زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

مترجم: اعظم کنجشکی

زیر نظر: دکتر نوشین صحابی - جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی

تحریریه زندگی آنلاین : در انسان‌ها یاخته رشدکننده از لحظه لِقاح تا پایان هفته دهم، رویان نام دارد و پس از آن جنین نامیده می‌شود. سه ماه اول بارداری تا هفته چهارده بارداری ادامه دارد. رویان شروع به شکل گرفتن می‌کند. اولین اعضای بدنش ظاهر می‌شود و قلبش شروع به تپیدن می‌کند. با اینکه در پایان سه ماهه اول، جنین فقط 9 سانتیمتر قد دارد، اما سر، تنه، بازوها و پاهای او به خوبی قابل مشاهده هستند. در شماره قبل، به بررسی مراحل رشد رویان و جنین تا هفته هفتم پرداختیم. در این مقاله به ادامه مطلب از هفته هشتم تا چهاردهم می‌پردازیم.

 بیشتربخوانید:

بهترین غذاها برای بارداری

هفته هشتم: رویان شروع به حرکت کردن می‌کند

اکنون نوبت پلک‌ها و گوش‌های خارجی است که رشد خود را آغاز کنند. آن‌ها شبیه فرورفتگی‌های کوچک به نظر می‌رسند. با این حال اولین حواسی که در رویان بیدار می‌شوند، بویایی و چشایی خواهد بود. در این مرحله بینی و لب بالایی شکل گرفته‌اند. در این مرحله گیرنده‌هایی در بدن رویان ظاهر می‌شوند که می‌توانند بوها را تشخیص دهند. در انتهای اندام، جوانه‌های کوچکی مشاهده می‌شود که انگشتان دست و پا را تشکیل می‌دهند. همچنین در این مرحله، محل آرنج و زانو قابل تشخیص هستند. رویان دیگر ساکن نیست و تن و اندامش را حرکت می‌دهد. او در داخل رحم حرکت می‌کند، ولی مادر قادر نیست که این حرکت را تشخیص دهد. اندام‌های حیاتی همچون معده، روده، لوزالمعده و کلیه‌ها پدیدار می‌شوند، ولی هنوز فعالیتی ندارند.

اندازه رویان در پایان این هفته 12 میلی‌متر است.

 بیشتربخوانید:

میان وعده‌های مفید برای خانم‌های باردار

تغذیه ماه به ماه در دوران بارداری

  هفته نهم: انگشتان دست و پا قابل مشاهده شده‌اند

در این هفته بازو‌ها و پاها رشد می‌کنند و مفاصل (آرنج و زانو) شکل دقیق‌تری می‌گیرند. همچنین مچ دست و پا را می‌توان تشخیص داد. در داخل بدن، ماهیچه‌ها و رشته‌های عصبی در حال شکل گرفتن هستند.

سر همچنان نسبت به بقیه اندام‌ها بسیار بزرگتر است؛ اما به تدریج در حال گرد شدن می‌باشد و گردن رفته رفته صاف‌تر می‌شود. دو ناحیه تیره برای چشم‌ها قابل تشخیص است که در دو نقطه دور از هم در دو طرف سر قرار دارند. دو گودی برای گوش‌ها و یک سوراخ برای بینی و دهان وجود دارد. اکنون گیرنده‌های لمسی در اطراف دهان رویان وجود دارند و در این هفته اولین سلول‌های چشایی هم رشد می‌کنند. بسته به جنسیت کودک، شکل گیری تخمدان‌ها یا بیضه‌ها آغاز می‌شود، با این حال تا سه ماه آینده، اندام تناسلی ظاهر نخواهد شد. رویان بیش از پیش به نوزاد شبیه شده است. اندام‌ها همگی در حال رشد کردن هستند و همه قسمت‌ها از جمله مفاصل قابل رویت شده‌اند. انگشتان دست و پا کاملا مشخص هستند. رویان طیف گسترده‌ای از حرکات را انجام می‌دهد و اندازه آن از سر تا انتهای بدنش 17 میلی‌متر است.

