به قلم : سولماز دانشور نیک
تحریریه زندگی آنلاین : معمولا سرطان در دوران بارداری امری غیر‌معمول است. خود سرطان به‌ندرت روی جنین در حال رشد تأثیر می‌گذارد. هنگامی که سرطان در دوران بارداری بروز می‌کند، کار تشخیص و درمان پیچیده‌تر می‌شود. دلیل آن هم این است که آزمایش‌های تشخیص و درمان سرطان می‌توانند بر روی جنین تأثیر بگذارند، بنابراین هر مرحله از مراقبت‌های پزشکی باید با‌دقت انجام شود. همکاری با یک تیم مراقبت‌های بهداشتی که تجربه درمان سرطان در بارداری را دارند، حائز اهمیت می‌باشد.
بیشتربخوانید:
چه عواملی در بروز سرطان سینه موثر است ؟
سرطان‌های رایج
سرطان سینه به‌عنوان شایع‌ترین سرطان دوران بارداری از هر 3000 زن باردار، 1 نفر را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. سایر سرطان‌های این دوران نیز بیشتر در افراد جوان‌تری شایع هستند که باردار نمی‌باشند، از جمله:
سرطان دهانه رحم: سرطان درگیرکننده قسمت پایینی رحم در محل اتصال رحم به واژن؛
بیماری تروفوبلاستیک بارداری: اصطلاحی برای دسته‌ای از بیماری‌های تولیدکننده تومورهای نادر منشا گرفته از جفت در پی از کنترل خارج شدن تکثیر سلول‌های جفتی؛
لنفوم هوچکین: نوعی سرطان غیر‌معمول در سیستم لنفاوی؛
ملانوما: خطرناک‌ترین نوع سرطان پوست با رشد غیرقابل کنترل ملانوسیت‌ها و دارای قدرت متاستاز (سرایت) در صورت عدم تشخیص به‌موقع؛
لنفوم غیر‌هوچکین: گروهی از سرطان‌های خون شامل همه انواع لنفوم به‌جز هوچکین؛
سرطان تیروئید: نوعی سرطان نادر مؤثر بر غده تیروئید با وظیفه کنترل سوخت‌و‌ساز بدن؛
بیشتر بخوانید:
جلوگیری از سرطان سینه با این مواد غذایی
نحوه تشخیص سرطان
غالبا تشخیص سرطان در افراد باردار دشوارتر است، زیرا برخی از نشانه‌های سرطان، مانند نفخ، سردرد یا خونریزی مقعدی نیز جزء علائم عمومی و شایع این دوران هستند. سینه‌ها در دوران بارداری بزرگ‌تر می‌شوند و بافت‌شان تغییر می‌کند. این تغییرات طبیعی به نظر می‌رسند و همین، کار تشخیص را در مقایسه با زنان غیرباردار با تأخیر مواجه می‌کند، اما از طرفی هم بارداری گاهی اوقات خود به آشکارسازی سرطان کمک می‌کند. برای مثال، انجام تست‌پاپ یا پاپ‌اسمیر به‌عنوان بخشی از مراقبت‌های استاندارد بارداری می‌تواند سرطان دهانه رحم و سونوگرافی، سرطان تخمدان را شناسایی کنند.
برخی از آزمایش‌هایی که پزشکان برای تشخیص سرطان در دوران بارداری به‌کار می‌بندند، برای جنین بی‌خطر و برخی دیگر هم مضرر هستند. آزمایش‌های رایج تشخیص سرطان در دوران بارداری عبارتند از:
اشعه ایکس: سطح آسیب‌رسانی تشعشع ساطع شده از اشعه ایکس تشخیصی بسیار کم است. در صورت امکان می‌شود از یک محافظ برای پوشاندن شکم فرد در طول عکس‌برداری بهره برد.
سی‌تی اسکن (CT یا CAT): سی‌تی اسکن مانند اشعه ایکس، اما بسیار دقیق‌تر عمل می‌کند و می‌تواند سرطان یا گسترش آن را تشخیص دهد، زیرا از اشعه بیشتری استفاده می‌کند. معمولا سی‌تی اسکن سر و قفسه سینه در دوران بارداری بی‌خطر است، زیرا جنین را در معرض تابش مستقیم تشعشعات قرار نمی‌دهد. در تمام سی‌تی اسکن‌ها باید از یک محافظ برای پوشاندن شکم زن باردار استفاده شود. سی‌تی اسکن شکم یا لگن فقط در صورتی قابل انجام می‌باشند که گزینه جایگزین دیگری وجود نداشته باشد. انجام آزمایش‌های دیگری چون تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)، سونوگرافی و بیوپسی نیز معمولا در دوران بارداری بی‌خطر هستند.
