زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

خوراك‌های رژيمی ويژه کودکان کم وزن

سوءتغذیه حالتی است که به علت مصرف ناکافی مواد غذایی یا مصرف بیش ازحد یک یا چند ماده غذایی بروز می‌کند. سوءتغذیه به دو گروه تقسیم می‌شود: سوءتغذیه می‌تواند کمبود وزن (Malnutrition) یا اضافه وزن بیش از حد (Overnutrition) باشد. سوءتغذیه ناشی از کمبود وزن در بسیاری از موارد رشد طبیعی کودک را به تاخیر می‌اندازد و با ضعف سیستم ایمنی بدن، کودک را مستعد ابتلا به انواع عفونت‌ها می‌کند. مهم‌ترین مواد مغذی که کمبود یا فقدان آنها در بچه‌های کم وزن سلامت آنها را به خطر می‌اندازد، کلسیم، روی، آهن، ویتامینB6، منیزیم و ویتامین A است. در واقع اگر کودکی این مواد مغذی و ویتامین‌ها را به اندازه کافی در رژیم غذایی خود داشته باشد خطر ابتلا به سوء تغذیه و کم وزنی کاهش می‌یابد.

نوزادان نارس و کم وزن که با اصطلاح علمی‌Pre term low birth weight خوانده می‌شوند، در معرض خطر بیشتری برای اختلالات رشد هستند. این نوزادان بیشتر به علت نارسایی و نابالغی اندام‌های گوناگون بدن، در بخش مراقبت‌های ویژه‌ نوزادان، بستری می‌گردند. این کودکان، از همان آغاز با دشواری‌های گوناگون دست و پنجه نرم می‌کنند. دستگاه اعصاب مرکزی، هورمونی و تنفسی آنان ناکارآمد است، با وجود این مسائل، این کودکان با دشواری‌ها و زندگی بیرون رحمی سازگاری می‌یابند. عوارض ناشی از نارس بودن، دشواری‌ها و شرایط ویژه تغذیه‌ای برای این کودکان پدید می‌آورد و عوارضی چون کاهش اکسیژن، زردی، کم‌خونی، خونریزی و ناپایداری دمای بدن در این کودکان شایع است. به دلایل یاد شده، این کودکان به مراقبت‌های پزشکی نیاز بیشتری پیدا می‌کنند. کم وزنی کودکان عوارض دراز مدت از جمله رتینوپاتی، کوری، کاهش شنوایی، هیدروسفالی، میکروسفالی، عقب افتادگی دهنی، فلج مغزی، نارسایی مزمن ریه، سندرم روده کوتاه و کندی رشد را به همراه دارد.

 كودكان نارس و كم وزن در معرض خطر اختلالات رشد هستند، لذا انجام پایش رشد این كودكان ضروری به نظر می‌رسد. برای اولین بار دكتر دیوید مورلی در  سال 1960 به كار بردن كارت رشد

(Growth chart) را به عنوان وسیله مناسبی برای پایش رشد كودكان پیشنهاد كرد. از سال 1970، سازمان‌های بین‌المللی، پایش رشد را به عنوان یك راهبرد علمی برای ارتقاء رشد كودكان ترویج كردند و یونیسف آن را به عنوان یكی از فعالیت‌های اساسی Primary health care معرفی كرد.

علل بی‌اشتهایی به غذا و کم‌وزنی کودکان

 وجود نوعی بیماری در کودک

هر نوع بیماری یا داروی مصرفی که باعث ایجاد زخم‌های دهانی، تغییرحس چشایی کودک، تهوع و استفراغ  می‌شود و البته وجود تب خفیف، موجب کاهش اشتهای کودک می‌گردد. در طول دوران بیماری یا نقاهت، به دلیل کمتر شدن فعالیت، کودک اشتهای کمتری نسبت به غذا خوردن پیدا می‌کند، ولی این مسأله با توجه به بازسازی بسیار سریع بدن کودکان نگران کننده به نظر نمی‌رسد. پس از بیماری، با مراقبت بیشتر، کودک به راحتی به وضعیت اولیه باز می‌گردد. البته توجه به کمبودهای غذایی کودکان نیز ضروری به نظر می‌رسد تا این مسأله به سوءتغذیه نینجامد.

 وجود سوء‌جذب یا حساسیت‌های غذایی در کودک

ممکن است روده‌ کودک، به وجود یک نوع ماده غذایی خاص مانند پروتئین موجود در گندم (گلوتن) حساس باشد. از این رو مواد غذایی به راحتی از دیواره روده جذب نمی‌شوند و یا ممکن است در اثر مصرف یک ماده غذایی خاص، در بدن عوارض خاصی به وجود آید که موجب ترس کودک از غذا و غذا خوردن شود. برای اطمینان از عدم وجود چنین حالتی، برنامه غذایی و میزان مصرف از هر غذا را در طول مدت 3 هفته یادداشت کنید، به این ترتیب متوجه خواهید شد چه غذاهایی را دوست ندارد. چه غذاهایی، با چه فرم و چه حرارتی (با کدام مواد اولیه) را بهتر می‌خورد. به این ترتیب برنامه غذایی که برای کودک تعیین خواهید کرد، بر اساس علایق او و به روش جانشینی خواهد بود.