  هفته دهم: قلب سریع می‌تپد

اکنون پلک‌ها تشکیل شده‌اند و از چشم‌هایی که در حال شکل‌گیری هستند، محافظت می‌کنند. گوش‌های (خارجی) بسیار به گوش‌های انسان بالغ شبیه‌ شده‌اند. با وجود این هنوز هم کمی پایین سر و نزدیک گردن قرار دارند. اکنون از سر تا انتهای بدن رویان 35 میلی‌متر است و او 8 گرم وزن دارد. در این مرحله از بارداری، ضربان قلب رویان تقریبا 170 ضربه در دقیقه است. این تعداد در طی بارداری به آرامی، کاهش می‌یابد. ضربان قلب رویان به کمک سونوگرافی داپلر قابل شنیدن است.

 بیشتربخوانید:

راهکارهایی برای کنترل دیابت بارداری

  هفته یازدهم: رویان، جای خود را به جنین می‌دهد

 یک مرحله مهم طی شد؛ رویان به جنین تبدیل شد. سر جنین هنوز نسبت به باقی بدن، بزرگ است و سرعت رشد آن نسبت به سایر اندام‌ها، کندتر خواهد شد و شکل سر همچنان به سمت گردتر شدن پیش می‌رود. اکنون جنین از سر تا انتهای بدنش، 45 میلی‌متر طول دارد و وزن آن 10 گرم است.

اجزای صورت به راحتی قابل تشخیص هستند و چشم‌ها از کنار سر به جلوی صورت حرکت کرده‌اند و توسط پلک‌ها پوشانده شده‌اند. لب‌ها کاملا مشخص هستند و جنین می‌تواند دهان خود را باز کند و او حتی از مایع آمنیوتیک می‌نوشد. خوشبختانه کلیه‌ها و مجاری ادراری شروع به فعالیت کرده‌اند و آن‌ها مایع بلعیده شده توسط جنین را فیلتر کرده و آن را به عنوان ادرار در مثانه می‌ریزند.

در داخل دهان و بینی، ساختارهای سلولی اولیه تغییر شکل داده‌اند و گیرنده‌های چشایی و بویایی تشکیل شده‌اند. همین امر در مورد غدد بزاقی هم صدق می‌کند. در این هفته تارهای صوتی رشد خود را شروع خواهند کرد.

  هفته دوازدهم: رشد ناخن‌ها شروع می‌شود

اکنون تمامی اندام‌ها و سیستم‌های حیاتی بدن تا حدی شکل گرفته‌اند. نوک انگشتان دست و پا تشکیل و رشد ناخن‌ها شروع شده است. تا به حال بخشی از روده کوچک در قاعده بند ناف قرار داشت. همه این بخش‌ها به داخل شکم جنین منتقل خواهد شد.

در مغز سلول‌های عصبی در حال تکثیر شدن هستند. آن‌ها از طریق سیناپس‌های عصبی با یکدیگر در ارتباط هستند. جنین یک سری از واکنش‌ها را نشان می‌دهد، به عنوان مثال اگر چیزی به کف پا یا دستش بخورد، انگشتان دست و پایش را جمع می‌کند. این واکنش را نوزادان حتی بعد از گذشت مدتی از تولد، همچنان حفظ می‌کنند، البته این واکنش‌ها در نوزادان به مرور کمتر می‌شود. این واکنش‌ها نشان از رشد خوب سیستم عصبی کودک هستند.

اکنون از سر تا انتهای بدن جنین 60 میلی‌متر است و او 18 گرم وزن دارد.

کیسه آمنیوتیک کل فضای رحم را اشغال کرده است. در پایان هفته دوازده، خطر سقط جنین تا حد زیادی کاهش می‌یابد. اگر تا کنون خبر بارداری خود را به دیگران نداده‌اید، الان زمان مناسبی برای این کار است.