بیشتر بخوانید:
همه چیز درباره غربالگری سرطان سینه
نحوه درمان سرطان
برنامه‌ریزی برای درمان سرطان در دوران بارداری نیازمند تیمی متشکل از افرادی با تخصص‌های گوناگون همچون انکولوژیست (پزشک متخصص تشخیص و معالجه افراد سرطانی) و متخصص زنان و زایمان (OB / GYN) است. پزشکان زنان و زایمان هر خطر احتمالی را در نظر گرفته و با بررسی تعدادی از عوامل، بهترین گزینه‌های درمانی برای بیماران را به‌کار می‌گیرند. اینکه فرد در کدام مرحله بارداری قرار دارد، نوع، اندازه و مرحله پیشرفت سرطان همگی مهم هستند.
گاهی‌اوقات پزشکان به تأخیر انداختن یا اجتناب از انجام برخی درمان‌های دوران بارداری را توصیه می‌کنند:
در طول سه ماه اول بارداری، برخی از درمان‌ها بیشتر به جنین آسیب می‌رسانند، بنابراین باید تا سه ماهه دوم یا سوم به تأخیر انداخته شوند.
برخی از درمان‌ها مانند پرتودرمانی که در آن از اشعه ایکس با انرژی بالا برای نابودی سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود، می‌توانند در هر مرحله‌ای از بارداری به جنین آسیب برسانند.
از این رو، پزشکان سعی می‌کنند تا پس از تولد نوزاد از انجام آن‌ها اجتناب کنند. بسته به شدت اشعه و اینکه کدام ناحیه از بدن نیازمند درمان است، ممکن است خطراتی برای جنین در طول بارداری وجود داشته باشد.
اگر پزشکان در اواخر بارداری متوجه سرطان شوند، احتمالا شروع درمان تا پس از تولد نوزاد به تعویق می‌افتد.
پزشکان ممکن است درمان برخی از انواع سرطان، مانند سرطان دهانه رحم که هنوز در مراحل اولیه خود قرار دارد را به بعد از از تولد نوزاد موکول کنند.
درمان‌های مجاز برای مادران سرطانی
برخی از درمان‌های سرطان در دوران بارداری ایمن‌تر از بقیه هستند:
عمل جراحي: در طول جراحی، پزشکان تومور و برخی از بافت‌های سالم اطراف آن را برمی‌دارند که خطر کمی برای جنین دارد و در کل، از ایمن‌ترین درمان‌های سرطان در تمام مراحل بارداری محسوب می‌شود.
داروهای سرطان: برنامه درمانی مادر سرطانی ممکن است شامل استفاده از داروهای نابودکننده سلول‌های سرطانی مانند شیمی‌درمانی باشد. شیمی‌درمانی فقط در زمان‌های خاصی از بارداری قابل‌استفاده است:
شیمی‌درمانی در سه ماه اول بارداری که اندام‌های جنین هنوز در حال رشد هستند، با خطر بروز نقایص مادرزادی یا از دست رفتن جنین همراه است.
در سه ماهه دوم و سوم، پزشکان می‌توانند چندین نوع شیمی‌درمانی با خطر کم برای جنین را انجام دهند. جفت مانند دیواره محافظ جنین عمل می‌کند که برخی از داروها نمی‌توانند از آن عبور کنند. سایر داروها هم فقط در مقادیر اندک از آن عبور می‌کنند. بنا بر مطالعات، مشکلات سلامتی جنین‌های در معرض شیمی‌درمانی، چه پس از تولد و چه در طول رشد جنین، بیشتر از جنین‌های دیگر نیست.
شیمی‌درمانی در مراحل بعدی بارداری ممکن است با برخی عوارض جانبی مانند شمار پایین سلول‌های خونی و در نتیجه خطر عفونت همراه باشد و به‌طور غیرمستقیم به نوزاد در هنگام تولد یا درست پس از آن آسیب برساند.
تیم مراقبت‌های بهداشتی می‌تواند القای زایمان زودرس را با دقت بسیار زیاد برای محافظت از مادر و نوزاد در برابر درمان سرطان مد‌نظر قرار دهد.
اگر شیمی‌درمانی بعد از تولد نوزاد صورت بگیرد، نباید به نوزاد شیر داده شود، چراکه شیمی درمانی از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل می‌شود.
نتیجه‌گیری
به‌نظر نمی‌رسد که بارداری به‌خودی‌خود تأثیری بر عملکرد خوب درمان سرطان داشته باشد، اما شناسایی سرطان در مراحل بعدی یا عدم‌شروع فوری درمان می‌توانند بر نتایج درمان تأثیر بگذارند.
