به قلم : پروفسور منصور شهرکی ، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و استاد تمام تغذیه دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان
نگین نقیبی، ابوالفضل فارغ : دانشگاه علوم پزشکی زاهدان
تحریریه زندگی آنلاین : پاتوفیزیولوژی اندومتریوز
اندومتریوز یک بیماری مزمن، التهابی و زنانه است که با وجود بافت آندومتر مانند در خارج از رحم مشخص می‌شود که در بسیاری از بیماران با علائم دردناک ناتوان‌کننده همراه است. بیماران مبتلا به اندومتریوز در معرض خطر بیشتری برای ناباروری، ظهور خستگی، درد چند موضعی و سایر بیماری‌ها هستند، بنابراین اندومتریوز به عنوان وضعیتی با تظاهرات و اثرات متغیر در مراحل مختلف زندگی بهتر شناخته می‌شود. مکانیسم‌های پاتولوژیک زمینه‌ای در آندومتر داخل حفره‌ای و بافت آندومتریوز خارج رحمی شامل سلول‌های پیش‌ساز بنیادی مزانشیمی آندومتر است که به طور ناقص برنامه‌ریزی شده‌اند. مطالعاتی که علت ایجاد ضایعات را در برخی از زنان(اما نه همه آنها)، بررسی کرده‌اند، تغییراتی را در بافت آندومتر و همچنین در مایع صفاقی و سلول‌های پوشاننده حفره لگنی گزارش کرده‌اند. بافت آندومتر اتوپیک در زنان مبتلا به آندومتریوز در مقایسه با زنان بدون آن، پروفایل ایمنی متفاوتی دارد. التهاب نابجا می‌تواند بر ایجاد ضایعات اندومتریوز و پیشرفت بیماری به روش‌های مختلف، از جمله رگ‌زایی ایمنی و تعامل ایمنی- غدد درون‌ریز، تأثیر داشته باشد. آندومتریوز، یک موجودیت بالینی رایج بین زنان در سنین باروری با شیوع حدود 10 درصد است.
تشخیص اندومتریوز
تشخیص اندومتریوز با لاپاراسکوپی1 ، پس از تصمیم بالینی نهایی، بر اساس تاریخچه، علائم، معاینه و تصویربرداری انجام می‌شود. نشانگرهای بیوشیمیایی مفید نیستند. برای اندومتریوز عمقی، تصویربرداری قبل از جراحی مهم است و توصیه می‌شود.
بیشتربخوانید:
جراحی آندومتریوز و كیست آندومتریوما قبل از IVF (بخش اول)
درمان تغذیه‌ای اندومتریوز
گزینه‌های درمانی برای اندومتریوز محدود است. در حالی که ممکن است از داروهای بدون نسخه برای کاهش درد حاد استفاده شود، درمان‌های هورمونی رایج هستند و ممکن است با باروری تداخل داشته باشند. در موارد شدیدتر، از روش‌های لاپاروسکوپی و حتی هیسترکتومی2 برای درمان درد مرتبط با اندومتریوز استفاده می‌شود. مداخلات تغذیه‌ای ممکن است در پیشگیری و درمان اندومتریوز و درد همراه مفید باشد. نشان داده شده است که کاهش چربی رژیم غذایی و افزایش فیبر غذایی باعث کاهش غلظت استروژن در گردش می‌شود که نشان‌دهنده یک مزیت بالقوه برای افراد مبتلا به اندومتریوز در راستای درمان است، زیرا این یک بیماری وابسته به استروژن است. مصرف گوشت با خطر بیشتر ابتلا به اندومتریوز مرتبط می‌باشد. خواص ضد التهابی رژیم‌های گیاهی ممکن است برای زنان مبتلا به اندومتریوز مفید باشد. علاوه بر این، جلبک دریایی دارای خواص تعدیل‌کننده استروژن است که برای زنان یائسه مفید بوده و پتانسیل کاهش غلظت استرادیول را در زنان پیش از یائسگی دارد. علاوه بر این، از نظر علمی نشان داده شده است که مصرف ویتامین D باعث کاهش درد آندومتر از طریق افزایش ظرفیت آنتی‌اکسیدانی و مکمل‌یاری با ویتامین‌های C و E در مقایسه با دارونما، علائم اندومتریوز را کاهش می‌دهند.
