دکتر فرزاد شیدفر
گیاه زغال‌اخته به صورت درخت‌‌یا درختچه در کنار جریان آب و‌‌یا در بیشه ها می‌‌روید و از گروه گیاهان گل‌دار گلبرگ جدا محسوب میشود و در زبان انگلیسی به آن cornelian cherry گویند.
گل های زغال‌اخته، زرد رنگ و خوشه‌ای میباشد و شهد فراوانی برای زنبورهای عسل دارد. برگ های سبز پررنگ، براق و نوک‌تیزی دارد.
میوه آن به شکل بیضی و حدوداً به اندازه آلبالوی درشت است و طعم ترش و شیرینی دارد. رنگ میوه آن قرمز بسیار خوش رنگ میباشد .
درختچه زغال‌اخته حدود 300 سال عمر میکند و در حدود 25 سالگی تا 8 متر می‌‌رسد. این درخت به‌طور کلی ارتفاعی حدود 8-4 متر دارد. چوب آن بسیار محکم است و در صنعت نیز کاربرد دارد.
زغال‌اخته در منطقه وسیعی از اروپا، آسیا به خصوص ایران، ارمنستان و قفقاز می‌‌روید. محل رویش این گیاه در ایران، در جنگل‌های ارسباران، کوه‌های البرز، منطقه الموت، کوئین قزوین و در جنگل‌های بین مازندران و گیلان میباشد.
منطقه قزوین و رودبار به‌ویژه در حاشیه البرز، بیشترین تولیدکننده و صادر کنندگان زغال‌اخته کشور محسوب میشوند.
میوه نرسیده آن به علت داشتن اسید زیاد، بسیار ترش است، ولی میوه رسیده آن به رنگ قرمز تیره و خوشمزه و شیرین است.
این میوه در تابستان، عرضه و معمولاً به‌صورت تازه مصرف میشود، ولی به‌صورت خشک، مربا، کنسرو، ترشی، آبمیوه، سس، نکتار، ژله، مارمالاد، سرکه، لواشک و قرص‌های آنتی‌اکسیدان نیز مورد استفاده قرار می‌‌گیرد.
ارزش غذایی زغال‌اخته
این میوه حاوی مقادیر زیادی آهن، کلسیم، اسید فولیک، ویتامین‌های E, B1, B2, C و فلاوونوئیدها است. زغال‌اخته حاوی بیش از 10 درصد تانن، قند، پکتین، اسیدهای آلی و رنگدانه است. این میوه خوشمزه کم‌کالری است و باعث اضافه وزن نمی‌شود. همچنین این میوه منبع خوبی برای فیبر است.
آنتوسیانین موجود در زغال‌اخته رنگدانه‌ای از گروه فلاوونوئیدها میباشد که عامل رنگ قرمز در گوجه‌فرنگی و دیگر میوه‌ها است. میوه‌های خانواده گیلاس (cherry) و زغال‌اخته (cornelian cherry) حاوی مقادیر بالای آنتوسیانین هستند.
حدود 17 ترکیب آنتی‌اکسیدان از خانواده گیلاس استخراج شده است که ویتامین‌هایC و E و ملاتونین نیز جزء آنها هستند (آنتی‌اکسیدان‌ها مقاومت بدن در برابر بیماری‌های غیر واگیر را بالا می‌‌برند و به پیشگیری از صدمه به سلول‌ها و بافت‌های بدن و در نهایت پیشگیری ازبیماری‌هایی چون بیماری قلبی، سرطان، دیابت، تصلب شرایین، آب‌مروارید، آرتروز و آرتریت کمک بسزایی میکنند).
انواع سرطان
مواد مغذی موجود در زغال‌اخته از رشد سرطان‌های ریه، کولون (قسمتی از روده بزرگ) و تکثیر سلول‌های سرطان خون بدون تاثیر بر سلول‌های سالم جلوگیری میکنند. خصوصیات منحصر به فرد زغال‌اخته قابلیت بالایی در جلوگیری از انتقال سرطان در بدن دارد. برای جلوگیری از سرطان باید از زغال‌اخته به‌طور کامل بهره‌مند شد، نه فقط از عصاره آن. همچنین ترکیبات موجود در آن برای جلوگیری از سرطان پروستات، پوست و شش نیز موثر میباشد.
بیماری‌های قلبی
مصرف زغال‌اخته به کاهش بیماری‌های قلبی کمک میکند. علت این امر سطح بالای آنتی‌اکسیدان طبیعی به نام آنتوسیانین میباشد که در سبزیجات و میوه‌های با رنگ تیره یافت میشود. در یک مطالعه بلند‌مدت روی تعدادی از زنان مشخص شد، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی در زنانی که رژیم غذایی مناسب با مقدار زیاد آنتوسیانین را اجرا می‌کردند به‌طور عمده‌ای کاهش یافت.
كاهش سطح كلسترول
زغال‌اخته به کاهش سطح کلسترول نیز کمک میکند. پلی‌فنول‌های موجود در زغال‌اخته باعث کاهش کلسترول خون میشوند و برای سلامتی قلب مفید هستند. زغال‌اخته در میان میوه‌های مصرفی متداول دارای بالاترین سطح پلی فنول میباشد. زغال‌اخته باعث کاهش کلسترول بد خون‌‌یاکلسترولLDL و حفظ کلسترول خوب خون یا کلسترول HDL می‌‌گردد و از این طریق باعث کاهش خطر بیماری‌های قلبی عروقی میشود.
عفونت مجاری ادراری و سنگ كلیه
مصرف عصاره زغال‌اخته برای پیشگیری از بروز عفونت در مجاری ادراری مفید است. علت این است که زغال‌اخته ادرار را اسیدی می‌كند كه حاوی‌‌یك عامل ضد باكتری به نام هیپوریك اسید و همچنین تركیبات دیگری (تعدادی از متخصصان تغذیه بر این باورند که اثرات دفاعی زغال‌اخته به دلیل وجود اسید تانیك است كه فقط در زغال‌اخته و سنبل كوهی یافت میشود كه باعث جلوگیری از چسبندگی باکتری‌ها به دیواره‌های مثانه و بروز عفونت میشود.
به عبارت دیگر زغال‌اخته به خروج باکتری‌ها از بدن کمک و از رشد و تکثیر باکتری و ایجاد عفونت جلوگیری میکند) است که از چسبیدن باکتری بیماری‌زای اشرشیاکلی به دیواره مجرای ادرار جلوگیری میکند و موجب دفع آن از طریق ادرار میشود. باکتری اشرشیاکلی عامل 90 درصد عفونت‌های مجاری ادراری است...
برای خواندن بخش دوم- زغال‌اخته بخورید به هزار دلیل- اینجا کلیک کنید.
