زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

گردآوری و ترجمه : سولماز دانشور نیک

 

تحریریه زندگی آنلاین : در دوران بارداری، ابتلا به بیماری‌های مسری می‌تواند تهدیدی جدی برای سلامت مادر و جنین محسوب شود. برخی از این بیماری‌ها حتی ممکن است باعث ناهنجاری‌های مادرزادی، سقط جنین، زایمان زودرس یا مرگ نوزاد شوند. در ادامه، فهرستی از شایع‌ترین بیماری‌های مسری در دوران بارداری به‌همراه توضیحات مربوطه درباره نحوه انتقال، خطرات و عوارض، نحوه پیشگیری و درمان آن‌ها را ارائه کرده‌ایم:

 

توکسوپلاسموز (Toxoplasmosis)

 بیماری توکسوپلاسموز (Toxoplasmosis) یکی از عفونت‌های انگلی شایع و خطرناک در دوران بارداری است که در صورت ابتلای مادر می‌تواند عوارض جدی و جبران‌ناپذیری برای جنین به‌همراه داشته باشد.

بیشتربخوانید:

نقش پر رنگ پروتئین و عادات غذایی در دیابت بارداری

تعریف توکسوپلاسموز

توکسوپلاسموز در پستانداران خونگرم و حتی پرندگان بروز می‌کند. عامل این بیماری، انگلی به‌نام توکسوپلاسما گوندیی (Toxoplasma Gondii) است. این انگل یک پروتوزوآی (تک‌یاخته / تک‌سلولی) داخل‌سلولی است. چرخه زندگی انگل شامل مراحل اُآسیست یا همان چرخه جنسی، تاکی‌زوئیت یا همان تروفوزوئیت و برادی‌زوئیت یا همان سیستوزوئیت است. این انگل طی دو هفته پس از ورود به بدن میزبان، از حالت تاکی‌زوئیت (فرم حاد) به برادی‌زوئیت (فرم مزمن) تبدیل می‌شود و عفونت مزمن را ایجاد می‌کند. برادی‌زوئیت، کیستی متشکل از دیواره ضخیم قندی و پروتئینی را پدید می‌آورد که در دیواره سلول‌های میزبان قرار می‌گیرد. دیواره از کیست محافظت کرده و آن را غیرقابل‌نفوذ می‌سازد و به همین دلیل، اثرات داروها و سیستم ایمنی بدن را مختل می‌کند. این بیماری می‌تواند در افراد سالم بدون علامت یا با علائم خفیف باشد، اما در زنان باردار یا افرادی با سیستم ایمنی ضعیف معمولا با آسیب‌های جدی همراه است. تحقیقات اخیر توکسوپلاسموز را با خودکشی، اختلال نقص توجه بیش‌فعالی، اختلال وسواسی جبری، و اسکیزوفرنی مرتبط دانسته‌اند.

 نحوه انتقال

• از طریق خوردن گوشت خام یا نیم‌پز آلوده (به‌ویژه گوشت گوسفند، بز و خوک).
• تماس با مدفوع گربه آلوده (مثلا هنگام تعویض خاک گربه).
• مصرف آب، میوه‌ها و سبزیجات شسته‌نشده یا آلوده.
• در موارد نادر، از طریق انتقال خون یا پیوند عضو.
• انتقال مادرزادی از مادر مبتلا به جنین؛ در صورت عفونت اولیه مادر در دوران بارداری، انگل می‌تواند از طریق جفت به جنین منتقل شود.

 خطرات

احتمال انتقال بیماری از مادر به جنین در سه‌ماهه اول بارداری بین 10 تا 15 درصد و شدت آسیب آن بسیار شدید است. احتمال انتقال در سه‌ماهه دوم بارداری بین 25 تا 30 درصد و شدت آسیب آن متوسط است و احتمال انتقال در سه‌ماهه سوم بارداری بیش از 60 تا 70 درصد و معمولا شدت آسیب آن خفیف است. این بیماری با آسیب به مغز و چشم جنین، هیدروسفالی و عقب‌ماندگی ذهنی در او همراه است.