 بیشتر بخوانید:

مصرف کافئین در حاملگی

مایع آمنیوتیک

در طول بارداری، جنین در مایعی به نام مایع آمنیوتیک غوطه ور است. این مایع حیاتی در کیسه‌ای با غشای بسیار نازک احاطه شده است که فضای رحم را اشغال می‌کند. این مایع دمای بدن جنین را ثابت نگه می‌دارد و این امکان را به او می‌دهد که در حالی که از حرکت ناگهانی و عفونت محافظت می‌شود، به راحتی حرکت کند. مایع آمنیوتیک همچنین آب و مواد مغذی خاصی را به جنین می‌رساند، البته بیشتر مواد مغذی مورد نیاز جنین از طریق خون مادر و بند ناف به جنین می‌رسد. در هنگام زایمان، کیسه حاوی این مایع به اصطلاح «کیسه آب» پاره می‌شود. این کیسه حاوی حدود یک لیتر آب است.

  هفته سیزدهم: رشد ستون فقرات آغاز می‌شود.

شکل گیری اولین بافت‌های استخوانی به ویژه بافت‌ لگن، دنده‌ها، سر و دیگر اندام‌ها آغاز می‌شود، البته این بافت‌ها هنوز نرم هستند. ستون فقرات هم رشد خود را آغاز می‌کند. در همین زمان، جوانه‌های دندان‌های شیری در داخل لثه پدیدار می‌شوند. دندان‌های بالغ در زیر دندان‌های شیری رشد خواهند کرد و در اواخر بارداری و در سه ماهه دوم تشکیل می‌شوند.

خون جنین تشکیل می‌شود و اولین گلبول‌های قرمز خود را در کیسه نافی (ساختار غشایی که در ابتدا به دیواره شکم و سپس به کبد متصل می‌شود) تولید می‌گردد. پس از چند ماه، مغز استخوان کنترل این امر را به دست می‌گیرد.

پوست نازک جنین، با موهای بسیار ظریفی پوشیده شده است: این همان چیزی است که به اصطلاح به آن کرک جنین گفته می‌شود و معمولا قبل از تولد از بین می‌رود. همچنین رنگدانه‌های پوست که به آن رنگ می‌دهد، ایجاد می‌شود. تا پیش از این، پوست شفاف بود. به علاوه اکنون گیرنده‌های حسی کل صورت، کف دست‌ها و کف پاها را در بر می‌گیرد.

الان از سر تا انتهای بدن جنین حدود 75 میلی‌متر است و او 30 گرم وزن دارد.

  هفته چهاردهم: جنین شروع به مکیدن انگشت شست خود می‌کند

چهره جنین شکل واقعی‌تری به خود می‌گیرد. برخی از اجزا همانند بینی و دهان واضح‌تر می‌شوند. گوش‌ها در جای خود، در دو طرف سر قرار گرفته‌اند. جنین قادر است حرکات خاصی همچون اخم کردن و جمع کردن صورتش را انجام دهد. این‌ها، واکنش‌های سیستم عصبی جنین هستند.

یکی از عناصر متمایز کننده کودک در آینده، یعنی اثر انگشت، ظاهر می‌شود. جنین عکس‌العمل نشان دادن به عوامل بیرونی را آغاز می‌کند، به عنوان مثال اگر مادر شکم خود را فشار دهد، ممکن است جنین با فشار متقابل، به این واکنش عکس‌العمل نشان دهد. در این مرحله، ممکن است شروع به مکیدن انگشت شست خود کرده باشد.

جنسیت جنین در این هفته یا هفته آینده مشخص خواهد شد. در دختران، فولیکول‌های تخمدان تشکیل می‌شود و در پسران، پروستات قابل مشاهده است. در سونوگرافی بعدی خود، در صورت تمایل می‌توانید از جنسیت نوزاد متولد نشده خود، مطلع شوید.

در پایان سه ماهه اول، اندازه جنین از سر تا انتهای بدنش 85 میلی‌متر است و او 45 گرم وزن دارد. اینها مراحل سه ماهه اول بارداری جنین بود.