زندگی سیاسی و مبارزات امام خمینی (ره) به عنوان رهبر بزرگ‌ترین انقلاب قرن، به قدری چشمگیر و برجسته بوده که زندگی شخصی و خانوادگی ایشان کمتر مورد توجه قرار بگیرد، اما تقریبا همه ما با خواندن اشعاری که از ایشان منتشر شده و نیز نامه‌هایی که به نزدیکان خود نوشته‌اند، به اندکی از شاعرانگی این مرد مبارز پی‌برده‌ایم. حالا که رسیده‌ایم به نیمه خرداد این سال متفاوت و عجیب، شاید فرصتی باشد برای توجه بیشتر به این جنبه از شخصیت حضرت امام (ع).
سی‌و یکمین سالگرد ارتحال رهبر کبیر انقلاب، امسال مثل همیشه برگزار نمی‌شود؛ امکان شرکت در برنامه‌های مذهبی فراهم نیست و به تاسی از سیره ایشان که به دستورات پزشکی مقید بوده‌اند، قرار است در خانه‌ها و از طریق رسانه‌های رسمی و مجازی در سوگواری ارتحال مبارز بزرگ قرن شرکت کنیم. شاید همین فرصت متفاوت، بهانه خوبی باشد برای این که حضرت امام (ره) را از جنبه‌های متفاوت بشناسیم و ضمن مطالعه درباره اندیشه‌ها و آرمان‌های معمار انقلاب، کمی هم با جنبه‌های خانوادگی و شخصی‌تر ایشان آشنا شویم.
از لابه‌لای نامه‌ها، صحیفه‌ای از جان
فقط شاه و گورباچف و دیگر شخصیت‌های عالم سیاست نبودند که امام برایشان نامه می‌نوشت.
حضرت امام بار‌ها برای نوشتن به اعضای خانواده هم دست به قلم شده‌اند که از مهمترین آن‌ها دو نامه‌ای است که برای همسر و عروس‌شان نوشته‌اند. این دو نامه مهر و عطوفتی که به همسرشان داشتند و صیمیت و پدرانگی امام در برابر عروس‌شان را نمایان می‌کند. گفتنی است نامه دوم بسیار مفصل است و حاوی درس‌های اخلاقی که به صورت کامل در کنار دیگر نامه‌های امام، در صفحه ۴۴۲ از جلد هجدهم صحیفه امام به صورت کامل منتشر شده است.
فقط شاه و گورباچف و دیگر شخصیت‌های عالم سیاست نبودند که امام برایشان نامه می‌نوشت.
حضرت امام بار‌ها برای نوشتن به اعضای خانواده هم دست به قلم شده‌اند که از مهمترین آن‌ها دو نامه‌ای است که برای همسر و عروس‌شان نوشته‌اند. این دو نامه مهر و عطوفتی که به همسرشان داشتند و صیمیت و پدرانگی امام در برابر عروس‌شان را نمایان می‌کند. گفتنی است نامه دوم بسیار مفصل است و حاوی درس‌های اخلاقی که به صورت کامل در کنار دیگر نامه‌های امام، در صفحه ۴۴۲ از جلد هجدهم صحیفه امام به صورت کامل منتشر شده است.
قربانت روح‌ا...
زمان: فروردین ۱۳۱۲ / ذی القعده ۱۳۵۱
مکان: لبنان، بیروت
تصدقت شوم؛ الهی قربانت بروم، در این مدت که مبتلای به جدایی از آن نور چشم عزیز و قوت قلبم گردیدم متذکر شما هستم و صورت زیبایت در آئینه قلبم منقوش است. عزیزم امیدوارم خداوند شما را به‌سلامت و خوش در پناه خودش حفظ کند. [حالِ]من با هر شدتی باشد میگذرد، ولی بحمدا... تا کنون هرچه پیش آمد خوش بوده و الآن در شهر زیبای بیروت هستم؛ حقیقتاً جای شما خالی است فقط برای تماشای شهر و دریا خیلی منظره خوش دارد. صد حیف که محبوب عزیزم همراه نیست که این منظره عالی به دل بچسبد.
در هر حال امشب شب دوم است که منتظر کشتی هستیم. از قرار معلوم و معروف یک کشتی فردا حرکت می‌کند، ولی ما‌ها که قدری دیر رسیدیم باید منتظر کشتی دیگر باشیم. عجالتاً تکلیف معلوم نیست.
