دكتر سیدمرتضی صفوی
در جدول مواد شیمیایی، سرب یكی از فلزات عناصر واسطه است. تاكنون نقش فیزیولوژیكی ویژه‌ای در بدن انسان برای این فلز شناخته نشده است. سرب به آسانی از لوله گوارش جذب شده، در واكنش‌های بیوشیمیایی بدن با آهن، كلسیم و روی رقابت می‌كند و جانشین این عناصر ضروری می‌گردد. این جانشینی موجب می‌شود كه عناصر فوق قادر به ایفای نقش حساس خود در بدن نباشند و در نتیجه عوارض ثانوی این كمبودها در بدن دیده شود.
جذب سرب در كودكان زیر 6 سال 10 برابر بیشتر از افراد بزرگسال بوده و خصوصا كودكانی كه دچار سوء تغذیه هستند بیشتر در معرض خطر قرار دارند، كم خونی فقر آهن یك مثال خوب برای این مسئله است. این عنصر در زنان باردار از طریق جفت به جنین منتقل می‌شود و جنین را دچار مسمومیت می‌كند. اكثر كودكان با سرب خون بالا، عادت به خوردن خاك، كاغذ و روزنامه دارند.
علائم مسمومیت با سرب از لحاظ بالینی
درگیری لوله گوارش همراه با دردهای شكمی و یبوست، درگیری سیستم عصبی ماهیچه‌ای، ضعف و بی‌حالی و تحریك‌پذیری، اختلال در تمركز، اختلال شنوایی، ناتوانی در یادگیری و IQ پایین و رسوب دانه‌های آبی رنگ در كناره‌های لثه.
مسمومیت با سرب در افراد بزرگسال با فشار خون بالا و اختلال در سیستم تولید مثل همراه است.
علائم تشخیصی آلودگی با سرب
میزان بالای سرب در پلاسما و ادرار قابل اندازه‌گیری بوده و در موارد شدید با رادیوگرافی استخوانی تایید می‌گردد. حد مجاز سرب در خون 10 میكروگرم در دسی‌لیتر می‌باشد.
آلودگی با سرب از طرق زیر صورت می‌گیرد
1- مناطق صنعتی و بنزین مصرفی دارای مقادیر زیادی سرب هستند كه از طریق هوا و تنفس وارد بدن انسان می‌شود.
2- لوله‌های فلزی كه برای انتقال آب آشامیدنی از آن‌ها استفاده می‌شود تركیبات سرب را به بدن انسان وارد می‌كنند.
3- برخی از رنگ‌های مورد استفاده در ظروف سرامیك و لعاب آن‌ها (جهت درخشندگی بیشتر)، حاوی سرب هستند.
4- برخی از تركیبات رنگ‌ها كه برای دیوارهای ساختمانی استفاده می‌شوند دارای سرب هستند.
5- تركیبات سرب موجود در هوای آلوده و روی سطوح مختلف از طریق تماس دست با آن‌ها به دهان منتقل می‌شوند.
6- برخی از رنگ‌هایی كه برای چاپ نشریات استفاده می‌شوند حاوی تركیبات سرب هستند.
7- در داروهای موبر و برخی از موادی كه برای سیاه كردن چشم‌ها استفاده می‌شوند و به طریق غیرصنعتی تهیه می‌گردند تركیبات سرب دیده شده است.
8- برخی از آفت‌كش‌ها دارای سرب هستند.
برای حفاظت خود و فرزندانتان از آلودگی با سرب به نكات زیر توجه كنید
1- در ابتدا خون كودكان خود را از نظر احتمال آلودگی به سرب آزمایش كنید. درمان هر چه سریع‌تر شروع شود، احتمال برطرف شدن عوارض بیشتر است.
2- مراقب باشید كودكان دست یا اشیاء آلوده را در دهان نگذارند. دست‌های خود و كودكانتان را قبل از مصرف غذا بشویید.
3- برای آماده كردن شیرخشك كودكان به آب مصرفی توجه كنید. احتمال آلودگی آب لوله‌كشی كه برای مدتی در لوله‌ها راكد بوده بیشتر است. به ازاء هر 2 ساعت بسته بودن شیر آب یك تا دو دقیقه آب را به جریان بیندازید و سپس استفاده كنید.
4- برای پخت غذا یا نوشیدن از آب لوله‌كشی سرد استفاده كنید. آب گرم سرب بیشتری جذب می‌كند.
5- زمانی كه یك قوطی كنسرو را باز می‌كنید بلافاصله آن را از قوطی خالی كرده و مازاد آن را در ظرف دیگری نگهداری كنید تا احتمال آلودگی به سرب از لبه‌های قوطی (كه پوشش مخصوص را ندارد) وجود نداشته باشد.
6- غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی را در ظروف سرامیك نگهداری نكنید.
7- نوشیدنی‌های گرم مانند چای، قهوه یا آب میوه‌های اسیدی و ترش را در فنجان‌های سرامیك ننوشید.
8- مراقب كودكان خود باشید تا عاداتی مانند خوردن خاك، كاغذ، روزنامه، رنگ دیوار و یا به دهان بردن اسباب‌بازی‌هایی كه احتمال جدا شدن تكه‌های رنگی آن وجود دارد را ترك نمایند.
9- برای جلوگیری از آلودگی بیشتر كودكان به سرب، آن‌ها را با غذاهای مقوی تغذیه كنید. كودكی كه سالم باشد و مواد غذایی با كفایت را دریافت كند، كمتر در معرض خطر قرار دارد.
10- ابتلا به فقر آهن، مصرف ناكافی شیر و فرآورده‌های لبنی و همچنین غذاهای دریایی از جمله عوامل مستعدكننده ابتلا به مسمومیت با سرب محسوب می‌شوند. بنابراین اگر در مناطق آلوده زندگی می‌كنید در برنامه غذایی خود به وجود این تركیبات غذایی توجه نمایید.
