تحریریه زندگی آنلاین : در حالی سوم شهریور زنان برای نخستین بار با خرید بلیت، یکی از بازیهای لیگ برتر فوتبال ایران را از نزدیک در ورزشگاه آزادی تماشا کردند و این تجربه امن و بدون حاشیه، منجر به بلیت‌فروشی مجدد برای زنان در بازی پرسپولیس و صنعت نفت آبادان شد که از طرح این مطالبه در مجلس، بالغ بر ۲۰ سال می‌گذرد.
تاریخچه حضور زنان در مسابقات فوتبال ایران
سال 1380
تیر ۱۳۸۰ یعنی درست چهار سال قبل از نخستین حضور تعداد محدودی از زنان در ورزشگاه آزادی برای تماشای بازی تیم ملی فوتبال در مقابل بحرین، طرح «ورود زنان به ورزشگاه‌ها» با پیشنهاد برخی از نمایندگان تقدیم مجلس شورای اسلامی‌شده بود. هرچند که در همان زمان نیز برخی اعلام کردند این طرح در حد یک "ایده" است و کار کارشناسی روی آن انجام‌نشده اما می‌توان گفت ارائه این طرح به مجلس توانست مطالبه «ورود زنان به ورزشگاه‌ها» را جدی‌تر کند.
بیشتربخوانید:
راهنمای عملی حضور در ورزشگاه آزادی برای بانوان
سال 1385
سال 1385 نیز رئیس‌جمهوری وقت به رئیس سازمان تربیت بدنی دستور داد تا بخشی از جایگاه تماشاگران در ورزشگاه‌هایی که مسابقات مهم در آن برگزار می‌شود به «زنان» اختصاص یابد. دستوری که به زعم برخی نمایندگان مجلس «شتاب‌زده» داده‌شده بود؛ به دلیل مخالفت‌ها و انتقادات نتوانست راه را برای حضور زنان در ورزشگاه‌ها هموارتر کند. در آن زمان عده‌ای معتقد بودند «فضای فعلی ورزشگاه‌ها برای حضور زنان مناسب نیست و دولت و سازمان تربیت بدنی نمی‌توانند به این زودی این وضع را اصلاح کنند.»
سیدمحمدرضا میرتاج‌الدینی، نایب‌رئیس وقت کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی دراین‌باره گفته بود «فتاوای فقها هم مساعد با این موضوع نیست. بعضی به صراحت اعلام کردند که به لحاظ شرعی این نوع اختلاط جایز نیست.»
واکنش‌های منفی نسبت به این دستور رئیس‌جمهوری وقت در حدی بود که حتی روزنامه "جمهوری اسلامی" در ستون "مقاله" خود مطلبی با عنوان "صریح با رئیس‌جمهور" منتشر کرد و نوشت «اوضاع ورزشگاه‌ها منهای حضور زنان چنان ضد اخلاقی است که باید به حال آن گریست. آیا به عواقب و عوارض ورود زنان به چنین محیطی اندیشیده‌اید؟ آیا شما با این دستورالعمل درصدد برآورده ساختن مطالبات خانواده‌های متدین هستید؟ زنان مذهبی، آیا چنین مطالباتی دارند؟ حتی اگر داشته باشند آیا هم‌اکنون که در پارک‌های عمومی امنیت ندارند در ورزشگاه‌ها امنیت خواهند داشت؟ علاوه بر این‌ها با مسائل شرعی و واقعیت‌های تلخ موجود چه خواهید کرد؟»
این مخالفت‌ها حتی در راهپیمایی نماز جمعه تهران مطرح شد و حجت‌الاسلام کشانی، عضو وقت شورای مرکزی انصار حزب‌الله از رئیس‌جمهوری وقت درخواست کرد راجع به تصمیم «ورود زنان به ورزشگاه‌ها» تغییر نظر "جدی" داشته باشد. در این بین برخی نیز اشکال کار را در فراهم نبودن شرایط لازم برای حضور زنان در ورزشگاه‌ها عنوان می‌کردند و معتقد بودند باید بستر لازم به‌گونه‌ای در ورزشگاه‌ها فراهم باشد که در حضور زنان برای تماشای مسابقات آقایان در ورزشگاه‌ها هیچ ناهنجاری فرهنگی و اشکال شرعی باقی نماند.
