تحریریه زندگی آنلاین
دیباچه
خانواده اجتماع كوچكی است كه ابتدا با یك مرد و زن تشكیل می‌شود، دو نفری كه بناست در تكامل معنوی و رشد مادی یكدیگر مشاركت كنند و بالاتر آن كه هر یك كمبود دیگری را در اوج محبت و مودت جبران نمایند و چنانچه چیزی آنان را تهدید كرد و آرمان‌های فكری و اعتقادیشان را به خطر انداخت، هر دو به دفاع برخیزند و جهت حیات و زندگی همیشگی خویش با آن مبارزه كنند و برای بقای خویش برنامه‌ریزی نمایند و نسل خود را دوام بخشند. قرآن كریم این اصل اساسی را با واژگانی زیبا چنین بیان می‌كند:
«وَ مِنْ آیاتِهِ أنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ آنْفُسِكُمْ اَزْواجاً لِتَسْكُنُوا اِلَیها وَ جَعَلَ بَینَكُمْ مَوَدَّهً وَ رَحْمَهً اِنَّ فِی ذلِكَ لاَیاتٍ لِقَومٍ یتَفَكَّرُونَ»(1)؛ از نشانه‌های خداست آن كه آفرید برای شما همسرانی از جنس خودتان تا بدی‌شان آرام گیرید و میان شما دوستی و مهربانی نهاد. هر آینه در این كار برای مردمی كه بیندیشند نشانه‌ها و عبرت‌هاست.
امام محمدباقر علیه‌السلام از قول جدش رسول‌الله صلی‌الله علیه و آله و سلم نقل كرده كه فرمود: «ما بُنِی بَناءٌ فِی الاِسلامِ اَحَبُّ اِلی اللهِ- عزّ وَ جَلّ- من التزویج(2)؛ هیچ بنایی در مكتب اسلام طرح‌ریزی نشده كه در نزد خداوند بزرگ محبوب‌تر از ازدواج باشد.»
اصول اساسی در تشكیل خانواده
سه اصل اساسی در تشكیل خانواده عبارتند از:
الف) عشق به همسرداری
علاقه و عشق به همسرداری از جمله اموری است كه در فطرت انسانی نهفته است. این نیاز در موجودات زنده دیگر مشاهده می‌گردد و در دوران كودكی به صورتی رقیق و كم‌رنگ جلوه می‌كند؛ از تنهایی رنج می‌برد و خود را در قالب عواطف به همنوع خود نزدیك می‌نماید.
خداوند سبحان قبل از تشكیل خانواده، در میان زن و مرد مودّت و محبّتی ایجاد نموده كه هرگز بدون آن آرامش نمی‌یابند و آنگاه مرد و زنی برای امر مقدّس ازدواج به یكدیگر نزدیك می‌شوند و مقداری سخن می‌گویند، گویا گمشده‌ای را كه سالیان سال در پی آن بوده‌اند، می‌یابند و از یكدیگر به آسانی جدا نمی‌شوند.
مردی به محضر رسول خدا(ص) رسید، عرض كرد: یا رسول‌الله! من از امر ازدواج به شگفت درآمده‌ام و تعجب می‌كنم، زیرا مرد و زنی كه هرگز یكدیگر را ندیده‌اند و نمی‌شناسند، چون میان آنان پیمان و عقد ازدواج برقرار می‌شود و بعد با یكدیگر به صحبت می‌نشینند و یكدیگر را بیشتر درك می‌نمایند، چنان دوستی و محبتی برقرار می‌گردد كه از آن عظیم‌تر ممكن نیست؟!
رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
پایه‌ریزی امر ازدواج را خداوند سبحان در ذات بشر قرار داده به طوری كه نیازمندی به آن را در درون خویش احساس می‌كند.
آنگاه به آیه ذیل استشهاد نمود و آن را قرائت كرد:
«وَ جَعَلَ بَینَكُم مَوَدَّهً وَ رَحْمَهً اِنَّ فِی ذلِكَ لایاتٍ لَقَومٍ یتَفَكَّرون»(3)؛ خداوند بین شما (زنان و مردان) محبّتی خاص قرار داده و به یكدیگر مهربان نموده است. همانا در این امر نشانه‌ها و آیاتی است برای آنانی كه تفكّر كنند.
