ملیکا فلاح - کارشناس ارشد تغذیه
تحریریه زندگی آنلاین : شیردهی دورانی خاطره انگیز برای مادر است. مادر و كودك عاشق و نیازمند یكدیگرند و مادر فداكارانه آنچه در روح و جسمش دارد به كودك می‌بخشد و برای آنكه بتواند با سلامت كامل و خاطره‌ای خوش این دوران را به پایان برساند، باید بداند كه چگونه نیازهایش را تأمین كند.
چرا شیر مادر بهتر است؟
پژوهش‌های انجام شده در 30 سال اخیر نشان داده بهترین و كامل‌ترین غذا برای كودك تا سن 4 تا 6 ماهگی فقط شیر مادر است، چرا؟ چون شیر مادر از شیرهای دیگر مغذی‌تر می‌باشد.
عوامل زیادی جهت تقویت سیستم ایمنی در شیر مادر وجود دارد:
عوامل ضد میكروبی، ضد‌التهابی و ضد‌ویروسی زیادی در شیرمادر وجود دارد كه مانع بروز بیماری در كودك خواهد شد. نوزاد شیر مادر خوار خیلی كمتر به عفونت تنفسی، عفونت گوش میانی، چاقی، دیابت تیپ دو و آسم مبتلا می‌شود.
بیشتربخوانید:
تغذیه مناسب بعد از زایمان سزارین
شیردهی برای چه مادرانی منع مصرف دارد:
شیردهی برای مادران مبتلا به سل، مادران مبتلا به ایدز، مادرانی که از داروهای ضد‌افسردگی و آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کنند و مادرانی که ضایعات فعال هرپس بر روی سینه دارند، منع شده است.
کیفیت شیر را در مورد اکثر مواد مغذی خوراک و شرایط مادر تعیین می‌کند. سطح هورمون‌های شادی‌آور در بدن مادران مبتلا به افسردگی پس از زایمان، با شیردهی افزایش می‌یابد و این مسئله افسردگی آنها را بهبود خواهد بخشید.
آیا کاهش وزن در مادر شیرده مجاز است؟ بعد از چه مدت می‌توانیم اقدام به کاهش وزن کنیم؟
کاهش وزن با سرعت ملایم می‌تواند ازماه دوم شیردهی آغاز شود. افزایش فعالیت بدنی و ورزش‌های هوازی با شدت متوسط جهت کاهش وزن مادر، بهبود عملکرد قلب و سلامت کلی بدن مادر شیرده توصیه می‌شود. توجه شود ورزش با شدت خیلی زیاد می‌تواند طعم شیر را به علت لاکتیک اسید تولید شده در بدن تغییر دهد.
بیشتربخوانید:
رازتغذیه مادر برای شیردهی بهتر
ویتامین D در مادران شیرده
سطح ویتامین D در مادران شیرده باید در محدوده طبیعی باشد. احتمال کمبود ویتامین D در مادران با شاخص توده بدنی بالای 30 و مادران سیاه‌پوست بیشتر می‌باشد.
جهت افزایش تولید شیر چه موادی توصیه می‌شود؟
از مواد محرک جهت افزایش تولید شیر می‌توان به گیاه خار مریم، شنبلیله، خرما، مصرف میوه و سبزی کافی، برنج قهوه‌ای، انجیر، مغز‌ها به خصوص بادام‌هندی و همچنین به زرد‌آلو اشاره کرد. مایعات در حد کافی توصیه می‌شود، مصرف بیش از حد مایعات نه تنها سبب افزایش تولید شیر نمی‌شود، بلکه نتیجه معکوسی خواهد داشت و بیشتر سبب دفع مایعات، عدم تعادل الکترولیت‌ها و دهیدراته شدن مادر شیرده می‌شود. مادر شیرده باید به کلسیم دریافتی خود با مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم مثل شیر، ماست، لبنیات، کشک، دوغ و ... توجه ویژه‌ای داشته باشد. مصرف مقدار کافی کلسیم میزان از دست‌دهی کلسیم استخوانی مادر را به حداقل می‌رساند.