بیشتربخوانید:

آشنایی با مکمل های ضروری برای مادران باردار

 

 

علائم بیماری در مادر

• اغلب بدون علامت یا با علائم خفیفی چون تب، تورم غدد لنفاوی گردن و یا زیربغل، سردرد، درد عضلات و خستگی عمومی همراه است.

در جنین (توکسوپلاسموز مادرزادی)

• میکروسفالی (جمجمه کوچک)
• هیدروسفالی (جمع شدن مایع مغزی)
• کلسیفیکاسیون (تجمع کلسیم) داخل مغزی
• کوریورتینیت (التهاب لایه میانی چشم شامل، شبکیه و کوریوئید یا همان مشیمیه چشم) که باعث تاری دید، ترس از نور، از بین رفتن دید مرکزی و نابینایی می‌شود.
• تشنج، ناهنجاری ذهنی و تأخیر در رشد

 تشخیص بیماری در مادر

• آزمایش خون (سرولوژی)

- ایمونوگلوبولینMن(IgM) مثبت => اولین آنتی‌بادی که بدن در مقابله با عفونت جدید می‌سازد و بیشتر در خون و مایع لنفاوی وجود دارد. وجود این ایمونوگلوبولین نشان‌دهنده تازه بودن عفونت است.

- ایمونوگلوبولینG ن(G (IgG مثبت => شایع‌ترین نوع آنتی‌بادی محافظت‌کننده بدن در برابر عفونت‌های ویروسی و باکتریایی که در خون و سایر مایعات بدن یافت می‌شود. کمی طول می‌کشد تا بعد از ابتلا به بیماری یا ایجاد مصونیت در بدن تشکیل شود. وجود این ایمونوگلوبولین نشان‌دهنده بروز قبلی عفونت و کسب ایمنی در بدن است.

- ایمونوگلوبولینG ن(G (IgG منفی و ایمونوگلوبولین M (Ig M)MM منفی => نشان‌دهنده مستعد بودن فرد به ابتلا است.

در جنین

• آمنیوسنتز (بررسیDNA توکسوپلاسما در مایع آمنیوتیک)
• سونوگرافی برای بررسی ناهنجاری‌های مغزی و چشمی

 درمان توکسوپلاسموز در بارداری

- درمان پیشنهادی در صورت مشاهده عفونت در بدن مادر ولی سالم بودن جنین، اسپیرامایسین (جلوگیری از انتقال به جنین) است (زیر نظر پزشک).

- درمان پیشنهادی در صورت مشاهده عفونت در بدن مادر و جنین، ترکیب پیریمتامین، سولفادیازین و فولینیک‌اسید (بعد از هفته 16 بارداری) می‌باشد (زیر نظر پزشک).

- درمان پیشنهادی در صورت مشاهده عفونت در بدن نوزاد، درمان مشابه ترکیبی با دوز مناسب برای نوزاد است که گاهی تا یک‌سال ادامه دارد.

گاهی در صورت ظاهر شدن عوارض چشمی به واسطه این بیماری و عدم‌تکمیل درمان ممکن است بیماری بعد از گذشت ۵ تا ۱۰ سال دوباره عود کند و نیاز به درمان مجدد داشته باشد (زیر نظر پزشک).

 پیشگیری

• پرهیز از خوردن گوشت خام یا نیم‌پز (گوشت باید تا ۷۰ درجه سانتیگراد پخته شود) و شستن کامل دست‌ها قبل از غذا و بعد از کار با گوشت خام.
• شستن کامل میوه و سبزیجات.
• استفاده از دستکش و ماسک هنگام باغبانی یا تماس با خاک یا تمیز کردن خاک گربه و یا انجام آن توسط فردی دیگر.
• اجتناب از تماس نزدیک با گربه‌های خیابانی.
• انجام غربالگری در آغاز بارداری (بررسی IgG و IgM).