مصطفی کواکبیان، دبیر کل وقت حزب مردم‌سالاری بابیان اینکه برخی از مراجع در خصوص خلاف شرع بودن ورود زنان به ورزشگاه‌ها نظر فقهی مطرح گفته بود: «با توجه به وضعیت کنونی ورزشگاه‌ها و احتمال اختلال زن و مرد و جو ضد فرهنگی موجود، ورود زنان به ورزشگاه‌ها با اشکال مواجه است و نمی‌توان منکر واقعیات موجود در ورزشگاه‌ها شد و تا زمانی که بستر این کار به خوبی فراهم نشود باید درزمینه‌ی ورود زنان با تأمل بیشتری اقدام کرد». وی درعین‌حال درباره اینکه گفته می‌شود «نظر زنان به بدن مردان در صورتی که بدون ریبه (بدگمانی) باشد نیز اشکال شرعی دارد»، گفته بود «نظر اجماعی فقها در این زمینه وجود ندارد، بلکه یک فتوای اخلاقی بین فقهاست».
سال 1387
دو سال پس‌ازآن دستور بی‌سرانجام رئیس‌جمهوری، نایب‌رئیس وقت فوتبال و فوتسال بانوان در فدراسیون فوتبال گفته بود «نگرش مسئولان به ورود زنان به ورزشگاه‌ها منفی نبوده» بلکه فقط «حساسیت‌هایی» در این زمینه وجود داشت.
آن زمان مسئولین وقت معتقد بودند از جانب AFC برای ورود زنان به ورزشگاه‌ها الزامی وجود ندارد بلکه "توصیه‌هایی" می‌شود و زمانی که تمام مناسبات در ورزشگاه‌ها رعایت شود، این توصیه پذیرفته می‌شود.
بیشتربخوانید:
نکاتی که زنان برای حضور در ورزشگاه آزادی باید بدانند
سال 1392
محمود احمدی‌نژاد اما در روزهای پایانی چهار سال دوم ریاست جمهوری خود (سال ۹۲) از راز دستورش به سازمان تربیت بدنی مبنی بر حضور زنان در ورزشگاه‌ها برای تماشای بازی مردان سرباز کرد: «سال ۸۴ یک اتفاقی افتاد و ما گفتیم خانم‌ها بروند در استادیوم فوتبال را از نزدیک ببینند؛ دلیل اتخاذ این تصمیم این بود که ما گزارش‌هایی داشتیم مبنی بر اینکه هر هفته ۱۴۰ تا ۱۵۰ نفر از خانم‌ها با تیپ مردانه در ورزشگاه‌ها دستگیر می‌شوند، ما گفتیم به جای اینکه آن‌ها با تیپ مردانه بروند که بعداً ممکن است به کارهای دیگری نیز منتج شود، اجازه ورود آنان به استادیوم‌ها را بدهیم.»
با تغییر دولت و روی کار آمدن دولت یازدهم زمزمه‌های طرح مسئله پیرامون حضور زنان در ورزشگاه‌ها دوباره شنیده می‌شد و از طرفی این مطالبه از سوی زنان نیز جدی‌تر پیگیری می‌شد.
سال 1393
تیر سال ۹۳ جمعی از زنان در اعتراض به ممنوعیت ورود زنان به ورزشگاه برای تماشای بازی والیبال، مقابل استانداری تهران جمع شدند و نماینده استاندار نیز وعده پیگیری این موضوع توسط استاندار را داد. ممنوعیت ورودی که به گفته معاون امور بانوان وقت وزارت ورزش و جوانان نهایتاً منجر شد تا معاونت وزش و بانوان وقت وزارت ورزش طی جلساتی با معاونت امور زنان وقت ریاست جمهوری، کار کارشناسی برای ورود زنان به ورزشگاه‌ها را آغاز کند.
وی بابیان اینکه تنها بانوان در ۵ رشته نمی‌توانند به ورزشگاه بروند، گفته بود «در برخی از رشته‌ها نظیر کشتی، وزنه‌برداری و شنا، حضور بانوان در ورزشگاه‌ها جایز نیست اما در بعضی از رشته‌ها باید شرایطی ایجاد کرد و بسترسازی انجام شود تا بانوان بتوانند در ورزشگاه‌ها حضور یابند.
