فرزانه درویشی؛ كارشناس ارشد مامایی
اسپاسم یا گرفتگی عضلات پا یکی از شایعترین مشکلات دوران بارداری خصوصاً در سه‌ماهه دوم و سوم است (پس از هفته بیستم) و بین 30-5 درصد از مادران باردار از آن شاکی هستند.
تعریف گرفتگی عضله
انقباض یا سفت شدن غیرارادی در عضلات پا که معمولاً ناحیه ساق پا را درگیر کرده و گاهی هم به عضلات ران کشیده می‌شود. این گرفتگی از چند ثانیه تا چند دقیقه متغیر است و ممکن است ساعت‌ها به شکل دردناک احساس شود. گرفتگی عضلات پا ممکن است در طول روز ایجاد شود ولی معمولاً شب هنگام و در هنگام استراحت ایجاد می‌شود و عارضه‌ای برای مادر و جنین در پی ندارد.
علت چیست؟
علت گرفتگی عضلات ساق پا در بارداری تا به امروز به صورت ناشناخته باقی مانده است و غالباً بدون هیج علت زمینه‌ای قابل تشخیص رخ می‌دهد؛ ولی به گفته محققان، فشار سنگینی رحم بزرگ بر عروق خونرسان اندام تحتانی که مانع از بازگشت خون به سمت بالا می‌شود و همچنین تحت فشار قرار دادن اعصابی که به سمت اندام تحتانی می‌رود، یکی از دلائل احتمالی گرفتگی عضلات است. سایر دلائل احتمالی شامل:
1- اختلال در تعادل آب و الکترولیت‌هایی نظیر کلسیم، منیزیم، پتاسیم و ویتامین‌های B، E و C
2- افزایش دفع ادراری کلسیم در دوران بارداری و افزایش نیاز جنین به کلسیم به ویژه در نیمه دوم بارداری
3- افزایش سن
4- فعالیت‌های سنگین ورزشی به ویژه در افراد غیر حرفه‌ای و در صورتی که با عدم جایگزینی آب و الکترولیت‌ها همراه باشد.
5- مصرف برخی از داروها مثل مسهل‌ها، داروهای مدر و سایمتیدین
6- تغذیه نادرست و فقر مواد مغذی
7- کم کاری غده تیروئید و فوق کلیه با شیوع کمتر
در هنگام وقوع گرفتگی عضلات ساق پا چه کنیم؟
به محض احساس گرفتگی عضلات ساق پا، به آرامی پاها را صاف کرده و انگشتان پا را به سمت ساق پای خود خم کنید. این حرکت به تدریج به رفع گرفتگی عضلات کمک می‌کند.
ماساژ ملائم عضلات درگیر شده
قرار دادن کمپرس سرد یا گرم بر روی موضع دردناک
برای پیشگیری از این عارضه دردناک چه کنیم
گنجاندن لبنیات کم چرب و ریز مغذی‌هایی مثل گردو، فندق، پسته، دانه کنجد و دانه‌های غلات مثل ذرت در رژیم غذایی
پرهیز از ایستادن و نشستن‌های طولانی مدت (اگر شغلتان ایجاب می‌کند که به مدت طولانی در وضعیت نشسته قرار بگیرید، هر 30 دقیقه یکبار به مدت 10 دقیقه برخیزید و کمی قدم بزنید و اگر مجبورید مدت طولانی در وضعیت ایستاده قرار بگیرید، هر 30 دقیقه یکبار، به مدت 10 دقیقه بنشینید و استراحت کنید).
در طول نشستن، کف پاهایتان را مماس با زمین قرار دهید و پشت کمرتان را با بالشتکی پر کنید و از انداختن پاها بر روی هم اجتناب کنید (این وضعیت خونرسانی را مختل و باعث خستگی شما می‌شود).
در طول روز و در هر وضعیتی که قرار دارید مچ پاهایتان را بچرخانید و انگشتان پا را باز و بسته کنید.
مصرف نوشیدنی‌های حاوی کافئین و نوشابه‌ها را محدود کنید و به جای آنها آب فراوان بنوشید.
از مصرف بیش از حد مواد چرب و شیرین پرهیز کنید.
کفش‌های طبی و لژدار با ارتفاع 5-3 سانتی‌متر با سایز مناسب بپوشید.
انجام تمرینات ورزشی سبک و مخصوص دوران بارداری و یا پیاده‌روی در هوای آزاد (این مورد مشروط به اجازه پزشک می باشد.)
مصرف مکمل‌هایی نظیر ویتامین‌های B1 ،B6 و همچنین کلسیم و منیزیم مشروط به اجازه پزشک متخصص زنان یا ماما. تحقیقات اخیر مؤید تأثیرات مثبت ترکیب ویتامین‌هایB1 و B6 و همچنین منیزیم و کلسیم در کاهش شدت درد و دفعات گرفتگی عضلات پا می‌باشد.
