زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

گردآوری و ترجمه : سولماز دانشور نیک

تحریریه زندگی آنلاین : بارداری پدیده‌ای پیچیده است که باعث ایجاد تغییرات فیزیولوژیکی گسترده‌ای در بدن مادر می‌شود. این تغییرات به‌ویژه در سیستم قلبی‌ - عروقی بسیار چشمگیرند و می‌توانند وضعیت بیماران قلبی را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار دهند. با توجه به شیوع نسبتا قابل‌توجه بیماری‌های قلبی در زنان در سنین باروری، شناخت دقیق این بیماری‌ها، خطرات بالقوه آن‌ها و راهکارهای درمانی و پیشگیرانه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

آیا با وجود بیماری قلبی امکان بارداری وجود دارد؟

بله، بسیاری از زنان مبتلا به بیماری قلبی می‌توانند باردار شوند و یک بارداری موفق داشته باشند، به‌ویژه اگر بیماری تحت کنترل باشد و قبل از بارداری مشاوره و بررسی‌های لازم انجام شده باشد. نوع بیماری، شدت آن، وضعیت عملکرد قلب (مثلا کسر جهشی یا EF) و خطرات احتمالی برای مادر و جنین از عوامل تعیین‌کننده در امکان بارداری هستند. کسر جهشی (EF: Ejection Fraction) معیاری جهت اندازه‌گیری میزان خون خارج شونده از بطن چپ در هر بار پمپاژ قلب است. از این معیار برای بررسی عملکرد قلب و کمی کردن قدرت انقباض قلب استفاده می‌شود. قلب هنگامی از یک عملکرد طبیعی برخوردار است که EF آن چیزی بین 55 تا 60 درصد یا بیشتر باشد؛ به این معنا که 55 تا 60 درصد خون باقیمانده در بطن چپ از قلب خارج می‌شود. اگر EF کمتر از 55 درصد باشد غیرطبیعی است و اگر این میزان به 40 درصد یا کمتر برسد، فرد دچار نارسایی قلبی سیستولیک می‌باشد. کم بودن میزان EF باعث افت میزان برون‌دهی قلب نیز می‌شود. به مقدار خون خارج‌شونده از قلب در هر دقیقه «برون‌دهی» می‌گویند. از آنجا که اندام‌های مختلف بدن برای انجام درست وظایف خود به مقدار مشخصی از برون‌دهی قلبی احتیاج دارند، در صورت کم بودن این مقدار اثرات منفی در اندام‌هایی مانند مغز و کلیه‌‌ها ظاهر می‌گردد.

بیشتربخوانید:

کنترل بیماری قلبی در بارداری

چه کسانی نباید به‌دلیل بیماری قلبی برای بارداری اقدام کنند؟

زنانی که در گروه خطر بسیار بالا قرار می‌گیرند طبق طبقه‌بندی (کلاس 4) سازمان جهانی بهداشت (WHO: World Health Organization) نباید باردار شوند. این گروه شامل موارد زیر هستند:

 کاردیومیوپاتی شدید با EF بسیار پایین

 فشار خون ریوی یا همان فشار خون بالا در شریان‌های ریوی (Pulmonary Hypertension) شدید

 سندرم مارفان (Marfan Syndrome) با آئورت گشاد شده

  نارسایی شدید دریچه‌ای قلب بدون اصلاح جراحی، که در این شرایط، خطر مرگ مادر و جنین بسیار بالا است و بارداری اکیدا منع می‌شود.

 عوارض مصرف قرص ضدبارداری برای بیماران قلبی چیست؟

قرص‌های ترکیبی استروژن - پروژسترون می‌توانند ریسک لخته شدن خون (ترومبوآمبولی) را افزایش دهند، که در بیماران قلبی بسیار خطرناک است. در بیماران با سابقه ترومبوز، آریتمی (غیرطبیعی بودن ریتم قلب)، یا نارسایی قلبی، استفاده از این قرص‌ها ممنوع می‌باشد. روش‌های جایگزین مانند استفاده ازIUD  یا قرص‌های فقط پروژسترونی ایمن‌تر هستند.

 تأثیرات بارداری بر روی قلب چیست؟

بارداری باعث افزایش حجم خون (تا ۵۰ درصد)، افزایش ضربان قلب، و برون‌ده قلبی می‌شود. این تغییرات بار بیشتری بر قلب وارد می‌کنند و می‌توانند موجب بدتر شدن وضعیت بیماران قلبی یا آشکار شدن بیماری نهفته در آن‌ها شوند.