 پیامدهای عدم درمان

• سقط جنین
• مرده‌زایی
• نقص‌های شدید مغزی و چشمی
• نابینایی و عقب‌ماندگی ذهنی
• عفونت مزمن در نوزاد و بروز علائم در ماه‌ها یا سال‌های بعد

 عوارض

• مادر ممکن است بدون علامت باشد.
• نوزاد ممکن است با صرع، ناهنجاری‌های شبکیه و نابینایی مواجه شود.

 نتیجه‌گیری

توکسوپلاسموز یک بیماری انگلی بالقوه خطرناک برای جنین، ولی قابل‌پیشگیری و درمان است. غربالگری اولیه در بارداری، رعایت اصول بهداشتی، و درمان مناسب در صورت ابتلا، نقش کلیدی در حفظ سلامت مادر و جنین دارند.

 

سرخجه (Rubella)

 بیماری سرخجه که به آن سرخک آلمانی یا سرخک سه‌روزه (تب بیمار بعد از ۳ روز قطع می‌شود) نیز گفته می‌شود، یک بیماری ویروسی بسیار مسری، اما معمولا خفیف است که در بیشتر افراد بدون عارضه شدید سپری می‌شود، اما در دوران بارداری، ابتلا به سرخجه، به‌ویژه در سه‌ماهه اول، می‌تواند بسیار خطرناک و مخرب برای جنین باشد و منجر به سندروم سرخجه مادرزادی (CRS: Congenital Rubella Syndrome) گردد. در ادامه، بررسی این بیماری از نظر علمی، بالینی و بارداری ارائه می‌شود:

 تعریف سرخجه

سرخجه یک بیماری ویروسی مسری است که توسط ویروس روبلا (Rubella) از خانواده توگاویریده (Togaviridae) و جنس روبی‌ویروس (Rubivirus) ایجاد می‌شود. این بیماری اغلب در کودکان و نوجوانان بروز می‌کند، اما اگر یک زن در دوران بارداری برای اولین‌بار به این ویروس مبتلا شود، احتمال بروز ناهنجاری‌های شدید جنینی بسیار بالا است.

 نحوه انتقال بیماری

• تماس مستقیم با قطرات تنفسی و ترشحات بینی و گلوی فرد مبتلا (سرفه و عطسه).
• انتقال از مادر به جنین از طریق جفت (به‌ویژه در سه‌ماهه اول).

 تشخیص بیماری در مادر

• تست‌های سرولوژی (آزمایش خون برای بررسی آنتی‌بادی‌ها)

- IgM  مثبت: نشانه بروز تازه عفونت

- IgG  مثبت و IgM  منفی: ایمنی ناشی از واکسیناسیون یا ابتلای قبلی

- IgG  وIgM  منفی: فرد مستعد ابتلا است.

در جنین

• آمنیوسنتز برای بررسی وجود ویروس در مایع آمنیوتیک
• آزمایش واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR: Polymerase Chain Reaction) ویروس از خون یا مایع بدن جنین. آزمایش PCR برای شناسایی مواد ژنتیکی موجود زنده مثل تشخیص ویروس انجام می‌پذیرد.
• سونوگرافی برای شناسایی ناهنجاری‌های ساختاری

 خطرات

• سندرم سرخجه مادرزادی: ناشنوایی، آب‌مروارید، نقایص قلبی، عقب‌ماندگی ذهنی.

 زمان خطرناک برای جنین

- در صورت قرار داشتن جنین در هفته‌های ۱ تا ۱۲ بارداری، شدت عوارض بسیار شدید و احتمال ابتلای او به این بیماری تا ۹۰ درصد خواهد بود.

 - در صورت قرار داشتن جنین در هفته‌های ۱۳ تا ۱۶ بارداری، شدت عوارض متوسط و احتمال ابتلای او به این بیماری حدود 30 تا 40 درصد خواهد بود.

