به گزارش تالاب گیاه زعفران در جنوب غربی آسیا، جنوب اسپانیا و جنوب اروپا می‌روید، اما کشورمان نیز در تولید زعفران بسیار سرآمد اسـت. در این گزارش درباره گیاه زعفران، ارزش غذایی و خواص آن بیشتر بخوانید.
زعفران، گیاهی چند ساله اسـت کـه دارای پیازی با غلاف قهوه‌ای رنگ اسـت. این گیاه ساقه و شش گلبرگ بنفش رنگ و ۳ رشته کلاله قرمز رنگ می‌باشد. از کلاله نارنجی رنگ گل این گیاه برای مصرف استفاده می‌شود.
کلاله زعفران چربی، املاح معدنی و موسیلاژ فراوان دارد. این گیاه توسط غده زیر زمینی بنه «کورم» تکثیرمی شود.
طعم زعفران بـه سبب هیتروزید تلخ پیکروکروسین می‌باشد. وجود ماده‌ای بـه نام کروسین در زعفران علت رنگین بودن آن اسـت.
وجود اسانس بی رنگ تروپن دار و یک ترکیب اکسیژن دار و همراه با سینئول بـه نام سافرانال بـه زعفران عطر و رنگ بخشیده اسـت.
زعفران آرام بخش و اشتها آور است کـه موجب پیشگیری از بیماری‌های قلبی و سرطان و در درمان عده‌ای از مریضی‌ها مانند مریضی آسم، بیماری‌های پوستی، مریضی های چشم، عفونت ادراری، یرقان، پیش انداختن قاعدگی، رفع نفخ شکم، درمان معده درد و درمان کم خونی استفاده می‌شود.
بیشتربخوانید:
آشنایی با خواص شگفت انگیز طلای سرخ ایران
این ماده غذایی مشهور بـه طلای سرخ موجب کاهش چربی و کلسترول خون و فشار خون می‌شود و حافظه را تقویت می‌کند. کاشت زعفران باید در ماه های مرداد تا مهر انجام شود و در آب و هوای معتدل با توجه و دقت خاصی صورت گیرد.
این گیاه گرمسیری، در نقاطی کـه تابستان های گرم و خشک و آفتابی و پاییز و زمستان نسبتا ملایم دارد، رشد خوبی دارد، اما ممکن اسـت در همه‌ی شرایط این گونه نباشد همان طور کـه در همدان کـه دارای آب و هوای سرد اسـت، زراعت و کاشت زعفران نتیجه بخش اسـت.
دوره بیداری و فعالیت زعفران در ماه های آبان تا اردیبهشت اسـت و در تابستان پیاز زعفران فعالیت ندارد و برگ‌هایش زرد و خشک می‌شوند و پیاز بـه خواب می‌رود؛ پس برای کشت زعفران زمین های گرم و خشک مناسب نیستند.
برای تهیه زمین بـه منظور کاشت زعفران در پائیز یا زمستان زمین را شخم عمیق می‌زنند، اما در شرایط نامناسب و عدم دسترسی بـه تراکتور شخم را در پایان بهار یا اوایل تیرماه انجام می‌دهند.
زمین را در زراعت مکانیزه زعفران با گاو آهن در پاییز سال قبل از کشت، شخم عمیق می‌زنند و بعد از قطع باران های بهاری در بهار با شخم متوسط علف‌های هرز خاک را از بین می‌برند و سپس با ۸۰ – ۴۰ تن کود حیوانی و ۲۰۰ کیلو گرم فسفات آمونیوم در مرداد یا شهریور زمین را بـه صورت فارو درمی آورند و آماده کاشت زعفران می‌کنند.
خاک مناسب جهت کاشت و پرورش زعفران
مناسب‌ترین نوع خاک برای رشد زعفران خاک شنی رسی دارای مقدار کمی آهک و PH بین ۸ ـ ۷ اسـت. زمینی کـه در آن زعفران می‌کارند باید چند سال در آن زعفران نکاشته باشند و خاک آن از علف هرز پاک و حاصل خیز و شیرین باشد.
