زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

تحریریه زندگی آنلاین : آداب اصلی نوروز در بین تمامی اقوام ایران تقریباً به یک شکل انجام می‌گیرد ولی در بعضی شهرها آیین‌های دیگری هم انجام می‌گیرند، در ادامه تعدادی از آن‌ها را آورده‌ایم. نوروز یکی از کهن‌ترین جشن‌های به جای مانده از دوران باستان است که از آن زمان تاکنون اقوام مختلف ایرانی همه ساله با نو شدن سال، نوروز را جشن می‌گیرند. آداب و رسوم نوروز در مناطق مختلفی از ایران با یکدیگر متفاوت است زیرا در کشور عزیزمان قوم‌های مختلفی با فرهنگ‌های متفاوت وجود دارد. در آستانه فرا رسیدن عید نوروز شما را آداب نوروزی برخی استان‌های کشور به طور خلاصه آشنا خواهیم نمود.

آداب و رسوم نوروز در پایتخت

در تهران شب سال نو غذایی پرقوت و گرم کننده مزاج به نام رشته پلو که با رشته پلویی با خرما و کشمش سرخ کرده درست می‌شود، آماده می‌گردد که تهیه و خوردن آن آدابی دارد.

 بیشتربخوانید:

اعمال و آداب مخصوصی که در روز عید نوروز انجام می شوند

آداب و رسوم نوروز در البرز

در البرز به چهارشنبه آخر سال یا همان چهارشنبه‌سوری "کل چارشنبک" یعنی "چهارشنبه بی‌اهمیت" می‌گفتند. علت این نام‌گذاری این است که ایرانیان قدیم در 5 روز آخر سال دست از کار برمی‌داشتند و کار خود را تعطیل می‌کردند. همچنین در البرز رسم بود که زنان محله در اسفندماه به کمک هم خانه‌تکانی می‌کردند، در گویش البرزی‌ها به این کار یور می‌گفتند.

آداب و رسوم نوروز در آذربایجان شرقی

در آذربایجان شرقی به چهارشنبه آخر سال «چرشنبه خاتون» می‌گویند. در روستاهای این استان، زنان در چهارشنبه‌سوری بالای اجاق خوراک‌پزی شکل زنی زیبا را می‌کشند و زیر آن یک آینه و شانه می‌گذارند تا زمان آمدن چرشنبه خاتون او بتواند موهایش را شانه بزند. این بر بارور شدن زمین در آخرین روزهای اسفند تاکید دارد. همچنین مردم آذربایجان شرقی صبح آخرین چهارشنبه‌سوری بر سر آب رفته و کوزه‌ها را پر می‌کردند و از روی آن می‌پریدند و می‌خواندند: در این استان برای چهارشنبه آخر سال غذایی مانند شب برنج سفید می‌پزند و آن را با آجیل و شیرینی بر سفره می‌گذارند. درست کردن هفت نوع خوراکی شیرین در این روز مرسوم است.

آداب و رسوم نوروز در آذربایجان غربی

از رسم‌های زیبای نوروزی در آذربایجان غربی رسم "تکم چی"ها است. تکم چی، تکم (بز ساخته شده از قطعات چوب) را چند روز قبل از عید در کوچه‌ها می‌چرخاندند و به ترکی اشعاری می‌خواندند و از مردم پاداش می‌گرفتند. مردم آذربایجان غربی اسفندماه را بایرام آیئی (ماه عید) و هفته اول اسفندماه را "چیله قووان" یعنی هفته‌ای که چله زمستان را فراری می‌دهد یا یالانچی چارشنبه "چهارشنبه دروغین" می‌نامیدند. آنها به چهارشنبه هفته دوم اسفند ماه "کوله چارشنبه" یعنی چهارشنبه کوتاه می‌گفتند و به سومین چهارشنبه "موشتولوقچی چارشنبه "چهارشنبه پیام‌آور" یا قره چارشنبه "چهارشنبه سیاه یا بزرگ" یا "خبرچی چارشنبه" می‌گفتند. آنها در آخرین چهارشنبه سال لباس‌های تمیز و تازه می‌پوشیدند و کوزه‌ای نو را در صبح روز چهارشنبه آخر سال پر آب تازه می‌کردند و چایی صبحانه روز چهارشنبه‌شان را با آن آب درست می‌کردند تا بختشان باز و نیکو شود.

 بیشتربخوانید:

آداب و عید نوروز

آداب و رسوم نوروز در چهارمحال بختیاری

در چهارمحال بختیاری زنان و کودکان اولین شنبه سال نو به بیرون از خانه می‌روند و گیاهان خوراکی تازه را می‌چینند تا بدی، پلیدی از مزارع و باغات آنها دور شود. به این رسم «شنبه گردی _ شنبه گردش» می‌گویند که بیش‌تر خاص زنان و کودکان است و خانواده‌ها بیرون نمی‌روند.