- در صورت گذشتن جنین از هفته ۲۰ بارداری، شدت عوارض بسیار نادر و احتمال ابتلای او به این بیماری بسیار پایین خواهد بود.

 

 علائم و عوارض بیماری

در مادر

• تب خفیف
• بثورات قرمز و خارش‌دار (از صورت شروع و به پایین بدن گسترش می‌یابند)
• تورم غدد لنفاوی پشت گوش و گردن
• درد مفاصل (بیشتر در زنان بزرگسال)
• گلودرد، سرفه خشک و سردرد

توجه: در ۲۵ تا ۵۰ درصد موارد، سرخجه بدون علامت است، ولی همچنان برای جنین خطرناک است.

 شایع‌ترین عوارض در جنین

سندرم سرخجه مادرزادی (CRS): در صورت ابتلای مادر در سه‌ماهه اول، جنین ممکن است بهCRS  مبتلا شود.

• احتمال بالای سقط یا مرگ جنین
• نقص شنوایی (ناشنوایی عصبی)
• نقایص مادرزادی قلبی مانند بیماری مجرای شریانی باز (PDA: Patent Ductus Arteriosus)
• نقص بینایی (آب‌مروارید، گلوکوم مادرزادی و رتینوپاتی)
• کوچک بودن جمجمه (میکروسفالی)
• عقب‌ماندگی ذهنی
• اختلالات رشد و تأخیر تکاملی
• بزرگی کبد و طحال، یرقان، پتشی (نقاط بنفش، قرمز یا قهوه‌‌ای رنگ بدون خارش و درد ناشی از شکستگی مویرگ‌ها یا همان رگ‌های خونی ریز و خونریزی در نواحی زیر پوست یا غشاهای مخاطی) و پورپورا (جوش‌های خونریزی‌دهنده)

 عوارض بلندمدت در نوزاد CRS

• ناتوانی در یادگیری
• اختلال در گفتار و زبان
• بیماری قلبی نیازمند جراحی
• نیاز به سمعک یا کاشت حلزون گوش
• اختلالات رفتاری مانند اوتیسم

 پیشگیری از ابتلا

1. واکسیناسیون

• واکسنMMR (جهت پیشگیری از سرخک، سرخجه و اوریون) بسیار مؤثر است.
• زنان باید حداقل ۴ هفته پیش از بارداری واکسنMMR را دریافت کرده باشند.
• واکسن در دوران بارداری ممنوع است، زیرا حاوی موجود زنده ضعیف شده است.

2. غربالگری پیش از بارداری

• بررسی میزانIgG برای تعیین سطح ایمنی بدن.
• در صورت تشخیص عدم‌ایمنی، شخص باید پیش از اقدام به بارداری واکسینه شود.

3. نحوه پیشگیری در دوران بارداری

• اجتناب از تماس با افراد مشکوک به بیماری.
• رعایت بهداشت فردی و شستن دست‌ها.

 درمان

• درمان خاصی وجود ندارد؛ تنها اقدامات حمایتی همچون استراحت، استفاده از مایعات و تب‌بُر تجویز می‌شود. در صورت ابتلای مادر در سه‌ماهه اول، ممکن است پایان بارداری از سوی پزشک پیشنهاد شود.

 مدیریت بارداری در مادر مبتلا

- در صورت ابتلا به بیماری قبل از هفته ۱۲ بارداری، مشاوره برای احتمال بالایCRS  و بررسی گزینه ختم بارداری صورت می‌پذیرد.

- در صورت ابتلا به بیماری در هفته‌های ۱۳ تا 20 بارداری، بررسی دقیق سونوگرافی و تست‌های جنینی انجام می‌پذیرد.

- در صورت ابتلا به بیماری بعد از هفته ۲۰ بارداری، خطر کاهش می‌یابد، ولی همچنان به پیگیری معمول و دقیق نیاز است.