ویتامین B12 و مادران گیاهخوار
برای مادران شیرده که از یک رژیم گیاهخواری سخت پیروی می‌کنند و هیچ‌گونه منبع حیوانی را دریافت نمی‌کنند، دریافت مکمل B12 به شدت توصیه می‌شود. شیر یک مادر گیاهخوار می‌تواند به شدت از نظر ویتامین B12 دچار کمبود باشد که اگر درمان نشود، می‌تواند منجر به نقص و اختلالات رشد و آسیب دائمی به سیستم عصبی در نوزاد شود. مادران شیرده که یک رژیم گیاهخواری را دنبال می‌کنند، حتماً باید سطوح B12 نوزاد خود را به صورت مکرر نظارت نمایند. به طور کلی رژیم گیاخواری و رژیم‌های کاهش وزن غیر علمی بدون نظارت متخصص تغذیه عوارض جبران‌ناپذیری را برای مادر و به خصوص نوزاد شیرمادر خوار به دنبال خواهد داشت.
مادران دیابتی
مادرانی که قند خونشان در محدوده پیش‌دیابت می‌باشد، می‌توانند با یک رژیم دیابت بارداری قند خونشان را کنترل کنند تا نیاز به اسولین درمانی در این دوره نداشته باشند. مادران مبتلا به دیابت حین شیردهی سطح بالای قند خونشان بهبود پیدا خواهد کرد، پس مادری که به دیابت مبتلا بوده، حین شیردهی مجاز است دوز انسولین یا داروی مصرفی خود را تحت نظارت پزشک کاهش دهد.
تیروئید در مادر شیرده
نیاز مادر شیرده به ید دو برابر دوران غیربارداری می‌باشد. از آنجایی که پرکاری و کم‌کاری تیروئید می‌توانند بر فرایند تولید شیر تاثیرگذار باشند، بنابراین به مادران توصیه می‌شود که منبع غذایی حاوی ید مانند: نمک ید‌دار و غذاهای دریایی را در رژیم خود قرار دهند و از مصرف نمک‌های بدون ید خودداری نمایند، چرا که کمبودید حاصل از مصرف نمک‌های تصفیه نشده بدون ید، عواقب جبران‌ناپذیری را بر عملکردشناختی و رشد نوزاد شیرمادر خوار خواهد داشت.
بیشتربخوانید:
تغذیه با شیر مادر؛ زیر بنای زندگی سالم
چه مواد غذایی برای مادران شیرده مجاز نیست؟
دم‌كرده‌های گیاهی: گاهی دم‌كرده‌های گیاهی مثل چای نعنا و گل‌گاو‌زبان موجب بروز اثرات جانبی مثل تهوع و استفراغ در مادر می‌شود و تركیبات این نوشیدنی‌ها وارد شیر شده و امكان دارد همین اثرات در نوزاد هم بروز كند.
کافئین: كافئین وارد شیر مادر شده و موجب تحریك‌پذیری نوزاد می‌شود، بنابراین توصیه می‌شود مادر شیرده كمتر از 300 میلی‌گرم قهوه در روز مصرف كند، شكلات و كاكائو هم دارای تئوبرومید است كه مانند كافئین محرك بوده و بهتر است مصرفش محدود شود.
قند مصنوعی: اثر قندهای بدون كالری و محصولات شیرین و بدون قند بر نوزاد نامشخص است. پس بهتر است مصرف این مواد در شیردهی محدود شود.
ادویه‌جات زیاد: مصرف زیاد ادویه طعم شیرمادر را عوض می‌كند كه بهتر است در شیردهی كمتر ادویه مصرف شود. تنظیم میزان انرژی، پروتئین، کربوهیدرات و چربی مورد نیاز در این دوره با توجه به شرایط مادران شیرده متفاوت است، لذا تنظیم یک رژیم دقیق متناسب با قد، وزن، سن، متابولیسم، عادت‌های غذایی و وضعیت اقتصادی خانواده توسط متخصص تغذیه امری ضروری می‌باشد.