 در دسترس نبودن غذاهای کافی و سالم برای کودک

 گاهی غذای کافی و مقوی در اختیار کودک نیست و گاهی والدین، موادغذایی سالم، نظیر سبزیجات شسته و پوست کنده، میوه‌های شسته و آماده خوردن، دانه‌ها و مغزهای مقوی مثل آجیل، لبنیات تازه و... را در اختیار کودک قرار نمی‌دهند و در عوض به عنوان میان وعده، به او شیرینی و شکلات و یا تنقلاتی می‌دهند که حاوی کالری زیاد و مواد مغذی کمی‌است.

 وجود فشارهای روانی بر کودک

 یک مشاجره خانوادگی، یا وجود مشکلی در بین اعضاء دیگر خانواده، برغذا خوردن کودکان، خصوصاً کودکان باهوش تأثیر بسزایی دارد. اجبار کودک به خوردن، و ترساندن او از پدرش یا هر قدرت دیگری و تهدید کودک برای غذا ندادن به خاطر عمل زشتی که انجام داده است، همه از این مقوله هستند.

 رفتارهای غلط غذایی خانواده

 وعده دادن کودک به شیرینی و تنقلات به جای غذای سالم و مغذی.

 غذا دادن به کودک در برابر تلویزیون و کلاً در زمانی که حواس او مشغول کار دیگری است.

 اصرارهای زیاد مادر برای خوردن غذا توسط کودک.

 غذا دادن در زمان‌های نامنظم و مکان‌های مختلف.

همه این عوامل نیز می‌توانند زمینه‌ای از  بی‌اشتهایی کودکان باشند.

چند نکته مهم تغذیه‌ای

• شیرخوارانی که تا 2 سالگی شیر مادر می‌خورند، شانس بیشتری برای سلامت و رشد دارند.
• کودکان خود را از دوران کودکی با همه مواد غذایی طبق توصیه کارت رشد آنها آشنا سازید.
• اغلب بچه‌های کم وزن به علت کمبود روی تمایلی به خوردن غذا ندارند، ترشح بزاق در آنها کم است، بنابراین برطرف کردن کمبود روی با استفاده از مکمل بر اساس سن و دوز مورد نیاز او می‌تواند اشتهای کودک را برگرداند. روی در سن زیر ۳ سالگی نیز اهمیت فوق العاده‌ای دارد، زیرا بر یادگیری شناختی کودک تاثیر چشمگیری دارد.
• کلسیم برای رشد استخوانی و دندانی کودک بسیار مفید است و بچه‌های کم وزن اغلب مشکلات دندانی دارند. این مشکل بر غذا خوردن آنها هم تاثیر می‌گذارد و در واقع این بچه‌ها وارد چرخه معیوب می‌شوند. افزایش مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم در برطرف شدن مشکلات دندانی کودک و رفع کمبود کلسیم بدن می‌تواند موثر باشد.
• کمبود آهن. ویتامین B12 ،B6 و اسید فولیک هر یک می‌توانند کم خونی را به وجود آورند، ویتامین B6 روی اشتها تاثیرگذار است و از ویتامین‌هایی است که معمولا بچه‌ها خوب دریافت نمی‌کنند.

فریتاتای سیب‌زمینی و نخود فرنگی

مواد لازم برای 2 تا 4 نفر

روغن آفتابگردان    1 قاشق سوپخوری    135 کیلوکالری

پیاز خرد شده     یك‌دوم عدد    5 کیلوکالری

سیب‌زمینی خرد شده     200 گرم    140 کیلوکالری

فلفل دلمه‌‌ای قرمز خرد شده    یك‌دوم عدد    7 کیلوکالری

كدوی خرد شده     1 عدد كوچك    7 کیلوکالری

نخود فرنگی پخته    3 قاشق سوپخوری    35 کیلوکالری

جعفری خرد شده     1 قاشق سوپخوری    5 کیلوکالری

تخم‌مرغ    3 عدد    240 کیلوکالری

كره    30 گرم    250 کیلوکالری

روش تهیه:

 روغن را در تابه‌ای گرم كنید و پیاز را به آن بیفزایید و برای حدود

5 دقیقه تفت دهید. سپس سیب‌زمینی را اضافه كنید و برای حدود

10 دقیقه به آرامی تفت دهید تا نرم شود. آنگاه فلفل، كدو، نخودفرنگی و جعفری را اضافه نمایید و برای 3-2 دقیقه تفت دهید.

تخم‌مرغ‌ها را همراه 1 قاشق سوپخوری آب سرد در كاسه بزرگی بریزید. با همزن دستی هم بزنید تا حباب‌هایی در آن ایجاد شود. اكنون سبزی‌ها را به تخم‌مرغ بیفزایید و مخلوط كنید. كف تابه را با كره چرب كنید. مایه فراهم كرده را در آن بریزید. روی مایه را صاف كنید و آن را به مدت تقریبی 15 دقیقه در فر گرم شده با دمای

180 درجه سانتیگراد قرار دهید تا كف آن بپزد. حالا كمی كره آبكرده روی فریتاتا بدهید. گریل را روشن كنید و 3-2 دقیقه آن را زیر گریل قرار دهید تا روی فریتاتا نیز طلایی رنگ شود.