بر این باوریم که باید نگاه به حضور بانوان در ورزشگاه‌ها به نگاه خانواده محور تغییر پیدا کند. بالأخره بحث حضور بانوان در ورزشگاه‌ها فقط مربوط به ورزش نیست بلکه موضوع فرهنگی و اجتماعی محسوب می‌شود ولی در بخش ورزشی کار کارشناسی انجام‌شده که البته نمی‌توانم خیلی دقیق این موضوع را عنوان کنم. باید این موضوع به سرانجام برسد تا ما این نوید را بدهیم که این بحث حل خواهد شد.»
معاون امور بانوان وقت وزارت ورزش و جوانان همچنین بابیان اینکه تصمیم‌گیری در این رابطه تنها به وزارت ورزش مربوط نیست و نمی‌توانیم به صورت قطع بگوییم که بانوان به ورزشگاه بروند یا خیر و نیز با اشاره به کار کارشناسی انجام‌شده وزارت ورزش در خصوص ورود زنان به ورزشگاه‌ها، گفته بود «به هر حال مستند قانونی برای عدم ورود زنان به ورزشگاه‌ها پیدا نکردیم.»
بیشتربخوانید:
آزادی حضور!
سال 1396
بعدها در سال ۹۶ شهیندخت مولاوردی، معاون امور زنان و خانواده وقت ریاست جمهوری با اشاره به میزبانی تهران برای مسابقات لیگ بین‌المللی والیبال و بحث محرومیت ایران در صورت عدم اجازه به زنان و خانواده‌ها برای ورود به ورزشگاه‌ها، در پاسخ به این سؤال که " تصمیم برای ایجاد محدودیت از جانب کدام نهاد بود؟" گفته بود: «اصلاً ما هم متوجه نشدیم این تصمیم از کجا ریشه گرفت. تا قبل از آن برای والیبال و بسکتبال و تنیس و این‌ها مشکلی برای ورود زنان به ورزشگاه‌ها وجود نداشت و مسئله اصلی بر سر ورزش‌هایی مثل فوتبال و شنا و کشتی بود که ما خودمان اصلاً آن را مطرح نکردیم، چون فضا را هنوز مناسب نمی‌دانیم. ولی این سؤال باید بالأخره پاسخ داده شود که دریکی، دو سال قبل چه شرایطی تغییر کرد که تصمیم به محدودیت گرفته شد؟.»
با این وجود به گفته برخی اساتید حوزه علمیه مطابق با اندیشه امام خمینی (ره)، ورود زنان به ورزشگاه‌ها در صورتی که مفسده‌ای در آن نباشد، مشکلی ندارد و تشخیص آن با مسئولان نظام، دولت‌مردان و مراجع است.
حجت‌الاسلام والمسلمین محسن غرویان دراین‌باره عنوان کرده بود «در مقوله ورود زنان به ورزشگاه‌ها و امثال این‌ها، باید بدون به هم زدن اصول و پایه‌های فکری امام و به وجود آمدن مفسده‌ای در آن، توسط کارشناسان ترتیبی اتخاذ شود که موردی خلاف قانون، اخلاق و شرع اتفاق نیفتد؛ بر این اساس، از نظر دیدگاه‌های فقهی حضرت امام (ره)، نفس مسئله بلااشکال است و آنچه مهم است، جلوگیری از بروز فساد است. درواقع می‌توان با اجتهاد در اندیشه‌های امام، به نیازهای امروز پاسخ داد.»
با این وجود مهدی تاج، رئیس وقت فدراسیون فوتبال نیز درباره بحث حضور بانوان در ورزشگاه‌ها صراحتاً اعلام کرده بود که اگر حاکمیت درباره ورود زنان به ورزشگاه‌ها به نتیجه برسد، فدراسیون آن را اجرا خواهد کرد.
وی گفته بود: «موضوع ورود بانوان و یا خانواده‌ها به ورزشگاه‌ها ازجمله مسائل کلان مملکتی است. هر وقت نظام و دولت درباره این موضوع به یک راهکار مشخصی رسیدند، فدراسیون فوتبال به عنوان عضوی از کادر اجرایی این موضوع، تمام تلاش خود را برای تحقق این مهم به انجام خواهد رساند.»
