دکتر غلامرضا کردافشاری، دکتر محمود خدادوست، دکتر حوریه محمدی کناری، دکتر مریم مقیمی
بارداری
بهداشت دوران بارداری از اهمیت ویژه‌ای برخورداری است آن قدر در طب اسلامی و سنتی به مسائل دوران بارداری اهمیت داده شده که نظیر آن را در هیچ مکتب علمی نمی‌توان یافت.
احکام اسلامی، خانم‌های بارداری را که آمادگی روزه‌گرفتن نداشته باشند از روزه‌گرفتن در ماه مبارک رمضان معاف می‌داند.
اما مادران بارداری هم وجود دارند که در وضعیت خوبی به سر می‌برند و پزشک معالج‌شان هم این امر را تایید می‌کند و منعی برای روزه گرفتن ندارند.
به طور کلی غذا نخوردن در زمان بارداری سبب کاهش قندخون می‌شود اما حتی در نخوردن غذا به مدت طولانی، انرژی جنین از طریق روش‌های جبرانی تامین می‌شود.
در زنان باردار روزه‌دار، در انتهای روز، کاهش معنی داری در سطح سرمی گلوکز، انسولین، لاکتات، کارنیتین و افزایش معنی‌دار در سطح تری‌گلیسیرید سرم مشاهده شده است.
در مناطقی که دچار سوء‌تغذیه هستند پیامدهای حاملگی در زنان باردار روزه‌داری مناسب نیست.
روزه‌داری ماه رمضان سبب اشکال در رشد داخلی رحمی جنین نمی‌شود و وزن موقع تولد در 13300 نوزاد طبیعی گزارش شده است روزه‌داری ماه رمضان اثری بر نمایه مایع آمنیوتیک و حجم آن ندارد و سبب ایجاد اجسام کنونی در خون و ادرار مادر باردار نمی‌شود.
در یک مطالعه کودکان 13-4 ساله مادرانی که زمان بارداری روزه گرفته بودند از نظر رشد جسمی و ذهنی و آزمون‌های روانی – حرکتی مانند کودکانی بودند که مادرانشان در زمان بارداری روزه نگرفته‌اند.
زنان بارداری که قبل از بارداری و حین آن تغذیه مناسبی داشته‌اند. استفراغ دوران بارداری ندارند و مواد غذایی کامل روزهای بارداری را مصرف می‌کنند میتوانند روزه بگیرند و بقیه زنان باردار باید از روزه‌داری ماه رمضان اجتناب ورزند.
چند توصیه به زنان بارداری که می‌خواهند در ماه رمضان روزه بگیرند
1- به مادران بارداری که در گرفتن روزه اصرار دارند. توصیه می‌شود که با کنترل وزن خود از اضافه وزن لازمی که می‌بایست در طی حاملگی کسب کنند مطمئن گردند.
2- زنان باردار قبل از شروع ماه رمضان و در طول این ماه برنامه‌ای منظم برای معاینه دوره‌ای خود توسط پزشک تنظیم کنند و آزمایشات لازم از جمله قندخون و... را انجام دهند.
3- مادران باردار برنامه روزانه خود را طوری تنظیم کنند که تا حد ممکن استراحت منظم داشته باشند. از شرایط پر دغدغه و اضطراب‌آور دوری کنند و تحت هر شرایطی آرامش خود را حفظ کنند.
4- اگر زنان باردار شاغل می‌باشند. از کارفرمای خود تقاضا کنند که مدت زیادی را در بین کارهای خود استراحت کنند و یا در ماه رمضان مدت کمتری کار کنند.
5-توجه به حرکات جنین در قبل از ماه رمضان در طول این ماه بسیار مهم است در صورتی که جنین در طول روزه‌داری خیلی کمتر و یا خیلی بیشتر از قبل حرکت می‌کند باید حتما با پزشک در میان گذاشته شود.
همچنین اگر در طول روزه‌داری دردهایی مثل انقباضات زایمانی برای مادر به وجود آمد. حتما باید با پزشک خود تماس بگیرد.
6- زن باردار باید از مصرف خوراکی‌های مصنوعی و صنعتی مانند آبمیوه‌های بسته‌بندی شده تنقلات ناسالم، رنگ‌های خوراکی و فست‌فودها به شدت پرهیز نماید.
به علاوه از خوردن مواد غذایی تلخ و تند مانند زیتون تلخ، فلفل و نیز لوبیا و کنجد خودداری ورزد.
7- زنان باردار در ماه رمضان باید از خوردن غذای زیاد به یکباره اجتناب ورزند زیرا این کار باعث ایجاد تخمه و فساد غذا در معده شده و این مساله زیان‌بارترین بیماری برای زن حامله است همچنین باید از مصرف غذاهای دیرهضم و سنگین اجتناب کرد.