ویتامین E
ویتامین E یک ویتامین ضروری می‌باشد که در دهه 1920 کشف شده است. بسیاری از عملکردهای فیزیولوژیکی ویتامین E، از جمله اثرات آنتی‌اکسیدانی آن، برای نزدیک به 100 سال مورد مطالعه قرار گرفته است. تغییرات در تعادل اکسیداسیون و کاهش ناشی از هر دو گونه‌های اکسیژن فعال درون‌زا و برون‌زا (ROS3) در بیماری‌های مختلف نقش دارند و همچنین پدیده‌ای هستند که برای بقا ضروری در نظر گرفته می‌شوند. خانواده ویتامین E شامل هشت ایزومر، یعنی چهار توکوفرول (α، β، γ و δ توکوفرول) و چهار توکوترینول (α، β، γ و δ توکوترینول) است. از آنجایی که این ایزومرهای ویتامین E نمی‌توانند در بدن انسان سنتز شوند، این مواد مغذی باید به صورت برون‌زا از طریق رژیم غذایی تأمین شوند. ایزومرهای ویتامین E به دلیل فعالیت آنتی‌اکسیدانی، اثرات تنظیم ژن، و خواص ضد التهابی و محافظت‌کننده از فرد، شناخته شده‌اند. توکوفرول‌ها چندین کاربرد مهم نیز دارند. مهم‌تر از همه، ویتامین E یک آنتی‌اکسیدان است که قادر به از بین بردن رادیکال‌های آزاد می‌باشد و عملکرد مهمی در برابر پراکسیداسیون لیپیدی و انعقاد پلاکتی دارد. در واقع، نقش توکوفرول‌ها، به ویژه α-توکوفرول، در پیشگیری و درمان بیماری‌های قلبی عروقی تا حدی به توانایی آنها در مهار اکسیداسیون کلسترول LDL و در نتیجه کاهش تشکیل رسوبات چربی در داخل شریان‌ها نسبت داده می‌شود. علاوه بر این، ماهیت چربی دوست ویتامین E به آن اجازه می‌دهد تا به غشای سلولی متصل شود و بر اثربخشی آن به عنوان یک آنتی‌اکسیدان تأثیر بگذارد. توکوفرول‌ها فعالیت ضد التهابی را نشان می‌دهند که تا حدی به نقش آنها به عنوان تعدیل‌کننده‌های واسطه‌های التهابی درگیر در مراحل مختلف فرآیند التهاب نسبت داده می‌شود. با در نظر گرفتن این اثرات، توکوفرول‌ها ممکن است در پیشگیری و یا درمان بیماری‌های عصبی و مرتبط با پیری و اختلالات متابولیک نقش داشته باشند. آنها همچنین ممکن است بر سلامت باروری، بهبود عملکرد آنتی‌اکسیدانی بیضه و کیفیت مایع منی نیز تأثیر بگذارند.
بیشتربخوانید:
جراحی آندومتریوز و كیست آندومتریوما قبل از IVF (بخش دوم)
منابع ویتامین E
با توجه به اینکه ویتامین E منحصراً توسط ارگانیسم‌های فتوسنتزی سنتز می‌شود، حیوانات فقط می‌توانند آن را از طریق رژیم غذایی خود به دست آورند. غذاهای گیاهی منبع اصلی ویتامین E هستند.
روغن‌های خوراکی رایج، مانند روغن‌های ذرت، زیتون، نخل، سبوس برنج و بادام‌زمینی، مهم‌ترین منابع غذایی ویتامین E هستند. با این حال، روغن‌های تخصصی و کم‌استفاده مانند روغن‌هایی که از آجیل درختی، دانه‌های میوه‌جات و محصولات جانبی به دست می‌آیند، به عنوان منابع جدید این ریز‌مغذی مهم در نظر گرفته می‌شوند.
بر اساس مقادیر استاندارد RDA4 میزان توصیه شده روزانه α توکوفرول (به ترتیب معادل 4/22 یا 3/33 واحد بین‌المللی آلفا توکوفرول طبیعی یا مصنوعی) برای بزرگسالان، 15 میلی‌گرم است. اگرچه کمبود ویتامین E نادر می‌باشد و معمولاً با بیماری‌های دیگری مرتبط است که بر جذب چربی تأثیر می‌گذارد، ولی به طور کلی کمبود این ویتامین ممکن است منجر به نوروپاتی محیطی، رتینوپاتی، اختلال سیستم ایمنی و آتاکسی شود.
