فرزانه درویشی؛ کارشناسی ارشد مامایی، عضو انجمن علمی مامایی ایران
شیردهی مرحله‌ای هیجان‌انگیز و توأم با احساساتی نو در مادران است. دفعات و طول مدت شیردهی از پستان یکی از عوامل مهم تأثیرگذار بر رشد مطلوب کودکان محسوب می‌شود.
در روزهای اول بعد از زایمان به دلیل عدم تکامل آرواره کودک و تخلیه ناکامل شیر از مجاری شیری، انتقال برخی میکروب‌ها از بینی و دهان نوزاد به سینه مادر و آشنا نبودن مادر از نحوه درست شیردهی، مادر را با برخی مشکلات پستانی مواجه می‌سازد.
احتقان پستان
در روزهای سوم تا پنجم بعد از زایمان به دلیل افزایش حجم شیر و ناتوانی نوزاد تازه متولد شده در تخلیه کامل شیر از مجاری شیری، پستان‌ها به درجاتی دچار احتقان می‌شوند.
احتقان پستان در زنانی که به نوزادان خود شیر نمی‌دهند یا به دفعات کمتری شیر می‌دهند، شایع‌تر است و با نشت شیر، درد و حساسیت ، تورم، سفتی، گرمی پستان‌ها و گاهاً تب مشخص می‌شود.
اقدامات درمانی جهت تخفیف علائم احتقان پستان
* شیردهی و تخلیه مکرر پستان‌ها (هر دوساعت یکبار)
* ماساژ ملایم پستان‌ها
* گذاشتن کیسه آب گرم یا حوله داغ روی پستان مبتلا قبل از شیردهی و کیسه یخ (پیچیده در حوله) پس از شیردهی و یا قرار دادن برگ کلم پیچ شسته شده بر روی پستان‌ها حداقل در 10 روز اول بعد از زایمان.
این کار موجب کاهش درد و التهاب می‌شود.
* استفاده از سینه بندهای دارای اندازه مناسب
* استفاده از مسکن در صورت احساس درد
* تغذیه مکرر نوزاد با شیر مادر از هر دو پستان و در پوزیشن صحیح به خصوص شب‌ها در پیشگیری از احتقان پستان مؤثر است.
شقاق یا ترک نوک سینه
ترک نوک سینه سبب دردناک شدن شیردهی می‌شود و ممکن است تأثیر مخربی بر تولید شیر داشته باشد.
این عارضه اغلب به دنبال شیوه نادرست در آغوش گرفتن نوزاد و گرفتن نوک پستان ایجاد می‌شود.
برای درمان ترک نوک سینه
1- اصلاح نحوه شیردهی به نوزاد: نوزاد باید سینه به سینه مادر باشد تا سر و گردن و شانه هایش با خم آرنج مادر حمایت شود.
برای تشویق نوزاد به شیر خوردن، می‌توان چند قطره شیر در دهان او چکاند.
مادر هنگام نگه داشتن پستان باید انگشت شست را در بالا و چهار انگشت دیگر را در زیر پستان قرار دهد و هنگام شیر خوردن علاوه بر نوک پستان، قسمت عمده هاله پستان باید در دهان شیرخوار قرار بگیرد تا به طور کامل مجاری شیری را تخلیه کند و آسیبی به نوک پستان وارد نشود.
2- پرهیز از شست و شوی مکرر پستان‌ها: برای تمیز نگه داشتن پستان‌ها تنها شست و شو با آب قبل از شیردهی کفایت می‌کند، شست و شو با شوینده ها به خصوص صابون موجب خشکی و تحریک پوست می‌شود.
3- گذاشتن کیسه یخ روی نوک پستان 2 تا 3 دقیقه قبل از مکیدن نوزاد
4- قرار دادن یک قطره شیر بر روی نوک پستان بعد از هر بار شیردهی و خشک شدن آن در هوای آزاد
اگر علی‌رغم رعایت موارد ذکر شده، بهبودی حاصل نشود می‌توان با مراجعه به پزشک از برخی داروهای موضعی بی‌حس کننده و آنتی بیوتیکی کمک گرفت.
عفونت‌های پستان
عفونت غدد پستانی غالباً به دنبال عدم درمان احتقان پستان ایجاد می‌شود.
منبع اصلی میکروب‌هایی که سبب عفونت پستان می‌شوند، تقریباً در تمام موارد بینی و گلوی نوزاد است.
عوامل خطر عفونت‌های پستانی، مشکلات شیردهی و اشتغال به کار مادران در محیط خارج از منزل است.
عفونت تقریباً در تمام موارد یک‌طرفه است و معمولاً قبل از التهاب احتقان چشمگیری دیده می‌شود.
علائم عفونت‌های پستان
تب و لرز
سفتی، قرمزی و درد شدید پستان
افزایش ضربان قلب
درمان عفونت‌های پستان
شیردهی و تخلیه مکرر پستان‌ها به ویژه هنگام شب، زیرا شب هنگام هورمون‌های شیرساز به مقادیر بیشتری ترشح می‌شوند.
مراجعه به پزشک متخصص زنان یا متخصصان مامایی جهت درمان آنتی بیوتیکی لازم (به طور معمول 72-48 بعد از درمان آنتی بیوتیکی تب فروکش می‌کند، در صورت پابرجا ماندن تب بعد از این دوره زمانی باید به آبسه پستان شک کرد).
آبسه پستان
شیوع بسیار کمی دارد و غالباً در موارد توده قابل لمس در پستان و تب مقاوم به درمان احتمال آبسه مطرح می‌شود.
تشخیص قطعی بر پایه تصویربرداری با سونوگرافی است.
در موارد آبسه پستان و قبل از درمان آن به هیچ وجه نباید از سینه مبتلا به نوزاد شیر داده شود.
درمان مرسوم، تخلیه آبسه تحت بی‌هوشی است.