زمان: فروردین ۱۳۱۲ / ذی القعده ۱۳۵۱
مکان: لبنان، بیروت
تصدقت شوم؛ الهی قربانت بروم، در این مدت که مبتلای به جدایی از آن نور چشم عزیز و قوت قلبم گردیدم متذکر شما هستم و صورت زیبایت در آئینه قلبم منقوش است. عزیزم امیدوارم خداوند شما را به‌سلامت و خوش در پناه خودش حفظ کند. [حالِ]من با هر شدتی باشد میگذرد، ولی بحمدا... تا کنون هرچه پیش آمد خوش بوده و الآن در شهر زیبای بیروت هستم؛ حقیقتاً جای شما خالی است فقط برای تماشای شهر و دریا خیلی منظره خوش دارد. صد حیف که محبوب عزیزم همراه نیست که این منظره عالی به دل بچسبد.
در هر حال امشب شب دوم است که منتظر کشتی هستیم. از قرار معلوم و معروف یک کشتی فردا حرکت می‌کند، ولی ما‌ها که قدری دیر رسیدیم باید منتظر کشتی دیگر باشیم. عجالتاً تکلیف معلوم نیست.
امید است خداوند به عزت اجداد طاهرینم که همه حجاج را موفق کند به اتمام عمل، از این حیث قدری نگران هستیم، ولی از حیث مزاج بحمدا... به سلامت، بلکه مزاجم بحمدا... مستقیم‌تر و بهتر است. خیلی سفر خوبی است جای شما خیلی خیلی خالی است. دلم برای پسرت قدری تنگ شده است. امید است هر دو به سلامت و سعادت در تحت مراقبت آن عزیز و محافظت خدای متعال باشند اگر به آقا و خانمها کاغذی نوشتید سلام مرا برسانید. من از قِبَل همه نایب الزیاره هستم.
به خانم شمس آفاق سلام برسانید و به توسط ایشان به آقای دکتر سلام برسانید. به خاور سلطان و ربابه سلطان سلام برسانید.
صفحه مقابل را به آقای شیخ عبد‌الحسین بگویید برسانند.
به خانم شمس آفاق سلام برسانید و به توسط ایشان به آقای دکتر سلام برسانید. به خاور سلطان و ربابه سلطان سلام برسانید.
صفحه مقابل را به آقای شیخ عبد‌الحسین بگویید برسانند.
ایام عمر و عزت مستدام. تصدقت، قربانت؛ روح ا...
برای فاطی
زمان: ۱۲ شهر رمضان المبارک ۱۴۰۴
مکان: تهران
بسم ا... الرحمن الرحیم
فاطى که ز من نامه عرفانى خواست / از مورچهاى تخت سلیمانى خواست
گویى نشنیده «ما عرفناک» از آنک به / جبریل از او نفخه رحمانى خواست
آخر پس از اصرار، مرا وادار کردى از آنچه قلبم ناآگاه است و از آن اجنبى هستم طوطى وار چند سطرى بنویسم؛ و این در حالى است که ضعف پیرى آنچه در چنته داشتم- هر چند ناچیز بود- به طاق نسیان سپرده و گرفتارىهاى ناگفتنى و نانوشتنى بر آن اضافه شده و کافى است که تاریخ این نوشتار بگویم تا معلوم شود در چه زمانى براى رد نکردن تقاضاى تو شروع نمودم.
شنبه ۲۴ شعبان المعظم ۱۴۰۴- ۵ خرداد ۱۳۶۳- خوانندگان در این تاریخ ملاحظه کنند اوضاع جهان و ایران را. از کجا شروع کنم؟ بهتر آن است از فطرت باشد فِطْرَةَ ا... الّتى فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْها لا تَبْدیلَ لِخَلْقِ ا... در اینجا به فطرت انسان‌ها بسنده کرده، گرچه این خاصّه خلقت است وَ انْ مِنْ شَیْءٍ الّا یُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَ لکِنْ لا تَفْقَهُونَ تَسْبِیحَهُمْ همه گویند:
ما سمیعیم و بصیریم و هُشیم / با شما نامحرمان ما خامُشیم
زمان: ۱۲ شهر رمضان المبارک ۱۴۰۴
مکان: تهران
بسم ا... الرحمن الرحیم
فاطى که ز من نامه عرفانى خواست / از مورچهاى تخت سلیمانى خواست
گویى نشنیده «ما عرفناک» از آنک به / جبریل از او نفخه رحمانى خواست
آخر پس از اصرار، مرا وادار کردى از آنچه قلبم ناآگاه است و از آن اجنبى هستم طوطى وار چند سطرى بنویسم؛ و این در حالى است که ضعف پیرى آنچه در چنته داشتم- هر چند ناچیز بود- به طاق نسیان سپرده و گرفتارىهاى ناگفتنى و نانوشتنى بر آن اضافه شده و کافى است که تاریخ این نوشتار بگویم تا معلوم شود در چه زمانى براى رد نکردن تقاضاى تو شروع نمودم.
