تحریریه ماهنامه بهار زندگی
غدیر دریایى از معارف است.
فقه، فرهنگ، كلام، اخلاق و تفسیر، همه را دارد؛ ولى دریغ كه گوهرهایش تا كنون استخراج نشده است، هر چند دستان سخاوتمند امواج غدیر گاه دانههاى گرانبهایى را به ساحلنشینانش ارزانى داشته است.
در این نوشتار بر آنیم نگاهى به فقه غدیر افكنیم، پیش از ورود به بحث توجه به چند نكته ضرورى مىنماید:
1- مراد از فقه غدیر اعمال مستحب این روز است. روایات سى و شش عمل را در این روز مستحب شمردهاند كه ما آنها را به ترتیب حروف الفبا ارائه مىكنیم.
2- این تعداد حكم براى یك روز نشان از اهمیت، حساسیت و عظمت آن دارد. در اسلام براى هیچ روزى، هر چند بسیار مهم و مقدس، این تعداد حكم ارائه نشده است.
در برخى از روزهاى مهم مانند فطر و قربان، عرفه و مباهله اعمال متعددى مستحب شمرده شده، ولى اگر همه آنها را به یكدیگر ضمیمه كنیم، با مستحبات غدیر برابرى نمىكنند.
3- دومین ویژگى فقه غدیر جامعیت است. در هر زمینهاى عملى وارد شده، اعمالى جامع و بى كم و كاست؛ از عمل عبادى تا برنامه سیاسى همایش و طرح اقتصادى ایجاد مساوات همه در فقه غدیر گرد آمده است.
گستردگى و غناى این اعمال چنان است كه مىتوان گفت در آینه فقه كامل غدیر كمال دین تجلى یافته است.
4- سومین ویژگى فقه غدیر این است كه براى اعمال آن فضیلت‌هاى منحصر بفرد قرار دادهاند؛ كه در جاى دیگر به چشم نمىخورد و این حتى از فضیلت‌هاى ماه رمضان نیز بیشتر است.
مرحوم میرزا جواد آقا تبریزى مىگوید: «فضیلتى كه براى روز غدیر وارد شده نسبت به فضیلت‌هاى ماه رمضان زیادتر است.»
در خلال اعمال غدیر به برخى از این فضیلت‌ها اشاره خواهد شد.
5- چرا این حجم از اعمال را، با آن همه فضیلت، براى روز غدیر قرار دادهاند؟
امام صادق (ع) در پاسخ بدین پرسش مىفرماید: «اعظاما لیومك؛ تا با این اعمال روز غدیر را بزرگ بدارى».
این سخن امام ششم(ع) دو حقیقت را آشكار مىسازد: یكى اینكه باید روز غدیر را بزرگ داشت و دیگر اینكه بزرگداشت غدیر با انجام دادن اعمال ویژه این روز تحقق مىیابد.
افطارى دادن
در میان اعمل روز غدیر افطارى دادن به مؤمن جایگاهى والا دارد. بر اساس روایات در این عمل فضیلتى بزرگ نهفته است.
امام على(ع) مىفرماید: من افطر مؤمنا فى لیلة فكأنما افطر فئاما... كسى كه مؤمن روزهدارى رادر غدیر افطار دهد، مانند این است كه ده فئام را افطار داده است.
فردى پرسید: اى امیرمؤمنان(ع) «فئام» چیست؟ حضرت فرمود: صد هزار پیامبر(ص) و صدیق و شهید.
آنگاه ادامه داد: پس چگونه خواهد بود فضیلت كسى كه جمعى از مؤمنین و مؤمنات را تكفل كند.
شبیه به این روایت، حدیثى از امام صادق(ع) نیز نقل شده است.
بر اساس برخى از روایات امام رضا(ع) در روز غدیر گروهى را براى افطار نزد خود نگاه داشت.
برادر شدن
روز ولایت روز برادرى است و روز برادرى روز ولایت است؛ این دو با یكدیگر پیوندى ناگسستنى دارند و حلقه وصل‌شان ایمان است؛ زیرا از سویى ایمان با ولایت پا مىگیرد و از سوى دیگر اهل ایمان برادر یكدیگرند. (انما المؤمنون اخوة) به
همین دلیل عقد برادرى یكى از آداب روز غدیر شمرده شده است.
بیرازى جستن
امام صادق(ع) فرمود: تبرى إلى ا... عز و جل ممن ظلمهم حقهم؛ در روز غدیر از كسانى كه به اهل بیت(ع) ستم كردند بیزارى مىجویى.
تبریك و تهنیت
تبریك و تهنیت از برجستهترین آداب هر عیدى است. در اسلام نیز سنت تبریك و تهنیت در عید غدیر جایگاهى ویژه یافته است.
پیامبر(ص) بر تبریك گفتن در این تأكید مىورزید و به مردم مىفرمود: هنئونى هنئونى؛ به من تهنیت بگویید، به من تهنیت بگویید.
