت پتاسیم نمی‌توان همه نیاز کودک را از شیر تامین كرد.

نیاز پروتئینی کودکان از حدود 2‌ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در زیر یک سال، تا حدود 1/8 گرم به ازای وزن بدن در بالای یك سال و نوجوانی، و 1/5- 1/3 گرم در چهار تا ده سال می‌باشد که در محدودیت‌های شدید به 1- 1/3 گرم می‌رسد. از همه مهم‌تر اینکه 60 درصد از این مقدار باید از منابع پروتئین با ارزش بیولوژیک بالا باشد كه در محدودیت‌های شدید به 80- 90 درصد هم می‌رسد. همان‌طور که گفتیم، در این تقسیم‌بندی، اول از لبنیات و گوشت و سپس از سبزیجات و میوه‌ها، با محاسبه هر گرم پروتئین آنها، توسط کارشناس تغذیه استفاده می‌شود.

از آنجایی که کودک از نظر روحی در این محدودیت‌ها آسیب می‌بیند، تکه‌های گوشت را به صورت ورقه‌های نازک یا تکه‌های کوچک‌تر در ساندویچ قرار دهید تا بیشتر به چشم بیاید. همچنین پر کردن بشقاب به کمک سبزیجات، شکل بهتری به غذا می‌دهد. 

رژیم غذایی در کودکان مبتلا به نارسایی مزمن کلیه- قسمت دوم