 

 نتیجه‌گیری

• سرخجه در دوران بارداری به‌ویژه در سه‌ماهه اول، یک بیماری بسیار پُرخطر برای جنین است.
• تنها راه مؤثر برای جلوگیری از CRS، واکسیناسیون پیش از بارداری است.
• آگاهی، پیشگیری و غربالگری نقش بسیار مهمی در جلوگیری از انتقال این بیماری به جنین دارند.

 

سیتومگالوویروس

(CMV: Cytomegalovirus)

سیتومگالوویروس (CMV) یکی از شایع‌ترین علل عفونت‌های مادرزادی در جهان است و می‌تواند در صورت انتقال از مادر به جنین در دوران بارداری، موجب بروز ناهنجاری‌های شدید در کودک شود. با وجود آنکه بسیاری از عفونت‌ها بدون علامت هستند، اما عفونت مادرزادی باCMV  می‌تواند خطرات جدی و مادام‌العمر برای نوزاد به‌همراه داشته باشد.

 تعریف سیتومگالوویروس

سیتومگالوویروس یک ویروس از خانواده هرپس‌ویریده (Herpesviridae) است که در بدن افراد می‌تواند به صورت نهفته (لاتنت) باقی بماند و در صورت ضعف سیستم ایمنی فعال شود. در زنان باردار، ابتلای اولیه یا فعال شدن مجددCMV  می‌تواند منجر به انتقال ویروس به جنین شود.

 راه‌های انتقال CMV

به مادر یا نوزاد

• تماس مستقیم با ترشحات بدن آلوده (ادرار، بزاق، خون، شیر مادر و ترشحات تناسلی).
• بوسیدن نوزادان یا کودکان خردسال آلوده (شایع‌ترین مسیر در مادران).
• انتقال از طریق رابطه جنسی.
• پیوند عضو یا خون آلوده.

به جنین

• از طریق انتقال درون‌رحمی و جفت در صورت ابتلای اولیه بیماری یا فعال شدن مجدد آن در بارداری.

 انواع عفونتCMV  در بارداری

• ابتلای اولـــیه (Primary Infection): زمانی‌است که خانم قبلا بهCMV مبتلا نشده و برای اولین‌بار در دوران بارداری آلوده می‌شود. در واقع، خطرناک‌ترین حالت برای جنین هم در همین زمان است.
• عفونت مجدد (Reinfection): آلوده شدن دوباره با یک سویه جدید ویروس که البته در این حالت، خطر کمتری متوجه جنین است.
• فعال‌سازی مجدد (Reactivation): فعال شدن مجدد ویروس نهفته قدیمی در بدن که با خطر نسبتا کمتر برای جنین همراه است.

 

علائم بیماری سیتومگالوویروس

در مادر

• اغلب بدون علامت، اما گاهی با ظهور علائمی شبیه سرماخوردگی از جمله تب خفیف، درد عضلات، گلودرد و خستگی.

در جنین (عفونت مادرزادی)

• میکروسفالی (جمجمه کوچک)
• کلسیفیکاسیون مغزی
• هیدروسفالی
• ناشنوایی عصبی (شایع‌ترین عارضه دیررس)
• ‌ تأخیر رشد در رحم (IUGR: Intrauterine Growth Restriction)
• زردی و بزرگ‌شدن کبد و طحال
• پورپورا (نقاط قرمز خونریزی‌دهنده روی پوست)
• تشنج و عقب‌ماندگی ذهنی

 عوارض بلندمدتCMV  مادرزادی در نوزاد

• کاهش شنوایی یا ناشنوایی پیشرونده
• اختلالات شناختی و گفتاری
• اختلال بینایی
• فلج مغزی (در موارد شدید)
• صرع یا تشنج‌های مقاوم

 

 خطرات

• تأخیر رشد داخل رحمی، میکروسفالی، کاهش دائمی شنوایی، عقب‌ماندگی ذهنی.

 زمان پرخطر

بیشترین آسیب به جنین زمانی رخ می‌دهد که عفونت اولیه در سه‌ماهه اول یا دوم بارداری اتفاق بیفتد.