جشن گرفتن
امام رضا(ع) در عید غدیر احوال كسان و اطرافیان خود را تغییر داد و وضع تازهاى در آنان ایجاد كرد.
حمد كردن
پیامبر(ص) فرمود: یكى از سنتها این است كه مؤمن، در روز غدیر، صد بار بگوید: الحمد... الذى جعل كمال دینه و تمام نعمته بولایة امیرالمؤمنین على بنابیطالب(ع).
دعا
معصومان(ع) پیروانشان را به دعا در روز غدیر سفارش كردهاند. دعاهاى ویژه این روز عبارت است از:
1ـ دعایى كه با این جمله آغاز شده است: ا...م انك دعوتنا إلى سبیل طاعتك... .
2ـ دعایى كه در آغاز این عبارت دیده مىشود:ا...م انى اسئلك بحق محمد نبیك و على ولیك و الشأن و القدر الذى خصصتهما دون خلقك... . این دعا در مفاتیحالجنان ذكر شده است.)
3ـ دعایى كه با این جمله آغاز شده است:ا...م بنورك اهتدیت و بفضلك استغنیت...
روزه
روزه در روز غدیر، بسیار مستحب است و فضیلتى استثنایى دارد. امام على(ع) فرمود: إذا اخلص المخلص فى صومه لقصرت ایام الدنیا عن كفائته.
اگر بنده مخلصى در روزه این روز اخلاص داشته باشد، همه روزهاى دنیا توان برابرى با آن را ندارد؛ به عبارت دیگر، اگر كسى تمام روزهاى دنیا زنده باشد و همه را روزهدار سپرى كند، ثوابش كمتر از ثواب روزه این روز خواهد بود.
نخستین جانشین راستین رسول خدا همچنین فرمود: ... و جعل الجزاء العظیم كفاءة عنه.
... خداوند در برابر روزه عید غدیر پاداشى بزرگ نهاده است.
امام صادق(ع) یارانش را به این امر تشویق مىكرد و مىفرمود: إنى احب لكم أن تصوموه... .
من دوست دارم شما این روز را روزه بگیرید.
آن بزرگوار همچنین مىفرمود: صیام یوم غدیر خم یعدل عندا... فى كل عام مائة حجة و مائة عمرة مبرورات متقبلات.
روزه روز غدیر خم نزد خداوند،در هر سال، برابر با صد حج و صد عمره مقبول است.
پیرامون روزه غدیر روایت بسیار وارد شده آنچه ذكر شد از باب نمونه بود.
نماز
نماز شب عید غدیر: این نماز دوازده ركعت است.
هر دو ركعت یك تشهد دارد و در پایان ركعت دوازدهم باید سلام داد. در هر ركعت، بعد از سوره حمد توحید ده بار و آیةالكرسى یك بار خوانده مىشود.
در ركعت دوازدهم باید هر یك از حمد و سوره را هفت بار خواند و این ذكر را ده بار در قنوت تكرار كرد: لا اله الا ا... وحده لا شریك له، له الملك و له الحمد یحیى و یمیت و یمیت و یحیى و هو حى لا یموت بیده الخیر و هو على كل شى قدیر.
در دو سجده ركعت آخر، این ذكر ده بار خوانده مىشود: سبحان من احصى كل شى علمه سبحان من لا ینبغى التسبیح الا له سبحان ذى المن و النعم سبحان ذى الفضل و الطول سبحان ذى العز و الكرم اسألك بمعا قد العز من عرشك و
منتهى الرحمة من كتابك و بالاسم الاعظم و كلماتك التامة ان تصلى على محمد رسولك و اهل بیته الطیبین الطاهرین و ان تفعل بى كذا و كذا [به جاى كذا و كذا حاجت خود را ذكر كند] و سپس بگوید انك سمیع مجیب.
نماز روز عید غدیر: نیم ساعت پیش از ظهر غدیر، دو ركعت نماز مستحب است. در هر ركعت بعد از حمد، سورههاى توحید، قدر و آیةالكرسى ده بار خوانده مىشود.
نماز مسجد غدیر: امام صادق(ع) فرمود: یستحب الصلاة فى مسجد الغدیر؛ نماز در مسجد غدیر مستحب است.
از دیگر اعمالی كه در روز عید غدیر تاكید شده، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
پوشیدن لباس پاكیزه و نو
تبسم
توسعه زندگى
دید و بازدید
زیارت
زینت دادن
شادى كردن
شكرگزارى
صدقه دادن
صلوات فرستادن
طعام دادن
عبادت
عطر زدن
عمل صالح انجام دادن
غسل كردن
قضاى حوائج مؤمنان
كمك كردن
گذشت و آشتى كردن
گشادهرویى
مساوات
مصافحه
مهربانى و عطوفت كردن
نیكى و احسان
وام گرفتن براى كمك به دیگران
هدیه دادن