آداب و رسوم نوروز در خراسان جنوبی

مراسم شام نوروزی از مراسمات اهالی خراسان جنوبی است که در آن خانواده داماد برای تازه‌عروس عقد کرده خود به مبارکی سال جدید هدایایی مثل لباس، کفش و کیف و برنج، گوشت و ... می‌برد و خانواده عروس با مواد خوراکی در ایام نوروز شام یا نهاری تهیه می‌کند و آن‌ها را به خانه خود دعوت می‌کنند تا ارتباطات مستحکم شود.

آداب و رسوم نوروز در خراسان رضوی

در خراسان رضوی مردم چند لحظه قبل از تحویل سال «آب جوجه خروس» یا شیر می‌خورند زیرا معتقدند با خوردن آب جوجه خروس در طی سال پوست بدنشان لطیف و درخشان و با خوردن شیر، پوست بدنشان سفید و نرم خواهد شد. برخی از مردم نیز برای کسب روزی و ثروت، هنگام نشستن دور سفره سکه یا چند دانه برنج یا یک گوخدا (خرخاکی) در مشت می‌گرفتند یا کله جوجه خروس قرار می‌دادند و مردان سر مرغ و دل و جگر و سنگدان و گردن پخته شده می‌خوردند. برای اینکه در طول سال رزق و روزی حلال نصیبشان شود، از کوکویی که از شب آخر سال کهنه مانده بود، مقداری می‌خوردند تا دیگر از کو؟ کو؟ گفتن در طول سال آسوده گردند.

آداب و رسوم نوروز در خراسان شمالی

یکی از آیین‌های دائمی در خراسان شمالی مراسم کوزه شکنی است؛ در این رسم کوزه‌ای را مقداری آب می‌کنند و درون آن سکه پول می‌اندازند، سپس آن را یکی از اعضای خانواده که معمولاً پسر خانواده است، از پشت‌بام به پایین پرت می‌کند تا کوزه شکسته و آب آن پاشیده شود. آنها شکستن کوزه را نشانه آلودگی‌ها و اندوه‌های یکساله می‌دانستند. همچنین آنها برای رهایی از آلودگی‌ها، ظرف‌های مسی خود را به مس گرها می‌دادند و سفید می‌کردند.

 بیشتر بخوانید:

یک میزبان خوب و بی نقص اینگونه رفتار می کند

آداب و رسوم نوروز در زنجان

در روزهای قبل از سال نو زنجانی‌ها برای رنگ کردن دیوارهای کاه‌گلی، گچ سفید از دشت و کوهستان آورده و آن را با آب مخلوط می‌کردند و با جارو بر روی دیوارها می‌پاشیدند. سپس خاک زرد را روی آتش گذاشته تا قرمز شود و با دست بر روی دیوار نقش‌هایی از گل و درخت می‌کشیدند.

آداب و رسوم نوروز در سیستان و بلوچستان

در سیستان و بلوچستان مردم تمامی ظروف سفالی که در طول سال بهره‌برداری می‌شد را به بالای بام برده و می‌شکستند زیرا معتقد بودند ارواح پلید که درون آن‌ها جای گرفته‌اند، سبب ناخوشی خانواده و اعضای آن می‌شود. به سیزده به در بلوچستان "سفر به در" می‌گویند و افراد اعتقاد دارند روح‌های پلید،

 جن‌ها و مصیبت‌ها که ازهر روزنه‌ای وارد خانه مردم شده و از تمیزی و خوش بویی گریزان هستند باید در این چند روز با خانه‌تکانی و سوزاندن مواد خوش بویی به نام "سوچکی" از خانه خارج شوند.

آداب و رسوم نوروز در فارس

در شیراز آداب و رسوم خاصی برگزار می‌شود، آنها برای درخت نارنج خود مراسم عروسی می‌گیرند. بدین معنی که اگر درخت آنها بار کمی بدهد، زن صاحب‌خانه، زنان همسایه را دعوت می‌کند سپس زن صاحب‌خانه اره‌ای برمی‌دارد تا شاخه‌های درخت را ببرد اما یکی از زنان همسایه واسطه می‌شود و نمی‌گذارد او این کار را انجام دهد. سپس روی درخت تور بسیار نازکی می‌کشند و شکر پنیر روی آن می‌پاشند، کِل می‌زنند، با خواندن واسونک شادی می‌کنند. این مراسم برای این برگزار می‌شود تا آن درخت، سال بعد در فصل بهار، بار نارنج زیادی دهد.