 احتمال انتقال و آسیب به جنین

• در عفونت اولیه، شدت عوارض بیشتر و شایع‌تر است و احتمال انتقال بیماری بین 30 تا 40 درصد می‌باشد.
• در عفونت مجدد یا فعال‌شده، شدت عوارض معمولا خفیف‌تر و احتمال انتقال بیماری کمتر از ۲ درصد است.

 تشخیص CMV

در مادر

• آزمایش خون برای آنتی‌بادی‌ها

-IgM  مثبت: عفونت تازه‌فعال (نیازمند تأیید با تست آویدیتی (Avidity))

-IgG  مثبت: سابقه قبلی ابتلا

• آزمایش آویدیتیIgG) IgG Avidity Test)

- کمک به تعیین زمان ابتلا (پایین بودن آویدیتی نشان‌دهنده عفونت تازه‌فعال است)

در جنین

• آمنیوسنتز برای شناساییDNA ویروس در مایع آمنیوتیک (بهتر است از هفته ۲۱ به بعد انجام شود.)
• PCR دقیق
• سونـــوگرافی بـــرای بــررسی ناهنجاری‌ها (میکروسفالی، کلسیفیکاسیون مغز، اتساع بطن‌ها و هپاتواسپلنومگالی)

 پیشگیری ازCMV  در بارداری و پس از زایمان

در حال حاضر واکسن مؤثری برایCMV  وجود ندارد، بنابراین پیشگیری رفتاری به‌شرح زیر بسیار مهم است:

• شستن مکرر دست‌ها (به‌ویژه بعد از تعویض پوشک و تماس با ترشحات کودکان مانند بزاق یا اشیاء آلوده).
• پوشیدن دستکش هنگام تماس با ادرار/ مدفوع یا ترشحات بدن کودک.
• اجتناب از بوسیدن لب یا گونه کودکان.
• عدم‌استفاده مشترک از لیوان، قاشق، مسواک یا حوله با کودکان خردسال.
• پرهیز از اشتراک‌گذاری وسایل شخصی کودک با دیگران.

 درمان و مدیریتCMV  در بارداری

در مادر

• در حال حاضر درمان دارویی استاندارد و ایمن برای استفاده در دوران بارداری وجود ندارد.
• درمان با داروی ضدویروس والگان‌سیکلوویر (Valganciclovir) در موارد خاص و شدید زیر نظر متخصصان (هنوز استاندارد نیست).
• برخی مطالعات به استفاده از ایمونوگلوبولین ضدسیتومگالوویروس (CMV-IVIG) در موارد خاص اشاره کرده‌اند، ولی هنوز شواهد کافی وجود ندارد.
• غربالگری منظم در بارداری پرخطر.

در نوزاد آلوده

• والگان‌سیکلوویر خوراکی تا ۶ ماه پس از تولد برای کاهش آسیب‌های عصبی و شنوایی زیر نظر پزشک.
• پیگیری سطح شنوایی و بینایی در سال‌های اولیه زندگی.

 عوارض

• در نوزاد: عوارض نورولوژیک دائمی و کم‌شنوایی.
• ‌ مادر ممکن است بدون علامت باشد.

 

 پیگیری و مدیریت پس از تولد

نوزادان مبتلا بهCMV  مادرزادی باید تحت مراقبت‌های تخصصی قرار گیرند:

• تست‌های شنوایی مکرر
• بررسی رشد ذهنی و جسمی
• ارزیابی بینایی
• MRI مغز در موارد مشکوک

 نتیجه‌گیری

• CMV یکی از شایع‌ترین و مهم‌ترین علل عفونت‌های مادرزادی در جهان است.
• عفونت اولیه مادر در دوران بارداری، به‌ویژه در سه‌ماهه اول، می‌تواند منجر به آسیب‌های جبران‌ناپذیر در جنین شود.
• درمان قطعی برای مادر باردار وجود ندارد، بنابراین پیشگیری رفتاری و آموزش به زنان در سنین باروری و دوران بارداری بالاترین اهمیت را دارد.
• تشخیص به موقع، پیگیری منظم، و مدیریت مناسب می‌تواند بسیاری از پیامدهای منفی را کاهش دهد.

