دکتر مریم خادم - متخصص زنان، زایمان و نازایی
تحریریه زندگی آنلاین : طبق مطالعات انجام شده، حدود 40 درصد از بارداری‌ها در کشور، ناخواسته و بدون برنامه‌ریزی قبلی هستند. 16 درصد از این تعداد توسط خود زوجین به طور عمدی سقط می‌شوند. در سنین پایین و به دنبال آن ناآگاهی از روش‌های پیشگیری از بارداری، حاملگی ناخواسته بالاتر است. در سنین بالاتر هم به دلیل تفکراتی مثل «دیگه باردار نمیشم. پس جلوگیری نمیخواد» یا «جلوگیری عوارض دارد»، به تعداد قابل توجهی حاملگی ناخواسته رخ می‌دهد. اگر تحصیلات مادر کم باشد یا به دلیل فقر، به روش‌های جلوگیری رایگان دسترسی نداشته باشد، باز هم احتمال حاملگی ناخواسته در وی بالاتر است. کودکان حاصل از حاملگی ناخواسته به احتمال بیشتری تحت بدرفتاری و آزار قرار می‌گیرند. زنانی که بدون برنامه قبلی حامله می‌شوند نیز با درصد بیشتری از سوی همسر و خانواده دچار بی‌توجهی، بدرفتاری و حتی تهدید به جدایی و یا قطع خرجی ماهیانه می‌شوند. نسبت حاملگی ناخواسته در شهرها و روستاهای ایران تقریبا یکسان است. اغلب هم این زن است که بارداری را نمی‌خواهد و مخالفت شوهر درصد کمتری را تشکیل می‌دهد.
از آنجایی که سقط در ایران غیر قانونی می‌باشد، لذا این افراد اغلب متوسل به روش‌های غیر علمی و غیر استاندارد جهت ختم بارداری می‌شوند که هر چه سن بارداری بیشتر باشد، خطر بیشتری را متوجه مادر می‌کند، به خصوص در سنین بعد از سه ماهه اول که کورتاژ و دستکاری غیر استریل و ناشیانه توسط افراد حرفه‌ای و قابله‌های خانگی گاه منجر به خونریزی‌های شدید، پارگی رحم، حتی پارگی روده‌ها و عفونت‌های کشنده و مرگ مادر می‌شوند.
قویا توصیه می‌کنیم زوجین شرایط باروری را از هر نظر ارزیابی کنند. سن، تعداد فرزندان قبلی، وضعیت اقتصادی و معیشتی، امراض زمینه‌ای مادر و یا بیماری‌های ارثی و ژنتیکی در زوجین و یا فرزندان قبلی آنها همگی باید به دقت بررسی شود.
چکاپ قبل از بارداری برای تست‌های روتین، معاینه، پاپ‌اسمیر و سونوگرافی، ضروری می‌باشد. اسید فولیک 1 میلی‌گرم و در برخی موارد مثل تالاسمی ماینور یا هایپوتیروئیدی تا 5 میلی‌گرم در روز تا 70 درصد از امراض قلبی و مغزی جنین پیشگیری می‌کند و واجب است تا حداقل از یک ماه قبل از بارداری خورده شود. ترک قلیان و سیگار و نداشتن استرس و نداشتن کار فیزیکی سنگین نیز موثر است.
بیشتر بخوانید:
7نشانه خطرناک در اوایل دوران بارداری
عوارض خطرناک خوردن قهوه برای زنان باردار
علت زایمان زودرس چیست؟
خانمی که مایل به بارداری نیست، از چه روش‌هایی می‌تواند استفاده کند؟
1- قرص‌های جلوگیری از بارداری
اگر کسی مبتلا به دیابت، اختلالات تیروئید، فشار خون، بیماری‌های قلبی و یا میگرن نمی‌باشد و سیگار یا قلیان مصرف نمی‌کند، به جرات می‌توان گفت بهترین روش جلوگیری، استفاده از قرص‌های جلوگیری است. LD و یا انواع نسل سوم مثل یاز، یاسمین، دزولست، دزوسپتیو و دروسبلین همگی از نظر جلوگیری، کاملا مطمئن تلقی می‌شوند. این داروها، پریود را نیز تنظیم کرده و از درد قاعدگی و خونریزی زیاد جلوگیری می‌کنند. همچنین با مصرف یک سال تا ده سال، در برابر سرطان اندومتر (رحم) و تخمدان محافظت ایجاد شده و احتمال ابتلا به پوکی‌استخوان در زمان یائسگی کاهش می‌یابد.