شنبه ۲۴ شعبان المعظم ۱۴۰۴- ۵ خرداد ۱۳۶۳- خوانندگان در این تاریخ ملاحظه کنند اوضاع جهان و ایران را. از کجا شروع کنم؟ بهتر آن است از فطرت باشد فِطْرَةَ ا... الّتى فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْها لا تَبْدیلَ لِخَلْقِ ا... در اینجا به فطرت انسان‌ها بسنده کرده، گرچه این خاصّه خلقت است وَ انْ مِنْ شَیْءٍ الّا یُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَ لکِنْ لا تَفْقَهُونَ تَسْبِیحَهُمْ همه گویند:
ما سمیعیم و بصیریم و هُشیم / با شما نامحرمان ما خامُشیم
از نگاه شاعر
مثل حافظ، مثل سعدی
حضرت امام خمینی (ره) دیوان شعری دارد که خیلی از ما اگر نه تمام آن را، ولی حتما اشعار زیادی از این دیوان را خوانده و بدون تردید حیرت کرده‌ایم از این که این مرد بزرگ عالم سیاست با آن خطابه‌های آتشین، سکوت‌های پرمعنا و اقتدار ذاتی چطور می‌توانسته شاعر باشد؛ آن هم شاعری که اشعار عاشقانه سروده است.
مثل حافظ، مثل سعدی
حضرت امام خمینی (ره) دیوان شعری دارد که خیلی از ما اگر نه تمام آن را، ولی حتما اشعار زیادی از این دیوان را خوانده و بدون تردید حیرت کرده‌ایم از این که این مرد بزرگ عالم سیاست با آن خطابه‌های آتشین، سکوت‌های پرمعنا و اقتدار ذاتی چطور می‌توانسته شاعر باشد؛ آن هم شاعری که اشعار عاشقانه سروده است.
درباره اشعار امام خمینی (ره)، مطالعاتی صورت گرفته و شاعران متعددی از جمله رضا اسماعیلی درباره این اشعار مقالاتی نوشته‌اند. این بار سراغ شاعری جوان رفته‌ایم که متولد سال ۱۳۶۸ است و دانش‌آموخته رشته زبان و ادبیات فارسی تا مقطع دکتری. نگاه عارفه دهقانی درباره اشعار امام را در ادامه بخوانید:
دانش‌آموز بودم و دوران راهنمایی را می‌گذراندم که در میان کتاب‌های مادربزرگم دیوان امام خمینی (ره) را یافتم. بار‌ها و بار‌ها خواندمش و از انتهای کتاب که معنی لغات عرفانی اشعار امام را تشریح می‌کرد، واژه‌ای تازه آموختم و به کشف معنای اشعار پرداختم.
اولین واکنشم تحیر بود. در همان سال‌ها متعجب بودم از این که مبارزی نستوه، مردی چنین محکم و مقتدر چطور می‌تواند عاشقانه‌هایی به این اندازه لطیف بسراید!
حالا می‌دانم امام (ره) نه در شاعری بلکه در جنبه‌های دیگر زندگی هم یگانه بودند و متفاوت؛ در ورزش، در همسرداری و خیلی جنبه‌های دیگر. امروز که شعر‌های ایشان را دوباره می‌خوانم، رد مسیر مطالعاتی امام (ره) را در آن‌ها جست‌وجو می‌کنم و به حافظ و سعدی می‌رسم. نشانه‌هایی از این دو نابغه شعر را در اشعار امام پیدا می‌کنم از جمله تکنیک‌های شعری و واژه‌های مشترک.
بی‌دلیل نیست که گاهی بعضی که کمتر شعر خوانده‌اند و شعر می‌شناسند در اولین مواجهه با اشعار امام خمینی (ره) گمان می‌کنند سروده‌ای از حافظ است. زبان شعری، اصطلاحات عرفانی و مضامین و محتوای اشعار ایشان بسیار به لسان‌الغیب شباهت دارد.
بی‌دلیل نیست که گاهی بعضی که کمتر شعر خوانده‌اند و شعر می‌شناسند در اولین مواجهه با اشعار امام خمینی (ره) گمان می‌کنند سروده‌ای از حافظ است. زبان شعری، اصطلاحات عرفانی و مضامین و محتوای اشعار ایشان بسیار به لسان‌الغیب شباهت دارد.