زمان مناسب جهت کاشت زعفران
فصل مناسب برای کاشت زعفران از مرداد ماه تا مهر اسـت. همچنین بعد از کاشت پیاز زعفران در زمین احتیاج بـه کاشت مجدد زعفران درسال های بعد نیست و پیاز زعفران در زمین بـه مدت ۴ تا ۷ ودر بعضی مناطق تا ۱۰ سال باقی می‌ماند.
عملیات کاشت پیاز زعفران:
برای کاشت پیاز زعفران بـه وسیله بیل چاله های یک ردیف را درمی آورند و ۱۵ – ۳ پیاز در هر چاله قرار می‌دهند.
در موقع کاشت سر پیاز‌ها باید رو بـه بالا باشد و آن‌ها را در عمق ۲۰ – ۱۵ سانتی متر بکارید؛ زیرا دراین صورت پیاز‌ها در زمستان از سرما و یخبندان حفظ می‌شوند ودر تابستان از گرما زدگی و سایر تنش‌های محیطی در امان می‌مانند.
برای کاشت زعفران بـه ۴ یا ۵ نفر نیاز اسـت بـه صورتی کـه یک نفر با بیل چاله‌ها را دربیاورد و دو نفر بـه صورت دسته های ۳ تا ۵ یا ۱۵ تایی پیاز‌های قابل کشت را انتخاب می‌کنند.
نفر چهارم پیاز‌ها را در داخل چاله‌ها می‌گذارد وکار بـه همین صورت ادامه می‌یابد تا به اتمام برسد. سپس بـه وسیله بیل یا ماله سطح مزرعه نامسطح را صاف و فشرده می‌سازند تا پیاز‌ها بـه خاک بچسبند. سپس زمین را تا هنگام آبیاری پائیزه رها می‌کنند و قبل از آبیاری ۲۰ – ۱۰ تن کود حیوانی کاملا پوسیده را در زمین پخش می‌کنند. روی شیار‌ها را پس از کاشت زعفران با ماله می‌پوشانند.
بیشتربخوانید:
اندر احوالات خواص شگفت انگیز زعفران
دقت کردن هنگام خرید پیاز زعفران
پیاز زعفران درشت، سالم، بدون زخم، شاداب و دارای سن ۷ سال و عاری از هر نوع مریضی می‌باشد و پوست های اضافی و کپه هر پیاز را جدا می‌کنند.
برای پیشگیری از حمله آفات و امراض پس از کاشت زعفران، قبل از کاشت بهتر اسـت هر ۱۰۰ کیلو پیاز ۵۰۰ ـ ۳۰۰ گرم را با سموم جیوه‌ای مانند سرزان، تری تیزان و یا گرانوزال آغشته نمود.
در هر هکتار برای کاشت زعفران ۲ تن غده لازم اسـت. از سال هفتم بـه بعد باید غده‌ها بیرون آورده شوند، زیرا گیاه ضعیف و غده‌ها پوک می‌شوند و بعد از یکی، دو سال از بین می‌روند. مقدار غده‌ای کـه درسال هفتم از زمین در می‌آورند ۵ برابر مقدار کشت شده در سال اول اسـت.
مقدار کود برای کاشت زعفران
هر هکتار زعفران کاری بـه ۵۰ ـ ۳۰ تن کود حیوانی پوسیده بـه همراه ۲۰۰ کیلو گرم کود شیمیایی مثل فسفر و پتاس نیاز دارد و نباید برای زمین از کود تازه حیوانی استفاده نمود.
هر سه سال یک‌بار ۱۰۰ کیلو کود اوره بـه همراه ۱۵ ـ ۱۰ تن کود حیوانی برای زمین لازم اسـت.
نحوه آبیاری بعد از کاشت زعفران
اگر قبل از کاشت زعفران مزرعه را آبیاری کرده باشید دیگر نیاز نیست بلافاصله پس از کاشت، پیاز مزرعه را آبیاری کرد. اما در صورتی کـه مزرعه آبیاری نشده باشد، باید سریعا مزرعه را پس از کاشت آبیاری نمود.
