منیره دادخواه
نوعی گیاه ریشه‌ای با ساقه‌های گوشتی و زیر زمینی که در آن ساقه‌های گوشتی یا غده‌ای که زیر خاک رشد می‌کنند، همان محصول سیب‌زمینی می‌باشد. انواع گوناگون سیب‌زمینی در شکل و اندازه‌های مختلف در سراسر دنیا کشت و مصرف می‌گردد و در حال حاضر یکی از مهمترین محـصولات کشــاورزی محسوب می‌شود. پوسته خارجی سیب‌زمینی صاف یا زبر و بیشتر به رنگ قهوه‌ای خاکی است و گوشت آن سفید، کرمی یا زرد رنگ و با طعم نشاسته‌ای می‌باشد.
ارزش غذایی
سیب‌زمینی غنی از نشاسته بوده و منبع خوبی از ویتامین C محسوب می‌گردد، به عبارتی در 100 گرم خالص و خام آن فقط 11 میلی گرم ویتامین C وجود دارد ولی چون در اکثر موارد، سهم عمده‌ای از سبد غذایی خانوار را تشکیل می‌دهد، می‌تواند به عنوان منبعی برای تامین این ویتامین مطرح باشد. البته در اثر انبارداری طولانی مدت و یا پخت با روش‌های نامناسب، محتوای ویتامین C سیب‌زمینی به میزان قابل توجهی به هدر می‌رود. علاوه بر آن سیب‌زمینی فاقد چربی بوده، حاوی پروتئین و مقادیر فراوانی پتاسیم، فیبر غذائی و میزانی از ویتامین‌های گروه B مثل ویتامین B6 است.
انتخاب و نگهداری
سیب‌زمینی در سراسر سال به وفور در دسترس است. در زمان خرید انواع سالم با پوست صاف و یکدست، بدون جوانه و رنگ سبز در پوسته را انتخاب کنید. سیب زمینی‌های سالم را درون سبدی که هوا در آن جریان دارد، در جای خشک، خنک و تاریک نگه داری کنید. سیب‌زمینی را هر بار به اندازه لازم برای مصرف، شسته و با پوست در ظرفی که حاوی آب در حال جوش است بپزید و قبل از استفاده پوست آن را بگیرید. آبپز یا تنوری کردن بهترین روش‌های پخت سیب‌زمینی محسوب می‌شوند.
جایگزین‌های سیب‌زمینی
در کشور ما از سیب‌زمینی در تهیه انواع غذاهای سنتی و غیر سنتی استفاده می‌شود و می‌توان از آن بدلیل داشتن نشاسته در بعضی از وعده‌های غذایی به جای نان، برنج یا ماکارونی استفاده نمود. به عبارتی یک عدد سیب‌زمینی متوسط پخته (بدون روغن) جایگزین یک برش کف دست نان (30گرم) یا نصف لیوان برنج یا ماکارونی پخته (بدون روغن) می‌باشد. افرادی که از رژیم‌های کاهش وزن پیروی می‌کند در صورت خوردن سیب‌زمینی باید مقداری از برنج یا نان مصرفی خود را کم کنند. لازم به ذکر است که اضافه کردن روغن یا چربی به سیب‌زمینی در هنگام پخت، انرژی آن را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد.
خواص سلامتی‌بخش
سیب‌زمینی پخته (بدون روغن و نمک) به دلیل داشتن پتاسیم فراوان، ویتامین 6B و فیبر غذایی (مخصوصاً وقتی که بعد از پخت با پوست خورده شود) در کنترل فشارخون، کلسترول خون و سلامت قلب و عروق، تاثیر بسزایی دارد.
چیپس و سیب‌زمینی سرخكرده
چیپس و سیب‌زمینی سرخ کرده دو شکل پر مصرف این سبزی به ویژه بین کودکان و نوجوانان است. توصیه می‌گردد که از انواع غیر خانگی این نوع خوراکی‌ها به دلیل بالا بودن محتوای چربی، روش نادرست سرخ کردن، میزان فراوان نمک و در اکثر موارد ناسالم بودن روغن مصرفی، کمتر استفاده شود. در صورت تمایل، سیب‌زمینی سرخ کرده و یا چیپس را در منزل با روغن سالم و مخصوص این کار و مقدار محدود نمک تهیه کرده و بعد از پخت روغن اضافی آن‌ها را بگیرید.
اشكال مصرف
غذاهایی که از مخلوط سیب‌زمینی با تخم مرغ (مثل سیب‌زمینی و تخم مرغ آبپز، کوکوی سیب زمینی، املت سیب‌زمینی) تهیه می‌گردند، ارزش پروتئینی بالایی داشته و استفاده از آن‌ها در برنامه غذایی هفتگی توصیه می‌شود. همچنین پوره سیب‌زمینی که از مخلوط سیب‌زمینی آبپز له شده با شیر و کمی کره یا خامه پاستوریزه تهیه می‌شود، میان وعده‌ی مناسبی در دوران تغذیه تکمیلی و یا برای کودکان کم وزن و لاغر و سالمندان می‌باشد.
سیب‌زمینی و مشكلات گوارشی
سیب‌زمینی آبپز غذای مناسبی برای کسانی است که به مشکلات گوارشی مثل؛ التهاب یا زخم معده و التهاب کولون مبتلا هستند.
سیب‌زمینی و ورزشكاران
ورزشکاران معمولاً قبل از مسابقات و تمرینات ورزشی به غذاهای سبکی که غنی از کربوهیدرات باشد، نیاز دارند. سیب‌زمینی تنوری یا آبپز (بدون اضافه کردن چربی) یکی از انتخاب‌های مناسب در این زمان است.
سایر مزایای سیب‌زمینی
از سیب‌زمینی خام رنده شده برای تسکین سوزش، التهاب در سوختگی و کاهش تورم در پلک چشم استفاده می‌شود. البته برای این منظور باید قبلاً خوب شسته و ضد عفونی شود.
احتیاط
سیب زمینی‌های جوانه زده و یا دارای پوست سبز حاوی ماده سمی به نام سولانین هستند که استفاده از آن‌ها سبب بروز مسمومیت، اختلالات گوارشی و عصبی می‌گردد. این نوع سیب‌زمینی‌ها را مصرف نکنید.