این داروها باید بر اساس دستورالعمل مصرف شوند. مصرف خودسرانه، مانند ماه رمضان به دلیل تمایل به روزه‌گیری در تمام ماه، بسیار غلط و پرعارضه است، زیرا در کنار تشنگی طولانی، احتمال انعقاد خون بالا می‌رود و ترومبوز سینوس کاورنوس سکته مغزی ایجاد می‌شود که متاسفانه اغلب موارد، کشنده است.
مکرر از خانم‌ها می‌شنویم که از خوردن قرص‌های جلوگیری از ترس چاقی و لک صورت و نازایی خودداری می‌کنند. هیچ مطالعه جهانی در مقیاس بسیار بالا، افزایش وزن را در مصرف این داروها تایید نکرده، بلکه افزایش وزن به دلیل پرخوری و ورزش نکردن ایجاد می‌شود که متاسفانه در اغلب خانم‌ها رایج است.
لک صورت نیز به دلیل استفاده نکردن یا کم استفاده کردن از ضد آفتاب مناسب رخ می‌دهد و ربطی به جلوگیری ندارد. باید همواره در شرایط آب و هوایی ایران، از ضد آفتاب مناسب پوست استفاده شود و هر دو ساعت تکرار گردد.
قرص‌های جلوگیری هیچ ارتباطی به ایجاد نازایی ندارند و یک ماه بعد از قطع آنها باروری در حد سایر خانم‌ها برقرار می‌شود.
بیشتربخوانید:
خطر لختگی خون در زنان مبتلا به «سندرم تخمدان پلی‌کیستیک»
2- IUD
گذاشتن IUD با خانم‌های با یک بچه یا بیشتر که مایل به جلوگیری طولانی هستند نیز راهی بسیار موثر است. نوع مسی ممکن است تا حدی خونریزی و درد پریود را زیاد کند. نوع پروژسترونی این عوارض را ندارد، ولی گران‌تر است. نوع مسی را تا 8 سال و نوع پروژسترونی را تا 5 سال می‌توان استفاده کرد.
3- کاندوم
ممکن است تا حدود 15 درصد به دلیل پارگی، حاملگی ناخواسته ایجاد کند.
4- آمپول‌های پروژسترونی و DMPA سه ماهه و یک ماهه
در درصدی از خانم‌ها لکه بینی طولانی یا قطع پریود می‌دهند و در هر حالت نباید بیش از دو سال مصرف شوند.
5- لوله بستن در خانم‌ها
بسیار کم‌خطر و کم‌عارضه می‌باشد، اما به دلیل سیاست‌های دولت در کم‌تر از 40 سالگی و کم‌تر از 5 فرزند و یا کم‌تر از 3 بار سزارین ممنوع است.
6- لوله بستن در مردان
بسیار بسیار کم عارضه بوده و به صورت سرپایی قابل انجام است.
بیشتربخوانید:
بهترین غذاها برای بارداری
7- قرص‌های جلوگیری اورژانسی
در واقع، بدترین گزینه هستند. قطعی نبودن جلوگیری، یعنی اینکه تا 75 درصد جلوگیری کرده و پریود و خونریزی‌های کاملا به هم ریخته که حتی تا دو سه ماه بعد از استفاده می‌تواند ادامه داشته باشد.
8- روش طبیعی
این روش که خطر بارداری در آن تا 35 درصد افزایش می‌یابد، به هیچ وجه به هیچ زوجی توصیه نمی‌شود و روشی کاملا بی‌ارزش و غیراستاندارد محسوب شده و علت ایجاد درصد بالایی از حاملگی‌های ناخواسته است.
نتیجه‌گیری
در نتیجه باید گفت همواره توصیه می‌شود که بارداری همراه با برنامه‌ریزی قبلی و آمادگی کامل صورت گیرد. در دسترس گذاشتن و حتی توزیع رایگان وسایل جلوگیری از بارداری به خصوص در روستاها و نواحی دوردست از اهم وظایف دولت است. ایران آباد در کنار فرزندانی سالم با آینده روشن شامل تحصیل رایگان و بهداشت مناسب و مسکن و اشتغال ایجاد خواهد شد، نه صرفا با افزایش تعداد اعضای خانوار.