پس‌ازآنکه در سال ۹۶ بعد از بازی ایران و سوریه در مقدماتی جام جهانی، زنان ایرانی که بلیت خریده بودند راه به ورزشگاه نیافتند؛ «ورود زنان به ورزشگاه‌ها» در سطح شورای عالی انقلاب فرهنگی مجدداً طرح شد.
مسائل یادشده در حالی است که طبق نظرسنجی مرکز افکار سنجی دانشجویان ایران (ایسپا) که در شهریور ۱۳۹۶ انجام‌شده است؛ ۶۱.۱ درصد افراد پاسخگو اعلام کرده‌اند با ورود زنان به ورزشگاه‌ها برای تماشای مسابقات ورزشی موافق هستند. ۳۶.۴ درصد نیز در این زمینه اعلام مخالفت کرده‌اند و ۲.۵ درصد نیز پاسخ ندادند.
در این بین با زمزمه مطرح‌شدن مجدد طرح «ورود زنان به ورزشگاه‌ها»، امام جمعه وقت قم اعلام کرد «مراجع با طرح ورود زنان به ورزشگاه مخالف هستند و نباید این طرح مجدداً مطرح شود.»
آیت‌الله «سیدمحمد سعیدی» در خطبه‌های نماز جمعه قم گفته بود «این طرح در دولت پیشین مطرح شد و باید بدانیم که انتقاد مراجع تقلید از ورود زنان به ورزشگاه دلایل خود را دارد و فساد ناشی از این طرح موجب مخالفت آن‌ها است، برخی مسائل با آئین‌نامه نیز برطرف نمی‌شود.» علیرغم آنکه تا آن زمان امیدی به حضور زنان در ورزشگاه برای تماشای فوتبال حس نمی‌شد و درعین‌حال نیز افرادی نظیر سیدمصطفی هاشمی‌طبا معتقد بودند گرچه حضور زنان به عنوان تماشاچی در ورزشگاه‌ها اشکالی ندارد اما «واقعیت این است که این مشکل حل نمی‌شود». اما نهایتاً این کش و قوس‌ها میان زنان و مسئولان به ورود قطره‌چکانی و شاید گزینشی و به اجبار زنان در برخی مسابقات فوتبال ملی انجامید.
سال 1397
در دیدار برگشت فینال لیگ قهرمانان فوتبال آسیا بین تیم‌های پرسپولیس و کاشیما آنتلرز در سال ۹۷، ایران به دلیل وجود قوانین و پروتکل‌های بین‌المللی ملزم شد با ورود زنان به ورزشگاه آزادی موافقت کند. در این دیدار چند صد نفر از زنان، با یا بدون هماهنگی قبلی توانستند بازی را در این ورزشگاه از نزدیک ببینند.
پیش از آن نیز تعدادی از زنان توانسته بودند دیدار دوستانه ایران و بولیوی را در ورزشگاه آزادی از نزدیک تماشا کنند، همچنین در سال ۹۸ نیز تعدادی از زنان در بازی ایران_کامبوج توانستند مسابقه را از نزدیک در استادیوم آزادی تماشا کنند.
بهمن سال گذشته نیز زنان ایرانی توانستند برای تماشای بازی دیدار تیم‌های ملی فوتبال ایران و عراق در انتخابی جام جهانی ۲۰۲۲ وارد ورزشگاه آزادی شوند.
رفع دغدغه مراجع عظام برای حضور زنان
این اظهار نگرانی‌ها که همواره طی ۲۰ سال اخیر نسبت به حضور زنان در ورزشگاه‌ها وجود داشت منجر به این شد که مسئولان کمیته ملی المپیک، رفع دغدغه بزرگان و مراجع عظام را برای حضور زنان در ورزشگاه‌ها وعده دهند. رضا صالحی امیری، رئیس وقت کمیته ملی المپیک بابیان اینکه عدم حضور زنان در ورزشگاه فقط حضور نداشتن آن‌ها در ورزشگاه نیست بلکه تحقیر نیمی از جامعه است، گفته بود «باید دغدغه بزرگان و مراجع عظام را رفع کنیم. آن‌ها دغدغه‌شان مفسده است. ما باید به آن‌ها این اطمینان را بدهیم که این مفسده را برطرف می‌کنیم و این به نظر من شدنی است.»
