زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

قانون‌گذار چه آثاری را مورد حمایت قرار می‌‌دهد؟

برابر قانون آن چه را که یک هنرمند یا مؤلف و یا مصنف از راه دانش یا هنر یا ابتکارش به دست می‌‌آورد اثر می‌گویند که این آثار به اشکال گوناگون قابل مشاهده است. برای مثال کتاب، رساله، جزوه، نمایش یا هر نوشته علمی، فنی، ادبی، هنری، شعر، ترانه، سرود، اثر سمعی و بصری، اثر موسیقی، مجسمه، اثر عکاسی، اثر ابتکاری مربوط به هنرهای دستی و...

پرسش:حقوق پدید آورنده یک اثر چیست؟ و آیا این حقوق قابل نقل و انتقال و خرید و فروش می‌باشد؟ 

پدید آورنده یک اثر علمی، ادبی، هنری حق انحصاری نسبت به نشر، پخش و عرضه و اجرای اثر و حقوق بهره‌برداری مادی و معنوی از اثر به وجود آمده را دارد. حقوق صاحب یک اثر بر دو دسته است؛ یعنی حق معنوی و حق مادی، حق معنوی پدید آورنده نسبت به یک اثر محدود به زمان و مکان نبوده و غیرقابل واگذاری و نقل و انتقال است. اما حقوق مادی یک اثر قابل نقل و انتقال است برای مثال اجازه پخش موسیقی یک خواننده یا قاری قرآن از صدا و سیما با اجازه ترجمه اثر یا استفاده از اثر تولید شده در کارهای علمی ‌‌و ادبی و صنعتی.

اگر یک اثر توسط دو یا چند نفر به وجود آمده باشد به نحوی که نتوان کار هر یک از کل اثر تفکیک و مشخص نمود، چگونه حقوق صاحبان اثر تعیین می‌‌شود؟

برای مثال چند نفر قاری قرآن که به صورت تواشیح برنامه‌ای را اجرا می‌‌کنند هر یک تا چه اندازه حق مادی و معنوی نسبت به اثر مزبور دارند؟ به این گونه آثار، آثار مشترک می‌‌گویند که حقوق ناشی از آن برای پدید آورندگان به صورت مشاعی است.

چگونه می‌‌توان از اثر یک نویسنده در مقالات و آثار دیگر استفاده کرد؟

نقل قول از آثاری که انتشار یافته و استناد به آنها به مقاصد ادبی، علمی، فنی، آموزشی، تربیتی و به صورت انتقاد یا تقریظ با ذکر مأخذ و در حد متعارف مجاز است. البته ذکر مأخذ در مورد جزوه‌هایی که برای تدریس در مؤسسات آموزشی توسط معلمان آنها تهیه و تکثیر می‌شود الزامی ‌‌نیست به شرط آن که جنبه انتفاعی نداشته باشد درغیراینصورت ذکر مأخذ ضروری است.

آیا استفاده از حقوق مادی یک اثر دارای زمان است؟

 مدت استفاده از حقوق مادی پدید آورنده یک اثر که به موجب وصایت یا وراثت به دیگری منتقل می‌‌شود از تاریخ مرگ پدید آورنده اثر سی سال است و اگر وارثی وجود نداشته باشد یا بواسطه وصیت اثر به کسی منتقل نشده باشد، برای همان مدت به منظور استفاده عمومی‌‌ در اختیار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‌‌ قرار خواهد گرفت و اگر اثر مشترک باشد، مدت سی سال بعد از فوت آخرین پدید آورنده خواهد بود.

قانون چه حمایتی از پدید آورنده یک اثر می‌‌کند؟

هرکس تمام یا قسمتی از اثر دیگری را که مورد حمایت قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان قرار گرفته به نام خود یا به نام پدید آورنده بدون اجازه او و یا عالما و عامداً به نام شخص دیگری غیر از پدید آورنده نشر یا پخش یا عرضه کند به مجازات حبس از ۶ ماه تا سه سال محکوم می‌‌شود و یا اگر کسی بدون اجازه، ترجمه دیگری را به نام خود یا دیگری چاپ و پخش و نشر کند به حبس از سه ماه تا یک سال محکوم خواهد شد. همچنین هر گونه تغییر یا تحریف در اثرهای به وجود آمده و نشر آن بدون اجازه پدید آورنده ممنوعیت دارد و کسی حق ندارد از نام و عنوان و نشان ویژه‌ای که معرف اثر است برای اثر دیگر از همان نوع یا مانند آن به نحوی که دیگران را به اشتباه بیاندازد استفاده کند و در صورت ارتکاب اعمال مزبور متخلف به مجازات حبس از سه ماه تا یک سال محکوم خواهد شد. دادسرا یا دادگاه ضمن رسیدگی به شکایت شاکی خصوصی نسبت به جلوگیری از نشر و پخش و عرصه آثار مورد شکایت و ضبط آن دستور لازم را به ضابطان دادگستری صادر می‌کند و چنانچه شاکی خصوصی درخواست کند مفاد حکم نهایی دادگاه به هزینه او در یکی از روزنامه‌ها نیز چاپ می‌شود. در پایان باید به این نکته توجه شود که حقوق مادی پدید آورنده یک اثر هنگامی‌‌ مورد حمایت قانون قرار می‌گیرد که اثر برای نخستین بار در ایران پخش یا نشر یا اجرا شده باشد و قبلاً در هیچ کشوری چاپ یا پخش یا نشر یا اجرا نشده باشد.

هرکس تمام یا قسمتی از اثر دیگری را که مورد حمایت قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان قرار گرفته به نام خود یا به نام پدید آورنده بدون اجازه او و یا عالما و عامداً به نام شخص دیگری غیر از پدید آورنده نشر یا پخش یا عرضه کند به مجازات حبس از ۶ ماه تا سه سال محکوم می‌‌شود