كم نیستند كودكانی كه به والدینشان دروغ می‌گویند. آنها در واقع از ابتدا دروغگو نبوده‌اند، اما به مرور دریافته‌اند كه راستگویی برخلاف آن‌كه در ظاهر به عنوان یك رفتار خوب تلقی می‌شود، اما در برخی موارد باعث خشم و انتقاد والدین می‌شود.
گاهی نحوه بیان و برخورد والدین و مربیان با كودك، او را به دروغ گفتن وامی‌دارد و به او دروغگویی را می‌آموزد.
یعنی وقتی والدین به كودكی كه مرتكب عمل خلافی شده، اصرار می‌كنند كه او این كار را انجام نداده، بلكه دیگری مثلا همسایه یا دوست یا برخی موجودات خیالی سبب آن بوده‌اند، نه‌تنها فرزندشان را به دروغگویی تشویق می‌كنند، بلكه او را به گریز از قبول مسئولیت رفتارش نیز وامی‌دارند.
دكتر بهروز بیرشك، روان‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: دروغ گفتن یكی از رفتارهای متداول كودكان چهار پنج ساله است كه از نظر اخلاقی نباید مورد قضاوت قرار بگیرد، اما نسبت به علت آن، به این دلیل كه به یك عادت تبدیل می‌شود، نباید بی‌توجه بود. كودكان در این سن و سال معمولا به دو دلیل دروغ می‌گویند كه نخستین علت آن خیالپردازی است و دلیل دیگر آن، نوع رفتار والدین و تائید و تشویق خودآگاه یا ناخودآگاه فرزندانشان به دروغگویی است.
دروغ‌های مصلحتی
برخی والدین، ناخواسته با نسبت دادن كارهای اشتباه فرزندشان به دیگری یا حتی یك موجود خیالی، دروغ‌گفتن و مسئولیت‌پذیر نبودن را به كودكشان آموزش می‌دهند. گاهی حتی فرزندانشان را به دلیل راستگویی‌اش در مواردی كه منافعش به خطر می‌افتد، مورد سرزنش و تنبیه قرار می‌دهند.
روان‌شناسان معتقدند كه بسیاری از كودكان برای نخستین بار در زندگی‌شان با رفتاری به نام دروغ گفتن آشنا می‌شوند. این نوع دروغ گفتن، همان رفتاری است كه بزرگ‌ترها آن را به حساب دروغ مصلحت‌آمیز می‌گذارند تا به جای نتیجه بد، نتیجه خوب بگیرند.
دكتر بیرشك با تاكید بر این‌كه بزرگ‌ترین وظیفه پدر و مادر، آموزش راستگویی به فرزندشان از طریق رفتارهای معمول خود در خانواده است، می‌گوید: كودك از سنی كه مهارت‌های ارتباطی را می‌آموزد، باید درك كند كه والدینش از راستگویی و صداقت او خوشحال می‌شوند و دروغ و دروغگویی را به هر شكل دوست ندارند.
در بسیاری موارد، عملكرد پدر و مادر به گونه‌ای است كه دروغ گفتن در آن كاملا نفی نمی‌شود، مثلا به كودك می‌گویند اگر كسی تلفن زد به دروغ بگوید در خانه نیستند یا در مدرسه به معلمش به دروغ بگوید دلیل غیبتش بیماری بوده است.
كمبود، نگرانی و ترس
بررسی‌های روان‌شناسان كودك نشان داده است كه نیاز به جلب توجه، رقابت با دیگر كودكان یا خواهر و برادر، برای دریافت تائید از طرف والدین و از آن مهم‌تر، ترس از بزرگ‌ترها از عوامل اصلی دروغگویی به شمار می‌رود.
همچنین كودكانی كه نسبت به دوستان و اطرافیان خود احساس كمبود می‌كنند، ممكن است برای جبران كمبودها در زمینه‌های گوناگون نظیر شغل والدین، محل سكونت، وضع تغذیه، دوستان، تفریحات و سفرها به دروغ متوسل شوند و نگرانی‌های خود را از بابت این كمبودها در پوششی از دروغ كاهش دهند.
دكتر بیرشك با تاكید بر این‌كه اگر كودك به سبب راستگویی تنبیه شود، در آینده برای نجات و رهایی از مجازات به دروغگویی متوسل می‌شود، می‌افزاید: والدین و مربیان باید از هر كودك انتظاراتی داشته باشند كه با واقعیات و امكانات او منطبق است، در غیر این صورت، دروغگویی كودك تقویت و تشدید خواهد شد.
مسأله مقایسه كودك با خواهر و برادرش یا دیگر كودكان از رفتارهای اشتباهی است كه می‌تواند انگیزه برای جلب توجه و مورد تائید قرار گرفتن به عنوان فرد بهتر در خانواده را از طریق دروغگویی تشدید كند.
این روان‌شناس تاكید می‌كند: آنچه شخصیت كودك را شكل می‌دهد، ارزیابی او از اعمال و گفتاری است كه ازسوی والدین و سپس از سوی مردم جامعه می‌بیند. كودك در خانواده و جامعه با رفتارهای متناقضی روبه‌رو می‌شود؛ رفتارهایی كه در برخی موارد ارزش‌ها را به ضدارزش تبدیل می‌كند و به ضدارزش‌ها هم پاداش می‌دهد.
فرزندی راستگو داشته باشیم
والدین برای این‌كه فرزندان خود را راستگو تربیت كنند باید نسبت به اعمال خود و نیز در ارتباط خود با دیگران دقت كنند. فضایی كه در آن پدر و مادر بسیار مراقب عملكردشان هستند، یعنی از هم چیزی را پنهان نمی‌كنند یا حداقل در مقابل كودك، تاكید به پنهانكاری نمی‌كنند، بر اساس صداقت و ارزش‌دادن به راستگویی بنا می‌شود.
دكتر بیرشك با نفی برخوردهای خشن با كودك به دلیل عمل اشتباهی كه به آن معترف است، می‌گوید: اگر كودكی به دلیل ترس از تنبیه نتواند صادقانه از اشتباهش با پدر و مادر یا مربی‌اش صحبت كند، به دروغگویی گرایش پیدا می‌كند. به بیان دیگر تشویق و تنبیه در خانواده باید در قالبی درست صورت بگیرد.
همچنین در صورت مشاهده دروغ، والدین و مربیان نباید دچار شتابزدگی شوند و كودك را تنبیه كنند، بلكه برای بازداشتن كودك از دروغگویی و اصلاح رفتار او باید روشی متناسب با موقعیت، سن و درك كودك انتخاب شود.
منبع: جام جم آنلاین