آداب و رسوم نوروز در کرمانشاه

رسم آب‌پاشی به یکدیگر، آب‌تنی و شست‌وشوی خود با آب از دیگر مراسم کهن ایرانیان در نوروز است زیرا مردم می‌خواهند با آب‌پاشی به خود، یا آب‌تنی آلودگی‌های آتش و زمستان را بزدایند و خود را تطهیر و پاکیزه کنند. این رسم هنوز میان گروهی از مردم پاکستان نیز رایج است. در جشن چهارشنبه‌سوری نیز می‌توان بقایای این رسم را دید.

آداب و رسوم نوروز در کرمان

در کرمان هنگام تحویل سال آش رشته می‌پزند و رشته آش را زمان تحویل سال درون آن می‌ریزند تا پایان سال رشته کارها در دستشان باشد. در برخی نقاط خانم‌ها خود رشته بریده و آش درست می‌کنند. کرمانی‌ها معتقدند در زمانت‍ح‍وی‍ل س‍‍آل آب   ه‍‍ای ج‍‍آری دری‍ک ل‍ح‍ظه می ای‍ست‍ن‍د. در برخی م‍ن‍‍اطق است‍‍ان ک‍رمان ب‍‍ا ز ع‍ف‍ران و گ‍لاب  ب‍ر ب‍دن‍ه ی‍ک ک‍‍اس‍ه چ‍ی‍نی دع‍‍ای م‍خ‍ص‍وص ت‍ح‍وی‍ل س‍‍آل ر ا می ن‍وی‍س‍ن‍د و با آن ش‍ربت درست می ک‍ن‍ن‍د و تمام اعضای خانواده این شربت را می‌نوشند تا تمام طول سال سلامت باشند.

آداب و رسوم نوروز در کهگیلویه و بویر احمد

از آیین سنتی مردم کهگیلویه و بویراحمد چاله گرم کنون یا سفره پرکنون است که در نخستین شب سال برگزار می‌شود. برای پر خیر و برکت بودن سال نو هر خانواده سفره خود را پر از نان تازه کرده و با پخت غذاهای سنتی مانند شله ماش، شله عدس، شله بادام، شله کنجد چاله یا اجاق خود را گرم نگه می‌دارد.

آداب و رسوم نوروز در گیلان

در گیلان قبل از حلول سال نو نمایش عروس گوله همراه با آواز ریتمیک برگزار می‌شود. بازیگران این نمایش سه نفر هستند: غول، پیربابو و نازخانم نقش نازخانم را پسر جوان اجرا می‌کرد. پیر بابو یا کوسه پیرمردی بود که سر تصاحب نازخانم با غول به جنگ و جدل می‌پرداخت. غول نیز برای خود کلاهی از کلوش (ساقه برنج) درست می‌کرد و خود را با زنگوله‌ها و چماق می‌آراست تا عجیب به نظر برسد. این گروه به منازل مختلف می‌روند و به صاحب‌خانه سال نو را تبریک می‌گویند و از او هدایایی دریافت می‌کنند.

آداب و رسوم نوروز در یزد

در یزد آخرین شب سال روی پشت‌بام آتش روشن می‌کردند که به آن «آتش رو بوم کردن» می‌گفتند و معتقد بودند با این کار سرما و سوزش زمستان را از بین می‌برند. یزدی‌ها 10 روز مانده به نوروز را پنجه کوچک و 10 روز بعد از نوروز را پنجه بزرگ می‌گفتند و در پنجه بزرگ مراسم‌های مختلفی مانند چهارشنبه‌سوری، کوزه شکستن، پختن آش رشته، پختن نان شیرین، آماده کردن سفره هفت‌سین، خانه‌تکانی و خریدن لباس نو انجام می‌دادند.

آداب و رسوم نوروز در لرستان

در لرستان هنگام تحویل سال برای آمدن باوُ نوروز درب خانه خود را باز می‌گذاشتند. باوُ نوروز هنگام تحویل سال آنچه بر سفره موجود بود را بین افراد تقسیم می‌کرد و برکت سال آن خانه را معین و مشخص می‌کرد و اگر درها بسته بودند، باوُ نوروز پشت درمی‌ماند. مردم لرستان به جای روز سیزده بدر در روز 14 به دامان طبیعت می‌رفتند. در لرستان آیین کوسه سوار یا ننه پیره برگزار می‌شد. مردم ننه پیره را عامل سرمای سخت و مرگ‌ومیر در اواخر زمستان می‌دانستند. آنها در این آیین مردی بدون ریش را می‌آوردند و از او سواری می‌گرفتند تا نشان دهند که ننه پیره کاری دیگر نمی‌تواند انجام دهد.