 

تبخال تناسلی

(HSV: Herpes Simplex Virus)

تبخال تناسلی (HSV) یکی از شایع‌ترین عفونت‌های ویروسی منتقل‌شونده از طریق تماس جنسی(STD: Sexually Transmitted Diseases)  است که می‌تواند در دوران بارداری خطراتی جدی برای مادر و به‌ویژه جنین یا نوزاد در حین زایمان ایجاد کند. در ادامه، توضیحی علمی درباره این بیماری ارائه می‌شود:

 تعریف تبخال تناسلی 

ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) در دو نوع اصلی وجود دارد:

• HSV-1: بیشتر در ناحیه دهان (تب‌خال دهانی) رخ می‌دهد، ولی ممکن است ناحیه تناسلی را نیز آلوده کند.
• HSV-2: عامل اصلی تبخال تناسلی است.
• این ویروس پس از ورود به بدن، در گانگلیون‌های (گِرِه یا عُقده) عصبی نهفته می‌شود و ممکن است به‌طور دوره‌ای فعال شده و عود کند.

 راه‌های انتقال HSV

• تماس مستقیم پوستی یا مخاطی با ناحیه آلوده (در هنگام تماس جنسی واژینال، دهانی یا مقعدی).
• تماس با ترشحات آلوده حتی در صورت نبود علائم ظاهری.
• بوسیدن شخص مبتلا (در HSV-1)
• انتقال به نوزاد در حین زایمان طبیعی به ویژه اگر زخم‌های فعال در ناحیه زایمان وجود داشته باشد.

 انواع عفونتHSV  در بارداری

• عفونت اولیه (Primary Infection): خطرناک‌ترین حالت برای جنین که در آن زن قبلا هرگز بهHSV مبتلا نبوده و برای اولین بار در بارداری به آن آلوده می‌شود.
• عفونت عودکننده (Recurrent Infection): زن قبلا بهHSV مبتلا شده و در دوران بارداری دوباره به آن مبتلا می‌شود و با خطر کمتر برای جنین همراه است.

 علائم HSV

در مادر

• سوزش، خارش یا درد در ناحیه تناسلی.
• تاول‌های کوچک دردناک پر از مایع.
• زخم‌های باز پس از ترکیدن تاول‌ها.
• در عفونت اولیه: تب، تورم غدد لنفاوی، سردرد و درد عضلانی.
• در عفونت عودکننده: علائم خفیف‌تر و زودگذرتر.

در نوزاد

تبخال نوزادی (Neonatal Herpes) ممکن است در ۳ شکل ظاهر شود:

• موضعی: قابل‌بروز در پوست، چشم یا دهان و قابل‌درمان است.
• گسترده (Disseminated): قابل‌گسترش به کبد، ریه‌ها، مغز و بسیار خطرناک و کشنده است.
• عفونت دستگاه عصبی مرکزی یا سامانه عصبی کانونی (CNS: Central Nervous System): مننژیت یا آنسفالیت که می‌توانند به آسیب مغزی یا مرگ منجر شوند.

 

تشخیصHSV  در بارداری در مادر

• معاینه بالینی (وجود ضایعات مشخص).
• آزمایش PCR روی ترشحات.
• کشت ویروسی از ضایعات.
• آزمایش خون (سنجش سطوح IgG وIgM برای تعیین ابتلای قبلی یا عفونت تازه‌فعال).

در نوزاد

• PCR از خون یا مایع نخاعی.
• نمونه‌گیری از پوست، چشم و دهان.
• تست‌های تصویربرداری (MRI در موارد مشاهده عفونت در دستگاه عصبی مرکزی).