از سال ۱۳۸۰ که نخستین بار به‌طور جدی مطالبه حضور زنان در ورزشگاه‌ها با ارائه طرحی پیرامون این موضوع به مجلس شورای اسلامی مطرح شد تاکنون که بالغ بر ۲۰ سال از این مطالبه می‌گذرد، همچنان زنان به‌طورمعمول اجازه ورود به ورزشگاه‌ها برای تماشای مسابقات فوتبال مردان را ندارند و گرچه در بازه‌های زمانی مختلف، مسئولین وعده‌هایی را در این راستا داده و یا به‌طور گزینشی و یا محدود با بلیت‌فروشی تعدادی از زنان را وارد ورزشگاه کرده‌اند اما به نظر می‌رسد همچنان این رفع دغدغه و اطمینان دادن نسبت به عدم وجود مفسده پیرامون حضور زنان در ورزشگاه‌ها به‌طور کامل حاصل نشده است.
در بازی استقلال و مس کرمان که سوم شهریورماه برگزار شد، گرچه افکار عمومی فشارهای فیفا را مؤثر در حضور زنان در ورزشگاه آزادی قلمداد می‌کردند اما مسئولین تأکید دارند که «نامه فیفا برای حضور زنان در استادیوم‌ها برای رقابت‌های باشگاهی تنها در حد پیشنهاد بوده است» و حضور زنان در ورزشگاه تصمیم وزارت ورزش بوده است.
پیش از این بازی وزیر ورزش وعده داده بود که اگر شرایط فراهم شود زنان را در استادیوم آزادی می‌بینیم و معاون امور زنان و خانواده رئیس‌جمهوری نیز گفته بود «زیرساخت‌ها در آزادی برای حضور زنان فراهم است».
بازتاب حضور بانوان در میان ورزشکاران و روزنامه‌های ورزشی
ورود زنان به ورزشگاه آزادی در روزنامه‌های ورزشی و غیرورزشی نیز بازتاب داشت و علاوه بر صفحات داخلی روزنامه‌ها، تیتر صفحه نخست شرق، اعتماد و خبر ورزشی شد.
یحیی گل‌محمدی، سرمربی تیم فوتبال پرسپولیس در نشستی خبری درباره حضور زنان در دیدار استقلال برابر مس کرمان بابیان اینکه وقتی صحبت از مردم و هواداران است، بخشی از این مردم زنان هستند، گفته بود: آن‌ها هیچ فرقی با مردان ندارند. اتفاق خوبی رخ‌داده و امیدوارم زیرساخت‌ها برای سایر ورزشگاه هم وجود داشته باشد. امیدوارم ما با توجه به حضور مردان و زنان، فوتبال خوبی به نمایش بگذاریم. امیدوارم در همه ورزشگاه‌ها شاهد حضور حداکثری باشیم. دوست دارم روزی را ببینم نصف ورزشگاه را مردان و نصف را زنان تشکیل بدهند.
پرویز برومند، دروازه‌بان ملی‌پوش سال‌های دور استقلال نیز حضور زنان در این بازی را "خوش‌یمن" دانسته و اظهار کرده بود: فکر می‌کنم حضور زنان یکی از بهترین اتفاق‌ها بود که طی چند سال اخیر در ورزشگاه‌های ما رخ داد. خدا را شکر حضور زنان خوش‌یمن بود و استقلال این بازی را با پیروزی تمام کرد.
در پایان
تجربه امن و بدون حاشیه بازی استقلال ـ کرمان منجر به بلیت فرشی مجدد برای دیگر بازی لیگ برتر در ورزشگاه آزادی یعنی بازی پرسپولیس و صنعت نفت آبادان شده است. اما اکنون در کنار فرهنگ‌سازی‌های اجرایی شده بدین منظور نیازمند توجه جدی مسئولین برای هموار کردن و رفع چالش‌های موجود بر سر راه ورود زنان به ورزشگاه‌ها هستیم تا نه‌تنها پایتخت‌نشینان بلکه زنان سایر استان‌ها نیز از این امر بهره‌مند شوند.
