به قلم : میلاد داور‌پناه ، دانشجوی کارشناسی ارشد تغذیه جامعه ، دانشگاه علوم پزشکی قزوین
دکتر مریم جوادی : متخصص تغذیه ، استاد تمام دانشگاه
تحریریه زندگی آنلاین : سرطان یا چنگار بیماری تحلیل برنده و پیچیده‌ای است که عوامل مختلفی در بروز آن نقش دارند. از جمله آن عوامل: امواج، سابقه خانوادگی، دودینه‌ها (سیگار، قلیان و ...)، تغییرات هورمونی، محیط و تغذیه فرد را می‌توان نام برد.
سرطان سینه یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها و دومین علت مرگ و میر ناشی از سرطان در میان زنان است که 25 درصد تمام موارد سرطان را شامل می‌شود. میزان ابتلا به آن سالانه 1. 7 میلیون نفر در سراسر دنیا گزارش شده است. در ایران به عنوان سومین عامل مرگ و میر زنان مطرح است و تنها 58 درصد زنان مبتلا به آن به مدت 10 سال بعد از تشخیص زنده می‌مانند. به دلیل اهمیت این نوع سرطان بررسی ارتباط رژیم غذایی و خطر ایجاد آن ضروری به نظر می‌رسد.
در خصوص ارتباط مواد مغذی با بروز و تکثیر سلول‌های سرطانی، می‌دانیم که گلوکز مهم‌ترین منبع انرژی برای تومور است. برای تأمین این نیاز تجزیه کربوهیدرات‌ها در بافت توموری و تولید گلوگز در کبد زیاد می‌شود که عمدتاً از طریق گلیکولیز بی‌هوازی، ایجاد لاکتات و تبدیل لاکتات به گلوگز اتفاق می‌افتد. در این تغییر متابولیسمی سیتوکین‌های پیش‌التهابی نقش دارند.
بیشتربخوانید:
اهمییت تغذیه سالم در کاهش خطر سرطان
مروری بر ارتباط سرطان سینه با برخی عوامل تغذیه‌ای
در مطالعه‌ای در بیمارستان شهدای تجریش تهران سال 2024، اطلاعات تغذیه‌ای 540 نفر خانم (180 نفر مبتلا به سرطان سینه و 360 نفر سالم) با استفاده از بسامد خوراک FFQ و شاخص آنتی‌اکسیدان دریافتی dietary antioxidant index) DAI) (بر اساس املاح و ویتامین) تعیین شد. نتایج مطالعه نشان داد گروه کنترل (زنان سالم) در مقایسه با گروه مورد، به طور معناداری مصرف ویتامین D بیشتر، ولی مصرف انرژی، کربوهیدرات و برخی ریز‌مغذی‌ها از جمله آهن، سلنیوم، اسید فولیک، تیامین و نیاسین کمتری داشت. بر اساس یافته‌های مطالعه، دریافت برخی آنتی‌اکسیدان‌ها در وعده‌های غذایی همراه با کالری متعادل با کاهش ریسک ایجاد سرطان سینه همراه بود، اما دریافت بیش از حد کالری، کربوهیدرات و آهن احتمال ابتلا به سرطان سینه را افزایش می‌دهد.
در دانشگاه میلان ایتالیا، ارتباط پیروی از رژیم مدیترانه و احتمال ابتلای دوباره به سرطان سینه بر روی 1542 زن بهبود یافته از سرطان سینه مطالعه شد. این افراد به دو گروه تقسیم شده و مدت 5 سال مورد پیگیری قرار گرفتند. گروه‌ها عبارت بودند از:
گروه مداخله آموزش رژیم غذایی ماکرو بیوتیک مدیترانه، 2. گروه شاهد، هر دو گروه توصیه‌های پیشگیری از سرطان را دریافت نمودند، ولی گروه مداخله آموزش روش‌های طبخ غذا، توصیه‌های غذایی بر پایه رژیم مدیترانه (غلات کامل، حبوبات، میوه، سبزی، روغن زیتون، مغزیجات و ماهی) و توصیه به ورزش نیز داشتند. نتایج نشان داد علیرغم اینکه در سال اول پیگیری 95 نفر از زنان گروه مداخله و 97 نفر از گروه شاهد، عود مجدد بیماری داشتند و تفاوتی بین دو گروه از نظر عود مجدد نبود، اما در هر دو گروه در کسانی که امتیاز تغییرات غذایی مناسب بیشتری داشتند، شانس بقا بیشتر و احتمال عود مجدد کمتر بود.