 خطرات

• در صورت بروز عفونت اولیه در سه‌ماهه سوم بارداری، شدت بیماری شدید و احتمال انتقال بیماری به نوزاد تا 50 درصد خواهد بود.
• در صورت عود کردن عفونت در مادر، شدت بیماری خفیف‌تر و احتمال انتقال بیماری به نوزاد کمتر از 2 درصد خواهد بود.
• عفونت‌های شدید در نوزاد (آنسفالیت، عفونت منتشر و مرگ).

 اقدامات پیشگیرانه در بارداری

• بررسی سابقهHSV پیش از بارداری یا در اوایل آن.
• اجتناب از رابطه جنسی پرخطر در سه‌ماهه سوم؛ در صورت ابتلای شریک جنسی و عدم ایمنی مادر، استفاده از کاندوم در تمام رابطه‌ها الزامی است.
• اجتناب از رابطه دهانی در صورت وجود تبخال دهانی در شریک آلوده.
• رعایت بهداشت فردی و دست نزدن به زخم‌های احتمالی
• آموزش به زوجین در مورد علائم هشداردهنده
• انجام آزمایشات پیش از بارداری در افراد پرخطر
• درمان سرکوب‌کننده با آسیکلوویر از هفته ۳۶ برای زنان با سابقه عود HSV (زیر نظر پزشک).
• اگر مادر در اواخر بارداری برای اولین‌بار به بیماری مبتلا شود، زایمان سزارین توصیه می‌شود.

 پیشگیری از انتقال به جنین

• غربالگری برایHSV قبل از زایمان.
• در صورت بروز ضایعات فعال، انجام سزارین.

 درمانHSV  در بارداری برای مادر

• تجویز آسیکلوویر (Acyclovir) یا والاسیکلوویر(Valacyclovir) برای درمان عفونت فعال و پیشگیری از عود (زیر نظر پزشک).
• شروع درمان سرکوب‌کننده از هفته ۳۶ بارداری برای کاهش خطر عفونت در هنگام زایمان (زیر نظر پزشک).

برای نوزاد آلوده

• آسیکلوویر (Aciclovir) وریدی (زیر نظر پزشک) به‌مدت ۲۱ روز در صورت عفونت گسترده یا بروز CNS.
• درمان‌های حمایتی و بستری فوری.

 عوارض

• در نوزاد و جنین: مرگ نوزادی در موارد گسترده، تأخیر رشدی، تشنج، فلج مغزی، اختلالات شنوایی و بینایی، ضایعات پوستی، نارسایی ارگان‌ها و آسیب‌های دائمیCNS در عفونت‌های مغزی و مرگ.
• در مادر: تبخال تناسلی دردناک، علائم عمومی پیشتر ذکرشده.

 زایمان در مادر مبتلا به HSV

• در صورت وجود ضایعات فعال در زمان زایمان، نوع زایمان توصیه‌شده، سزارین است که برای جلوگیری از انتقال بیماری به نوزاد انجام می‌پذیرد.
• در صورت عدم‌وجود ضایعات فعال در زمان زایمان، امکان زایمان طبیعی وجود دارد.
• در صورت بروز عفونت اولیه در هفته‌های آخر بارداری، نوع زایمان توصیه‌شده، اغلب سزارین است، حتی بدون وجود ضایعه قابل‌مشاهده.

 نتیجه‌گیری

تبخال تناسلی(HSV)  اگرچه اغلب با علائم خفیف در مادر ظاهر می‌شود، ولی در بارداری - خصوصا در موارد عفونت اولیه - می‌تواند تهدیدی جدی برای نوزاد باشد. تشخیص به‌موقع، درمان مناسب با آسیکلوویر و برنامه‌ریزی دقیق برای نوع زایمان می‌تواند خطر انتقال به نوزاد را به حداقل برساند. آموزش، پیشگیری رفتاری و درمان سرکوب‌کننده در اواخر بارداری از ارکان اصلی مدیریت این بیماری در دوران بارداری هستند.