سیدمسعود مدنی؛ جامعه‌شناس مدرس دانشگاه
بازی
بازی كه به آن «Play» یا «Game» نیز می‌گویند. آن دسته از حركاتی است كه باعث سرگرمی، تلاش و فعالیت فرد شده و به انسان تفهیم می‌كند كه جهت موفقیت، ضمن آنكه باید قواعد بازی و حدود و حقوق دیگران را مراعات كرد، باید درگیرشدن و كوشش كرد را نیز یاد گرفت. در بازی یاد می‌گیریم هر چه بیشتر تلاش كنیم، بازیكن موفق‌تری خواهیم بود. اساسی‌ترین محورهای بازی عبارتند از:
1- تلاش 2- آموزش 3- یادگیری 4- موفقیت.
تفریح
به گذران شادمانه و دلخواهانه ساعات و یا روزهایی از زندگی تفریح گویند. تفریح موجب نشاط و سرزندگی و مهم‌تر از همه كسب و ذخیره انرژی و توانمندی جهت بكارگیری در مراحل بعد می‌شود. ممكن است در بعضی موارد، بازی، تفریح قلمداد شود؛ ولی اینكه تفریح را بازی تلقی كنیم، بسیار به ندرت اتفاق می‌افتد.
با این حال، غالباً واژه‌های بازی و تفریح و سرگرمی با هم به كار می‌روند؛ زیرا واژه بازی از انعطاف‌پذیری بسیار بالایی برخوردار است.
بازی و تفریح یكی از ملزومات زندگی انسان است. هر انسانی به تناسب وضعیت سنی، روحی و جسمی خود به بازی و شادی نیاز دارد؛ زیرا بازی جزئی از زندگی است. زندگی صحنه نمایشیاست كه ما بازیگران آن هستیم. پایه احساس و تفكر، بازی است. انسان جهت شكوفایی و رشد نیازمند تفكر است و مبنای تفكر، بازی- تجسم و خلاقیت می‌باشد.
بی‌جهت نیست كه پربازی‌ترین دوران زندگی را مهم‌ترین دوران شكل‌گیری شخصیت دانسته‌اند. بازی و تفریح در واقع جزئی از وجود و ماهیت انسان است و او بدون بازی و تفریح بسان چوبی خشك و شكننده است. كارل گروس (Karl Gross) معتقد است: «بازی نوعی تمرین برای آماده‌سازی خود جهت فعالیت‌هایی است كه باید در آینده انجام شوند.»
به‌عنوان مثال، اینكه «دختران به عروسك و عروسك‌بازی بسیار علاقه‌مندند، به‌واسطه مسوولیتی است كه در آینده به‌عهده خواهند گرفت. زیرا عروسك‌بازی در تقویت غریزه و احساس مادری نقش مهمی دارد»، مضافاً اینكه به اعتقاد پستالوزی Pesta lozzi
بازی به فرد، اجتماع، و ارتباطات فردی و اجتماعی كمك كرده و باعث وحدت و انسجام بین جسم و روح انسان از سویی، و انسان و اجتماع از سوی دیگر می‌شود. در این بحث به مقوله بازی به‌عنوان شیوه‌ای از آموزش و یادگیری، نقش محوری آن در سازماندهی فردی و اجتماعی می‌پردازیم.
ژان پیاژه بازی‌ها را به چهار دسته كلی تقسیم می‌كند:
1- بازی‌های جسمی Phisical Play
2- بازی‌های حسی- حركتی Sensasimates play
3- بازی‌های نمادین Symbolic play
4- بازی‌های تیمی و گروهی Game
او معیارهای عمده‌ای برای بازی مطرح كرده است كه عبارتند از:
الف: هدفدار بودن بازی: هر بازی، هدفی در خود دارد.
ب: غیراجباری بودن بازی: هیچ‌كس را نمی‌توان مجبور به بازی كرد، زیرا وقتی اجبار به میان می‌‌آید، دیگر بازی و آن هم بازی‌هایی از نوع حسی، حركتی مفهوم خود را از دست می‌دهد.
ج: لذت‌بخشی و دلپذیری: بازی تحت هر شرایطی خوشایند است، زیرا بازی است.
د: صمیمانه و دوستانه بودن بازی: بازی از قید، درگیری و توهین و پرخاش آزاد است. آن‌گاه كه به چنین مواردی كشیده شود، مسابقه، رقابت و مقابله است.
هـ: بی‌سازمانی: بازی در معنا و مفهوم اصیل خود هیچ‌گونه سازمان و ساختاری ندارد، بلكه آزاد و رها به وسعت تمام دنیاست.
ویژگی‌های ذكرشده گویای آن است كه: «برای بازی تعریف دقیق و مشخصی وجود ندارد، زیرا آن را همانند جسمی ژله‌ای در نظر می‌گیرند كه با هر حركتی می‌تواند به شكل دیگری درآید.» سپس Spenser است: «انرژی انسانی از دو طریق بروز می‌یابد: یكی به‌واسطه انجام فعالیت‌های هدفدار، مثل «Game» یا «Sport یا Work»، و دیگری از طریق بازی‌های بدون سازمان و اختیاری.»
مك للان، «mc. Lelan» در اهمیت و گستردگی نقش و تأثیر بازی می‌گوید: «از آنجایی كه بازی چیزی همانند اشتغال فرد جهت بهره بردن از اوقات فراغت است، بنابراین، تمامی فعالیت‌هایی كه افراد به‌خصوص فعالیت‌های خلاق مثل نویسندگی، موسیقی، نقاشی و ...)، در اوقاتی خاص انجام می‌دهند؛ بازی است». اگر بر این باور باشیم كه خوشبختی همیشه میسر است، بنابراین هر كاری، حتی جدی‌ترین و سخت‌ترین كار نیز بازیست.
به این دلیل می‌گویند: «همیشه طوری كار كنید كه شما آن را به بازی گرفته‌اید و نه كار شما را. در همین راستا برتراندراسل (Russell) فیلسوف بزرگ، ضمن ارزش دادن بسیار زیاد به بازی و تفریح، بر این باور بود كه: «پرورش غرایز در تربیت فرد نقش مهمی دارد كه در این میان پرورش غریزه بازی از مهم‌ترین آنهاست.»
پاتریك، (Patrick) به آن دسته از افرادی كه كار را چیزی جدی‌تر از بازی می‌دانند، توصیه می‌كند: «پس بازی را نیز فراموش نكنید، زیرا بازی برای كاهش و رفع خستگی‌ها و ناراحتی‌های ناشی از كار لازم و ضروری است.» میشل كوهن (Kohen) طی تحقیقی كه در آن نظریات 400 نفر از مربیان و والدین ملحوظ گردیده، به نتایج ذیل دست یافت: «تفریح، بازی و سرگرمی، نقش مهمی در سلامت جسم و روان كودك دارد و كمك زیادی به شكوفایی و موفقیت او در دوران بعدی زندگی‌اش می‌كند.»...
برای خواندن بخش دوم- بازی، شادی، زندگی- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش سوم- بازی، شادی، زندگی- اینجا کلیک کنید.