بیشتربخوانید:

تاثیر افسردگی دوران بارداری بر سلامت قلب زنان

 تأثیر داروهای قلبی بر روی بارداری چیست؟

برخی داروهای قلبی برای جنین مضر هستند، مانند:

  مهارکننده آنزیم تبدیل‌کننده آنژیوتانسین (ACE Inhibitors) مثل انالاپریل (Enalapril): این مهارکننده‌ها می‌توانند باعث نارسایی کلیوی جنین و نقایص استخوانی شوند.

  وارفـارین (یک داروی ضدانعقاد خون یا به‌عبارتی، رقیق‌کننده خون است): وارفارین دارای اثرات تراتوژنی شدید است. تراتوژن هر نوع عاملی با تأثیرات خفیف تا شدید می‌باشد که با قرار گرفتن جنین در حال رشد در معرض آن، باعث بروز ناهنجاری‌هایی در وی می‌شود. در واقع، تراتوژن به هر گونه عامل محیطی آسیب‌زا گفته می‌شود که به خصوص در اوایل دوران بارداری منجر به نواقص تولد و مشکلات دیگری برای جنین می‌گردد. تجویز داروهایی مانند بتابلوکرها و دیورتیک‌ها ممکن است طی بارداری با احتیاط صورت بپذیرد. ازاین‌رو، تنظیم دقیق داروها زیر نظر متخصص الزامی است.

بارداری ممکن است چه خطراتی را برای بیماران قلبی به‌همراه داشته باشد؟

  نارسایی قلبی

  آریتمی‌های تهدیدکننده حیات

  آمبولی ریه

  زایمان زودرس یا مرده‌زایی

  مرگ مادر یا جنین

 اقدامات پیش از بارداری در بیماران قلبی چیست؟

  مشاوره با متخصص قلب و زنان

  اکوکاردیوگرافی (پژواک‌نگاری یا اکوی قلب) و بررسی عملکرد قلب

  تنظیم یا تعویض داروهای ناسازگار با بارداری

  بررسی خطر با در نظر گرفتن طبقه‌بندی WHO

  آموزش و آمادگی روانی

 نشانه‌های جدی بروز بیماری قلبی در دوران بارداری چه هستند؟

  تنگی‌نفس در حالت استراحت یا خوابیده

  درد قفسه‌سینه

  تپش قلب شدید

  سنکوپ، از حال رفتن ناگهانی یا همان غش زمانی رخ می‌دهد که هوشیاری به‌طور ناگهانی و در اثر عدم جریان خون به مغز از دست برود.

  ورم شدید پاها و صورت

  کاهش اشباع اکسیژن یا سیرش اکسیژن (Oxygen Saturation) همان میزان نسبی غلظت اکسیژن موجود در خون است که در حالت طبیعی باید عددی بین 95 تا 100 درصد باشد.

دلایل ایجاد بیماری‌های قلبی در دوران بارداری چیست؟

  بیماری‌های مادرزادی قلبی که پیش از بارداری وجود داشته‌اند.

  فشار خون حاملگی و پره‌اکلامپسی

  کاردیومیوپاتی پری‌پارتوم یا همان بزرگ شدن قلب در دوران بارداری که نوعی نادر از نارسایی قلبی است.

  تغییرات همودینامیک (حرکات خونی یا همان گردش خون) ناشی از بارداری

بیشتربخوانید:

چرایی تپش قلب دوران بارداری

 بیماری‌های قلبی شایع در دوران بارداری چه هستند؟

  کاردیومیوپاتی پری‌پارتوم: نارسایی قلبی در اواخر بارداری یا پس از زایمان باEF  پایین.

  بیماری‌های دریچه‌ای (مانند تنگی میترال): افزایش فشار در دهلیز چپ و ریه‌ها.

  نقایص مادرزادی مانند نقص دیواره بین دهلیزی( ASD: Atrial Septal Defect) و نقص دیواره بین بطنی یا سوراخ قلب (VSD: Ventricular Septal Defect): این نقایص گاه تا زمان بارداری بدون علامت باقی می‌مانند.

  فشار خون ریوی: خطر مرگ بسیار بالا در بارداری.

  آریتمی‌ها: شایع و گاه تهدیدکننده حیات در بارداری.