8- زن باردار باید از مصرف آب بسیار سرد یا بسیار داغ و آب یخ در کل دوران بارداری بخصوص در ماه رمضان امساک ورزد.
9- در ماه رمضان وعده سحری حتما توسط زن باردار مصرف شود تا گرسنگی طولانی‌مدت منجر به تشکیل اجسام کتونی در بدن وی نگردد.
10- باز کردن روزه با قندهای طبیعی مثل خرما، کشمش، توت عسل، مویز و... انجام گیرد و از مصرف شیرینی‌جات مصنوعی و چرب به شدت پرهیز شود.
11- برای جلوگیری از یبوست بهتر است از شورباها و سوپ‌ها در هنگام افطار استفاده شود. همچنین مصرف تمرهندی، گل‌قند و ترتجبین با گلاب توصیه می‌گردد.
12- زنان باردار از گیاهانی مثل خطمی، پنیرک و بنفشه به عنوان ملین استفاده ننمایند.
13- اگر با وجود توصیه‌های فوق باز هم یبوست ایجاد گردید می‌توان برای برطرف کردن آن از خیسانده انجیر و آلوبخار استفاده کرد.
استفاده از روغن زیتون در غذا نیز در این امر مفید است.
14- بهترین میوه‌ها برای مصرف توسط زن عبارتند از: سیب، به، مویز، گلابی، زردآلو، انگور، انار
15- بهترین خشکبار برای مصرف توسط زن باردار عبارتند از: بادام، پسته، فندق و گردو البته به شرطی که در مصرف آنها حد اعتدال رعایت شود.
16-به عنوان نوشیدنی زنان باردار میتوانند از آب میوه‌های طبیعی و شربت سکنجبین در این ماه بهره ببرند.
البته مصرف این شربت‌ها باید 1 تا 1/5 ساعت با غذا فاصله داشته باشد. در مقالات طب جدید ثابت شده که مصرف آب انار استرس‌های اکسیداتیو وارده به جفت را کاهش داده و نتیجه بارداری و رشد جنین را بهبود می‌بخشد.
شیردهی
مادران شیرده که روزه می‌گیرند ممکن است آب بدن‌شان کم شود و تغییراتی در سدیم و اسید اوریک پلاسما و نیز میزان لاکتوز، سدیم، پتاسیم شیر آنها به وجود آید.
به علاوه اگرچه کمیت درشت مغذی‌ها در شیر تغییر نمی‌کند اما محتوای روی، منیزیم و پتاسیم آن ممکن است در زنان شیرده روزه‌دار کاهش یابد.
بنابراین روزه‌داری برای زنان شیرده که بچه‌های کمتر از 6 ماه دارند چندان مناسب نیست البته در سال اول تولد شیر مادر غذای اصلی کودک می‌باشد و اکثر مواد موردنیاز رشد وی از طریق شیر مادر تامین می‌شود ولی بعد از 1 سالگی که کودک از غذای خانواده استفاده می‌کند و شیر مادر نقش کمکی در تغذیه وی دارد ریزمغذی‌ها نیز از سایر غذاها تامین خواهند شد و مادران میتوانند با مشورت پزشک و با توجه به قوای بدنی خود و کودک و نیز وضعیت منحنی رشد کودک و میزان دریافت سایر غذاها در مورد روزه‌داری تصمیم بگیرند.
رعایت توصیه‌ها و دستورات زیر به بهبود کیفیت و افزایش شیر، در مادران شیرده کمک می‌کند.
بهترین مواد غذایی برای زن شیرده
نان گندم خوب پخته شده، گوشت بره، برغاله، گوشت و مغز گوسفند، ماهی تازه، کرفس، کنجد، چغندر، آشی که با نخود و جو پخته شده باشد، کاهو، بادام، فندق
غذاهایی که مصرف آنها برای زن شیرده مناسب نیست «خردل، نعنا، سیر و پیاز»
برای غلیظ شدن شیر زنانی که شیر آنها رقیق است: پرهیز از فعالیت‌های شدید و ورزش‌های سنگین، مصرف شیره انگور با نان سنگک به عنوان صبحانه یا شام، استراحت و خواب کافی
کم بودن شیر چند علت دارد
1- غلبه حرارت بالا بر بدن: استفاده از سوپ جو با اسفناج برای افزایش شیر در این حالت مفید است.
2- غلبه سردی بر بدن یا گرفتگی در مجاری شیر: در این مورد استفاده از هویج یا تخم آن و همچنین بادکش گرم زیر سینه در افزایش شیر موثر است.
3- کمبود شیر به دنبال کم غذایی مادر: افزودن سیاهدانه، رازیانه و تخم شوید به رژیم غذایی به افزایش شیر کمک می‌کند.