شاعرانگی بدون عیب حضرت امام خمینی (ره) به خصوص در رباعیاتش و در اشعاری که برای دخترشان فاطمه سروده، تحسین برانگیز است و رباعی‌های ایشان هم ضرب محکم و موثر دارند. از میان این رباعی‌ها یکی هست که بسیار توجهم را به خودش جلب کرده به خصوص بازی زیبایی که در مصرع آخر وجود دارد:
جمهوری ما نشانگر اسلام است / افکار پلید فتنه‌جویان خام است
ملت به ره خویش جلو می‌تازد / صدام به دست خویش در صد دام است
از اشعار امام (ره) پیداست که قالب‌های شعری را خوب می‌شناسند و به کمال از آن‌ها بهره گرفته‌اند. تبحر ایشان در پیاده‌سازی این قالب‌ها از قدرت کلام و مطالعه بسیار حکایت دارد.
جمهوری ما نشانگر اسلام است / افکار پلید فتنه‌جویان خام است
ملت به ره خویش جلو می‌تازد / صدام به دست خویش در صد دام است
از اشعار امام (ره) پیداست که قالب‌های شعری را خوب می‌شناسند و به کمال از آن‌ها بهره گرفته‌اند. تبحر ایشان در پیاده‌سازی این قالب‌ها از قدرت کلام و مطالعه بسیار حکایت دارد.
امیدوارم روزی کنگره‌ای برپا شود یا نشستی که به اشعار بنیانگذار انقلاب اسلامی ایران اختصاص داشته باشد و اندیشمندان و شعرشناسان، دیوان ایشان را تحلیل و برای مخاطب رمزگشایی کنند.
از نگاه همسر
دانستن درباره زندگی عاشقانه یک مبارز و رهبر انقلابی بسیار وسوسه‌کننده است به‌خصوص اگر این مبارز، حضرت امام خمینی (ره) باشد که مهمترین انقلاب بزرگ قرن را رهبری کرده و به انجام رسانده است. این کنجکاوی چندان طولانی نخواهد شد، چون برنامه‌ریزی‌ها برای اکران فیلم مستند «بانو قدس ایران» در حال انجام است. این فیلم درباره همسر امام خمینی (ره) است و به زندگی شخصی و عاشقانه امام و همسر ایشان پرداخته.
از نگاه همسر
دانستن درباره زندگی عاشقانه یک مبارز و رهبر انقلابی بسیار وسوسه‌کننده است به‌خصوص اگر این مبارز، حضرت امام خمینی (ره) باشد که مهمترین انقلاب بزرگ قرن را رهبری کرده و به انجام رسانده است. این کنجکاوی چندان طولانی نخواهد شد، چون برنامه‌ریزی‌ها برای اکران فیلم مستند «بانو قدس ایران» در حال انجام است. این فیلم درباره همسر امام خمینی (ره) است و به زندگی شخصی و عاشقانه امام و همسر ایشان پرداخته.
غلامعلی اصغریان مدیرعامل موسسه فرهنگی ایران عروج که تهیه‌کنندگی این مستند را برعهده داشته به جام‌جم خبر داده که به زودی تصمیم نهایی درباره اکران این فیلم گرفته خواهد شد و همین روز‌ها رایزنی‌ها به نتیجه خواهد رسید. اصغریان ترجیح می‌دهد این فیلم به صورت واقعی در سینما‌ها اکران شود و نه به صورت اینترنتی و نیز امیدوار است که به عنوان یک اثر مستند، اکران عمومی فیلم مورد استقبال قرار بگیرد.
مستند «بانو قدس ایران» عنوان برترین فیلم یازدهمین جشنواره بین‌المللی سینما حقیقت را دریافت کرده است.
درباره فیلم
نام فلیم: بانو قدس ایران
گونه: مستند
سال تولید: ۱۳۹۴
کارگردان: مصطفی رزاق کریمی
فیلمنامه: محمدرضا کریمی راد، مصطفی رزاق کریمی
تهیه‌کننده: موسسه فرهنگی - هنری عروج
خلاصه داستان: این فیلم مستند زندگی خدیجه ثقفی است که در خانواده‌ای مرفه به دنیا آمد و پرورش یافت. حضرت امام خمینی (ره) زمانی که ۸ سال از ورودشان به قم می‌گذشت، در ۲۷ سالگی با بانو ثقفی ازدواج کرد و این فیلم روایت بیش از ۶۰ سال زندگی مشترک امام (ره) و بانو خدیجه ثقفی است.
منبع:جام جم