آداب و رسوم نوروز در همدان

در همدان نیز روزهای قبل از عید، کوسه و زن کوسه که مانند حاجی فیروز پیام‌آوران شادی نوروزی و بهار بودند، در نقش زن و شوهر چوپان با ساز و دهل از روستاها به‌به شهر می‌آمدند و تعدادی از بچه‌ها به دنبال آن‌ها راه افتاده و وارد هر خانه‌ای که در آن باز بود، می‌شدند. آنها بعد از وارد شدن به خانه اعیان و اشراف شروع به حرکات جالب و خنده‌دار و رقص و پایکوبی می‌کردند. این گروه از صاحب‌خانه‌ها پاداش نقدی یا غیر نقدی دریافت می‌کردند. تمام اندام کوسه و زن کوسه پوشیده شده و فقط دو سوراخ جلو چشمان و یک سوراخ جلو بینی آنها باز بود و روی لباس کوسه منگوله دوخته شده بود و چوب بلندی یک سر برجسته در دست او قرار داشت که به آن ”قورچنگ" می‌گفتند. زن کوسه هم یک دامن کوتاه از چیت رنگارنگ به اسم ”تنبان قری" می‌پوشید. همچنین از غذاهای پیش از نوروزی همدان "قوت خدر نبی” یا غذای خضر نبی است که از ترکیب نان خشک، گردو، پنیر و شیر تهیه می‌شود و مردم باور بر این باورند که هرکس این غذا را بخورد، حضرت خضر بر او نظر دارد. آنها در چهارشنبه‌سوری به صحراها رفته و به چشمه‌های آب را به فال نیک می‌گرفتند و برای دفع بدی‌ها در راه بازگشت، سنگریزه برداشته و هفت بار به طرفی غیر از قبله پرتاب می‌کردند.

مراسم نوروزی قوچان

هفده روز پیش از آمدن بهار در قوچان مردم برای گردش به دشت و صحرا می‌روند و سنگی را در محلی قرار می‌دهند سپس بعد از یک یا دو هفته به سراغ همان سنگ می‌روند؛ اگر در زیر سنگ گیاهی روییده و یا حشره‌ای باشد، آنها سال پر خیروبرکتی در پیش رو خواهند داشت. آنها در چهارشنبه‌سوری "آش هفت‌رنگ” می‌پزند و هفت چیز نخود، لوبیا، عدس، سبزی و غیره در آن می‌ریزند. همچنین پس از پخته شدن آش، مهره‌ای در آن می‌اندازند که اگر کسی آن را بیابد، برکت به خانواده او روی می‌آورد. در فرهنگ قوچانی‌ها دو روز مانده به شب اول فروردین را روز عرفه یا روز اموات می‌نامند و در این روز به یاد درگذشتگان شیر برنج درست می‌کنند و خیرات می‌دهند.

ترکمن

یکی از آداب و رسوم نوروز بین ترکمن‌ها مراسمی به نام منجوق آتدی (انداختن دانه منجوق) است. در این مراسم دختران گرد هم می‌آیند، هر نفر منجوق خود را علامتی خاص می‌زند و همگی را داخل یک ظرف می‌ریزند. یکی از دختران در حالی‌که ظرف را بالای سر خود نگه داشته شعری می‌خواند. سپس یکی از منجوق‌ها را در می‌آورند و متعلق به هر کسی که باشد تفسیر شعر درباره‌ اوست.

میناب

طبق باوری کهن، زمین بر روی شاخ گاوی قرار دارد که در هنگام نوروز به جهت رفع خستگی، گاو زمین را از شاخی به شاخ دیگرش می‌گذارد. بر این اساس مردم میناب در ایام نوروز، شاخ گاو و گوسفندهایشان را که در حیاط نگه‌داری می‌کنند با گل سرخ رنگ می‌زنند.

چهارمحال و بختیاری

معمولاً زنان و کودکان مراسمی را به نام شنبه‌گردی اجرا می‌کنند. آن‌ها اولین شنبه سال جدید به بیرون می‌روند تا با چیدن گل و گیاه، نحسی و پلیدی روزشان را از بین ببرند.

استان کهگیلویه و بویراحمد

از مهم‌ترین آداب و رسوم نوروز در این استان می‌توان به چاله گرم اشاره کرد. طبق این آیین مردم در شب اول سال سفره‌های خود را پر از نان می‌کنند و غذاهایی مانند شله بادام، شله کنجد و شله عدس می‌پزند تا در سال جدید سفره‌شان پر خیر و برکت باشد.

کردستان

آداب رسوم نوروز در کردستان مانند شهرهای دیگر انجام می‌شود، با این تفاوت که در برخی نقاط به جای آتش‌افروزی در چهارشنبه‌سوری در شب نوروز گردها آتش به پا می‌کنند. میر نوروزی که نوعی نمایش کمدی است، هنوز در برخی از روستاهای این استان انجام می‌گردد.

بوشهر

بوشهری‌ها علاوه بر سفره هفت‌سین، سفره هفتمیم هم پهن می‌کنند که اجزای آن میوه، مسقطی، ماهی، میگو، مرغ، ماست و مرباست.