زعفران گیاهی مقاوم در برابر کم آبی اسـت. نخستین آبیاری پاییزه زعفران باید ۱۵ روز قبل از بیرون آمدن ساقه گل‌ها انجام شود.
اگر قبل از مهرماه زمین آبیاری شود ابتدا برگ‌ها و سپس گل‌ها ظاهر می‌شوند و در نتیجه چیدن گل‌ها با سختی صورت می‌گیرد و گل‌ها بین برگ‌ها باقی می‌مانند و از بین می‌روند.
زعفران گیاهی مخصوص مناطق خشک اسـت بنابراین بـه آب زیاد احتیاج ندارد؛ در نتیجه پس از کاشت پیاز زعفران تا زمان برداشت محصول مزرعه را فقط یک‌بار باید آبیاری نمود، اما اگر آبدهی بعد از برداشت محصول در طول زمستان انجام شود سبب درشت شدن پیاز زعفران می‌شود.
سله شکنی پس از کاشت زعفران
بـه محض گاورو شدن زمین پس از آبیاری اول باید سطح زمین بـه وسیله کج بیل و بیل شیار دار و گاو آهن ایرانی و کولتیواتور سله شکنی شود؛ طوری که پیاز‌ها آسیب نبینند.
سله شکنی باعث از خاک بیرون آمدن راحت گل‌ها و مخلوط شدن کود حیوانی با خاک می‌شود.
اگر کشاورز بـه زمین خود کود نداده باشد قبل از انجام آبیاری در سطح خاک کود لازم را پخش نموده و سپس با شخم سطحی کود رابا خاک مخلوط می‌کنند و سپس برای هموار کردن زمین و چسباندن خاک بـه پیاز‌های زعفران زمین را ماله می‌کشند.
برداشت زعفران
پس از کاشت و برداشت زعفران باید علف‌های هرز را از بین برد. وجود علف های هرز در زمین کشت زعفران سبب کاهش آب و مواد غذایی و نور خورشید بـه علت رقابت آن‌ها با گیاه زعفران می‌شود و بنابر این محصول کاهش می‌یابد.
همچنین این علف های هرز مزاحمت‌هایی در مراحل کاشت و برداشت زعفران ایجاد و مریضی‌ها و وجود حشرات برای این گیاه بـه ارمغان می‌آورند. هر زمان کـه علف‌های هرز رشد کردند وجین مزرعه ضروری اسـت.
نخستین وجین در مزارع زعفران بعد از آبیاری دوم انجام می‌شود کـه سبب از بین رفتن علف‌های هرز مزرعه زعفران می‌گردد. نخستین وجین زعفران بعد از برداشت گل های زعفران و دومین آن حدود یک ماه قبل از آب سوم انجام می‌شود.
برای مبارزه علف های مزرعه نباید از علف کش‌های شیمیایی استفاده نمود، زیرا اثر این علف کش‌ها بر روی گیاه آزمایش نشده اسـت.
برداشت زعفران
درسال اول تنها تعدادی از غده‌های درشت کـه ذخیره غذایی کافی دارند و گل داده اند می‌توانند محصول بدهند ودر کل مزرعه محصول قابل توجهی نخواهد داد.
اواسط آبان ماه در مزرعه گل های بنفش رنگی ظاهر می‌گردد و سه هفته پس از پیدایش نخستین گل برداشت آغاز می‌شود.
گل های مزرعه زعفران در آغاز سرما و خزان و زمانی کـه کلیه گیاهان هیچ گلی نمی‌دهند، ظاهر می‌شوند و مزرعه زعفران را بـه یکی از زیباترین چشم انداز‌های طبیعت تبدیل می‌کنند.
برداشت محصول پیش از طلوع آفتاب و تا ساعت ۹ صبح باید آغاز شود وهمچنین عملیات گل چینی ۲۵ ـ ۱۵ روز ادامه می‌یابد.
