دكتر محمد حضوری؛ عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی قم
ظروف بلور و شیشه ای از نظر خصوصیات فیزیكی (نظیر مقاومت در برابر فشار، حرارت و ...) به انواع مختلفی تقسیم می شوند. در واقع این خصوصیات فیزیكی موجب ایجاد كاربری خاص برای آن ظروف می گردند. به عنوان مثال ظروف مقاوم در برابر حرارت نظیر برخی انواع پیركس ها و ظروف شیشه ای، برای پخت و پز غذا قابل استفاده می باشند.
ظروف بلور به سه دسته اصلی تقسیم می شوند كه عبارتند از ظروف شیشه ای، ظروف پیركس و ظروف آ‌ركوپال.
۱– ظروف شیشه ای
این ظروف از مواد اولیه ای شامل سیلیس، كربنات سدیم، سولفات سدیم و برخی مواد معدنی تهیه می گردند. پس از مخلوط نمودن این مواد، آ‌نها را در كوره های مخصوص تا حدود دمای ۱۵۰۰ درجه سانتی گراد حرارت می دهند تا ذوب شوند. پس از ذوب، این تركیبات حالت خمیری یافته و شیشه گران این خمیر را در قالب هایی كه از قبل و مطابق با شكلی دلخواه كه می تواند لیوان، استكان، بشقاب و ... را شامل گردد، می ریزند.
این قالب را برای مدت چند ساعت به حال خود رها می نمایند تا خمیر سرد شده و شكل قالب مورد نظر را به خود بگیرد. پس از آن با خارج نمودن از قالب، ظروف شیشه ای تهیه می شوند. این نوع ظروف به دلیل آن كه با تركیبات غذایی واكنش نداده و تاثیری بر مواد مغذی آ‌نها ندارند، با رعایت برخی اصول بهداشتی در هنگام به كارگیری آ‌نها، ظروفی مورد قبول می باشند.
لا زم به ذكر است كه برخی خصوصیات مورد انتظار در ظروف شیشه ای توسط استانداردهای موجود تعریف شده است. به عنوان مثال بر اساس استاندارد شماره ۱۴۰۹ در خصوص ظروف شیشه ای مخصوص مواد غذایی، ظروف شیشه ای می بایست:
— عاری از هر گونه ترک باشند كه باعث كاهش مقاومت مكانیكی شیشه می گردد.
— سطوح داخلی و خارجی ظروف باید صاف ویكنواخت باشد.
— محل اتصال و جوش روی بدنه ظروف نباید تیز و برنده باشد و حداكثر برآ‌مدگی مجاز در این ناحیه 0/5 میلیمتر است .
— ظروف شیشه ای نباید دارای رگه های رنگی قابل رویت باشد .
— وجود سطوح تیره یا لكه در ظروف شیشه ای كه در اثر شستشو با آ‌ب داغ تمیز نشود، غیر مجاز است.
– از آ‌نجا كه حباب در ظروف شیشه ای موجب افزایش خطر شكنندگی در این ظروف می گردد، بهتر است ظروف شیشه ای فاقد هر گونه حباب كه باعث شكنندگی می شود، باشند.
۲– ظروف پیركس
دومین گروه از ظروف بلوری، ظروف پیركس می باشند كه اصول تولید آ‌نها مشابه با ظروف شیشه ای معمولی بوده و تنها با گذراندن یک مرحله تولیدی خاص، مقاومت این ظروف در برابر حرارت افزایش یافته و لذا این ظروف را می توان برای پخت و پز نیز به كار برد.
اگرچه ظروف پیركس حرارت را تقریبا به خوبی منتقل می نمایند، ولی به دلیل آ‌نكه شیشه رسانای خوبی نیست، انتقال حرارت در این ظروف به طور یكنواخت صورت نمی گیرد. بر این اساس این ظروف برای نگهداری انواع مواد غذایی گرم، اسیدی (نظیر ترشی جات) و ...، پخت و پز مواد غذایی بر روی شعله مستقیم گاز و نیز مایكروویو قابل استفاده می باشند. البته هنگامی كه از این ظروف برای پخت مواد غذایی بر روی شعله گاز استفاده می نمایید، به طور مداوم غذا را در آن هم بزنید تا با این كار انتقال حرارت در ماده غذایی تسهیل گردد...
برای خواندن بخش دوم- آشنایی با ظروف بلوری- اینجا کلیک کنید.