نـــشانــــه‌های بـــیماری عــــضلـــه قلب (کاردیومیوپاتی) بارداری چیست؟

  تنگی‌نفس پیش‌رونده

  خستگی مفرط

  ادم محیطی (تورم در دست‌ها یا اندام‌های تحتانی)

  کاهشEF  در اکوکاردیوگرافی

  احساس سنگینی قفسه‌سینه

 آیا معاینات قلبی طی دوران بارداری بی‌خطرند؟

معایناتی مانند اکو، نوار قلب و MRI (بدون ماده حاجب) بی‌خطر هستند. سی‌تی‌اسکن و آنژیوگرافی تنها در موارد ضروری با رعایت حفاظت جنین قابل‌انجام هستند.

بیماران قلبی باید در طول بارداری چه نکات تغذیه‌ای را رعایت کنند؟

 کاهش نمک برای جلوگیری از احتباس مایعات

  افزایش مصرف پتاسیم و منیزیم

  مصرف پروتئین کافی

  اجتناب از مصرف چربی‌های اشباع و قندهای ساده

  حفظ وزن مناسب تحت نظر متخصص تغذیه

  جلوگیری از ایجاد کم‌خونی

چطور می‌توان از سلامت جنین در مادر باردار مبتلا به بیماری قلبی اطمینان حاصل کرد؟

  سونوگرافی‌های سریالی جهت بررسی رشد جنین

  بررسی جریان خون جنین از طریق بندناف، قلب یا مغز (Doppler Ultrasound)

  تست بدون استرس (NST: Non Stress Test) به‌عنوان یک آزمایش غربالگری رایج قبل از تولد نوزاد که به بررسی سلامت جنین یا میزان ضربان قلب جنین در هنگام تکان خوردن او می‌پردازد.

  مراجعه منظم به متخصص زنان پرخطر

 تأثیر بیماری قلبی مادر بر جنین چیست؟

  رشد داخل‌رحمی محدود

  زایمان زودرس

  کاهش اکسیژن‌رسانی به جنین

  احتمال نقایص قلبی مادرزادی

چه مواردی می‌توانند باعث تشدید بروز بیماری‌های قلبی مادرزادی در جنین شوند؟

  سابقه خانوادگی

  مصرف داروهای تراتوژن

  دیابت و لوپوس (یک بیماری خود ایمنی مزمن که باعث ایجاد التهاب در سراسر بدن می‌شود) در مادر

 تماس با عوامل عفونی خاص مثل سرخجه

 چگونه باید از عوارض بارداری در بیماران قلبی پیشگیری کرد؟

 شروع مراقبت پیش از بارداری

 تنظیم داروها

 استراحت کافی و اجتناب از استرس

 پیگیری منظم پزشکی

 کنترل دقیق فشار خون

 علائم هشداردهنده در زنان باردار دارای بیماری قلبی چه هستند؟

 تنگی نفس حاد

 تپش قلب مقاوم

 سنکوپ

 درد سینه

 ورم سریع پا و شکم

اقدامات لازم برای زایمان زنان مبتلا به بیماری قلبی چه هستند؟

 برنامه‌ریزی تیمی و هماهنگی کامل با متخصصان قلب، بیهوشی و زنان

 مانیتورینگ قلبی حین زایمان

 استفاده از داروهای حمایتی

 اجتناب از افزایش شدید فشار زایمانی

در مادران مبتلا به بیماری‌های قلبی، زایمان طبیعی بهتر است یا سزارین؟

در بیشتر موارد، زایمان طبیعی کنترل‌شده ارجح است، مگر در موارد خاصی که خطر قلبی بالا باشد یا وضعیت اورژانسی پیش آید. سزارین با بیهوشی می‌تواند فشار زیادی به قلب وارد کند.

آیا یک بیمار قلبی می‌تواند طی دوران بارداری نسبت به شروع درمان اقدام کند؟ اگر این امکان وجود دارد، به چه صورت است؟

بله، در صورت لزوم درمان آغاز می‌شود. درمان موارد زیر را شامل می‌شود:

  استفاده محتاطانه از داروهای ایمن‌تحت نظر پزشک

 اکوی مکرر

 در موارد شدید، حتی اقدامات تهاجمی مانند تعویض دریچه یا تعبیهICD  نیز امکان‌پذیر است.

نتیجه‌گیری

بارداری در زنان مبتلا به بیماری‌های قلبی می‌تواند چالش‌برانگیز، اما قابل‌مدیریت باشد. ارزیابی‌های دقیق قبل از بارداری، مراقبت‌های تخصصی حین بارداری، و زایمان با برنامه مشخص می‌توانند خطرات را کاهش دهند و نتایج موفقی برای مادر و نوزاد به‌همراه داشته باشند. آموزش، آگاهی و همکاری میان تیم‌های تخصصی پزشکی نقش کلیدی در این مسیر دارند.

منابع در دفتر مجله موجود است.