در مطالعه‌ای کوهورت بین 2006 تا 2010 در انگلستان، اطلاعات 503317 نفر جمع‌آوری شد. با استفاده از بیوبانک این مطالعه اطلاعات عوامل تغذیه‌ای و خطر سرطان سینه 233782 زن، بررسی شد. امتیاز غذای سالم Healthy Eating Score بر پایه بار مصرف روزانه: سبزی و میوه، حداقل 2 بار در هفته: ماهی، کمتر از 2 بار در هفته: گوشت قرمز و غذای فرآوری شده محاسبه شد. بر این اساس افراد از نظر الگوی غذایی، در 3 گروه ضعیف، متوسط و مناسب تقسیم‌بندی شدند. در این مطالعه به ازای هر 100 هزار نفر، 327 نفر به سرطان سینه مبتلا شدند. در نهایت مشخص شد شانس ابتلا به سرطان سینه با مصرف غذای فرآوری شده، گوشت قرمز زیاد و الکل ارتباط مستقیم، و با مصرف میوه، سبزیجات و ماهی ارتباط معکوس داشت. بدین معنا که با افزایش امتیاز غذای سالم احتمال ابتلا به سرطان کمتر می‌شد. به صورت کلی می‌توان گفت تعادل در رژیم غذایی مهم‌ترین عامل پیشگیری‌کننده است.
بیشتربخوانید:
ملاحظات تغذیه در درمان سرطان سینه
برخی مطالعات مورد شاهدی ارتباط بین چربی دریافتی و بروز سرطان را نشان داده‌اند، اما دو مطالعه کوهورت بر روی زنان یائسه در آمریکا هر یک نتایج متفاوتی از نظر ارتباط بین چربی دریافتی و بروز سرطان را نشان دادند. تناقض بین نتایج ممکن است به دلیل نوع چربی دریافتی باشد. مطالعات نشان داده‌اند در جوامع مدیترانه، مصرف روغن زیتون که سرشار از اولئیک اسید (MUFA) است، با کاهش خطر سرطان سینه همراه بوده است. در واقع در این مطالعات مصرف اسیدهای چرب غیر اشباع (PUFA, MUFA) همچنین پیروی از رژیم غذایی مدیترانه، با کاهش خطر ابتلا به سرطان سینه همراه بوده است. رژیم مدیترانه سرشار از میوه و سبزی، عوامل ضدسرطانی از جمله: کاروتنوئیدها، ویتامین‌های A، C و E حاوی لیکوپن، رزوراترول، فلاونوئیدها، پلی‌فنول‌ها و فیبر است که احتمال ابتلا به سرطان را کم می‌نماید. می‌توان گفت اجزای یک رژیم غذایی در کنار هم باید بررسی شود تا بتوان درباره ارتباط الگوی غذایی با سرطان صحبت کرد.
در همین راستا مطالعه کوهورتی در سوئد ارتباط بین چربی دریافتی با خطر ابتلا به سرطان سینه در دوران یائسگی را در 49261 زن، سنین 30 تا 49 بررسی نمود. در مجموع، کل چربی دریافتی، مصرف
MUFA, PUFA, SFA، ارتباط معناداری با بروز سرطان سینه در این سنین نداشت، اما بروز سرطان سینه بعد از 50 سالگی در کسانی که در این سنین (30 تا 49 سالگی) MUFA, PUFA بیشتری دریافت نموده بودند، در مقایسه با کسانی که دریافت کمتری داشتند، کمتر بود.
کلام پایانی
بر اساس یافته‌های این مطالعات عواملی از قبیل حفظ وزن متعادل، انجام فعالیت بدنی مناسب، داشتن الگوی غذایی صحیح یعنی استفاده متنوع و متعادل سبزی، میوه، غلات کامل و حبوبات، نوع چربی مصرفی، عدم مصرف الکل و شکر، کاهش مصرف انرژی دریافتی، گوشت قرمز، گوشت فرآوری شده و نمک، قبل از 50 سالگی با کاهش احتمال ابتلا به سرطان همراه است.