این عشق فطری موهبتی است الهی كه رسول گرامی اسلام بدان افتخار می‌كند و می‌گوید:
«النّكاحُ سُنْتَّی فَمَنْ رَغِبَ عَنْ سُنَّتی فَلَیسَ مِنّی(4)؛ ازدواج دادن و ازدواج نمودن، سیره و راه من است و هر كس از این سنت زیبای الهی سر برتابد، از من نیست.»
در تبیین این موهبت الهی، آیات و روایات فراوانی وجود دارد؛ ما به برخی از آنها اشاره می‌كنیم. در حقیقت كسانی كه به نوعی از امر ازدواج وحشت دارند و عشق درونی خویش را كه شعله‌ور است، سركوب می‌كنند، خداوند آنان را تشویق می‌كند و خود آن شكاف تخیلی و یا واقعی «فقر» را كه ممكن است پیش آید، پر می‌كند و به آنان وعده غناء و بی‌نیازی می‌دهد.
در سوره نور آمده است: «وَانكَحُوا الاَیامی مِنكُم والصّالحینَ مِن عِبادِكُم و اماءِكُم اِنْ یكُونُوا فُقَراءَ یغْنِهمُ اللهُ مَنْ فَضْلِهِ وَاللهُ واسِعٌ علیمٌ»(5)؛ مردان و زنان بی‌همسر (مجرد) خود را ازدواج دهید و همچنین غلامان و كنیزان صالح و دستكار خویش را. چنانچه فقیر و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بی‌نیاز می‌كند؛ خداوند گشایش دهنده و داناست.
امام صادق(علیه‌السلام) فرمودند:
«مِنْ أَخلاقِ الانبیاء حُبُّ النّساءِ(6)؛ از ویژگی‌های اخلاق پیامبران، دوست داشتن زنان خویش بوده است.»
امام صادق‌علیه‌السلام از پدرانش نقل كرد كه جدّم رسول خدا صلی‌الله علیه و آله و سلم فرمود: «مَنْ تَزَوَّجَ فَقَدْ أحْرَزَ نِصْفَ دینهِ فَلْیتَّقِ اللهَ فِی النصّفِ الباقی(7)؛ كسی كه ازدواج كند، نیمی از دین خود (و احكامی كه بر دوش دارد) را حفظ كرده است، پس به خدا پناه ببرد و استمداد جوید نسبت به نیمه دیگر آن.»
رسول الله (صلی‌الله علیه و آله و سلم) می‌فرماید:
«مَنْ تَزَوَّجَ فَقَدْ اعْطِی نِصف السَّعادَهِ(8)؛ كسی كه با همسر منتخب خویش ازدواج كند، نیمی از سعادت و خوشبختی را درك كرده است.»
همچنین فرموده است:
«مَنْ تَزَوَّجَ فَقَدْ اعْطِی نِصْف العِبادَهِ(9)؛ كسی كه با همسر منتخب خویش ازدواج كند، نیمی از بندگی و اطاعت حضرت حق به وی داده شده است.»
ب) مسوولیت مردان در نظام خانواده
در آیات مختلف، مخاطب قرآن مردانند تا آن كه در جهت تشكیل زندگی تلاش و سعی كنند و سامان بخشی آن را بر دوش كشند. تداوم زندگی و تأمین آن، سختی‌ها و درگیری‌های فراوانی به دنبال دارد كه بدون امید و آرامش نمی‌تواند ادامه یابد. لذا این ایستادگی در برابر نابسامانی‌ها را بر دوش مردان قرار داده است. از سوی دیگر، زنان را آفرید تا كانون محبّت، عشق، زیبایی و آرامش بخشی باشند...
برای خواندن بخش دوم- خانواده از دیدگاه قرآن و اهل بیت(ع)- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش سوم- خانواده از دیدگاه قرآن و اهل بیت(ع)- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش چهارم- خانواده از دیدگاه قرآن و اهل بیت(ع)- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش پنجم- خانواده از دیدگاه قرآن و اهل بیت(ع)- اینجا کلیک کنید.
