کی از مهم ترین مشکلات هزاره سوم چگونگی برخورد با زبالههای تولیدشده به وسیله بشری است که همواره در حال تغذیه از محیط پیرامون برای رفع نیازهای خود است. سالیانه میلیونها تن زبالههای آلی دفن یا سوزانده میشود و علاوه بر اینکه هزینههای کلانی صرف حمل، دفن یا سوزاندن زبالهها میشود، مشکلات زیست محیطی فراوانی را نیز به همراه دارد.
برای نمونه در روش دفن زباله، با خطرات ورود نیتراتها و دیگر مواد آلاینده به آبهای زیرزمینی روبه رو هستیم و محدودیتهای فراوانی را نیز در امر تهیه فضاهای بیشتر برای دفن آلایندهها داریم.
یکی از راه حلهای بسیار موثر برای حل کردن این مشکلات و مبارزه و خنثی سازی اثرات نامطلوب زبالهها تبدیل آنها به کود است که نه تنها باعث رهایی جوامع بشری از معضلات به وجود آمده، میشود بلکه مزایای فراوانی را نیز برای وی به ارمغان میآورد که سبب حفظ منابع طبیعی موجود و به دست آمدن سودهای اقتصادی کلان میشود.
در سالهای اخیر روشها و فناوریهای تولید کود از زبالههای آلی به طور گسترده یی از لحاظ علمی و عملی در حال گسترش است. یکی از مهم ترین این روشها استفاده از کرمها در تولید کود از زبالههای شهری است که «ورمی کمپوست» یا «کمپوست کرم» نامیده میشود. «ورمی کمپوست» محصول تجزیه، تخمیر و فساد مواد آلی موجود در زبالههای مناطق شهری و به خصوص زبالههای خانگی یا زبالههای کشاورزی و زراعی است که تحت شرایط خاص و کنترل شده تولید میشود.
در این فرآیند زبالههای آلی اعم از زبالههای میوهها، سبزیجات، ضایعات کشاورزی و دیگر ضایعات ارگانیک توسط نوع خاصی از کرمهای خاکی تحت عنوان Eisenia foetidae به کود تبدیل میشود. این کرمها با بلع مواد آلی و دفع آنها از طریق سیستم گوارشی خود نوعی کود تولید میکنند که از لحاظ میزان عنصرهای غذایی بسیار غنی و از دانه بندی مناسبی نیز برخوردار است.
عبور
آرام، مداوم و مکرر مواد از مسیر دستگاه گوارش کرم خاکی همراه با اعمال خرد کردن، ساییدن، به هم زدن و مخلوط کردن آن در بخشهای مختلف این مسیر و آغشته کردن این مواد به انواع ترشحات سیستم گوارش این جاندار مانند کربنات کلسیم، آنزیمها، مواد مخاطی، متابولیتهای مختلف و میکروارگانیسمهای دستگاه گوارشی و بالاخره ایجاد شرایط مناسب برای سنتز اسیدهای هومیک در مجموع منجر به تولید ماده یی میشود که خصوصیاتی کاملآً متفاوت با مواد فرو برده شده پیدا میکند که «ورمی کمپوست» خوانده میشود.
این کود از لحاظ کیفی ماده یی سرشار از مواد هومیک و عناصر غذایی به فرم قابل جذب برای گیاه است و همچنین دارای انواع ویتامینها، هورمونهای محرک رشد گیاه و آنزیمهای مختلف است. از لحاظ ظاهری به صورت دانه یی شکل و به رنگ تیره و عاری از هرگونه بوی نامطبوع است و دارای قابلیتهای بالایی برای عرضه تجاری است. از مزایای این کود نسبت به دیگر انواع کودهای موجود میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- سبک و فاقد هرگونه بوی نامطبوع
- عاری از علفهای هرز
- عاری از باکتریهای غیرهوازی
- حاوی میکروارگانیسمهای هوازی مفید مانند ازتوباکتر
-بالابودن میزان عناصر اصلی غذایی مانند آهن، روی منگنز و مس
-دارا بودن مواد محرک رشد گیاهان نظیر ویتامینها
-قابلیت بالای نگهداری آب و مواد غذایی
در مجموع این عوامل باعث شده «ورمی کمپوست» به عنوان مطلوبترین و بی رقیبترین کود آلی برای مصارف کشاورزی، فضای سبز، نشاکاری، گلکاری، سبزی کاری، باغهای میوه، گیاهان آپارتمانی و... محسوب شود. «ورمی کمپوست» میتواند جایگزین مناسبی برای کودهای شیمیایی باشد.
تحقیقات نشان داده است که کودهای ارگانیک بسیار بهتر از کودهای شیمیایی است و استفاده از آنها علاوه بر کاهش هزینههای اقتصادی، مشکلات عدیده کودهای شیمیایی نظیر خراب کردن بافت خاک، نفوذ مواد شیمیایی به آبهای سطحی و آلوده کردن این آبها و رسیدن این آلودگیها به صورت چرخه یی به غذای حیوانات و انسانها را نیز به همراه ندارد. علاوه بر معایب ذکر شده کودهای شیمیایی، لازم به ذکر است که قیمت کودهای شیمیایی نسبت به «ورمی کمپوست» به مراتب بالاتر بوده و استفاده از «ورمی کمپوست» به جای کودهای شیمیایی سبب صرفه جویی در هزینهها میشود.
«ورمی کمپوست» در مقایسه با کودهای دامی نیز دارای مزایای زیادی است و همچنین مشکلات استفاده از کودهای دامی مانند انتقال بیماریهای انگلی قابل انتقال از راه فضولات دامی و آلودگیهای محیطی ناشی از مصرف این کودها را نیز به همراه ندارد.
در زراعت و کشاورزی رایج، باغهای میوه و گیاهان گلدانی میتوان به راحتی از «ورمی کمپوست» استفاده کرد و از مزایای بی شمار آن بهره مند شد. با توجه به فواید بی شمار «کمپوست کرمی» که به اجمال به آنها اشاره شد لزوم گسترش
سیستمهای تولیدکننده این محصول و حمایت از تولیدکنندگان آن یکی از نیازهای مهم جهان امروز است که کمک شایانی در تقلیل هزینهها کرده و سبب حفظ محیط زیستی میشود که آدمی همواره برای ادامه حیات خویش بدان وابسته است.