دکتر مصطفی نوروزی و دکتر رزا زاوشی؛ متخصصین تغذیه و رژیم درمانی، دانشیاران دانشگاه علوم پزشکی قزوین
در جهان امروز به دلیل تغییر شیوه زندگی، شیوع چاقی بویژه در خانمها روبه افزایش است.
بنابراین برای کاهش عوارض چاقی باید جامعه را در مورد تغذیه مناسب آگاه‌تر کرد.
افزایش وزن و چاقی اثرات نامطلوبی همچون ایجاد دیابت، بیماری‌های قلبی عروقی و سرطان‌ها را به همراه دارد.
استفاده از سایت‌های تغذیه‌ای گوناگون توسط افراد افزایش یافته است.
سایت‌های غیرمجاز اینترنتی که مردم برای مشاوره در زمینه مشکلات تغذیه‌ای استفاده می‌کنند؛ پایه علمی ندارند و از این سایت‌ها به جای افراد مجرب و آموزش دیده، عموما از اطلاعات محدود بازاریابان کالاهای تجارتی استفاده می‌‌شود. آنچه اهمیت دارد؛ تشخیص علمی بودن رژیمهای چاقی و لاغری اینترنتی و همچنین بهترین راه‌های لاغری می‌باشد.
عوارض چاقی
بیماری‌هایی چون دیابت ـ هیپرلیپیدی ـ کاهش طول عمر ـ سرطان ـ تنگی‌تنفس ـ سنگ صفرا ـ مشکلات باروری و زایمان و... برای فرد ایجاد می‌‌شود.
چاقی شکمی نیز مشکلاتی مانند دیابت و افزایش قندخون و عدم تعادل قندخون، افزایش چربی‌های خون و افزایش فشار خون، کاهش طول عمر و امید بر زندگی و همچنین کاهش تناسب و زیبایی اندام برای افراد را به همراه دارد.
چاقی شکمی
اندازه دور شکم در خانمها کمتر از 80 سانتیمتر طبیعی و با رنگ سبز و بین 88 ـ 80 هشدار و زرد رنگ می‌باشد.
اگر به اعدادی بالاتر از 88 باشند، خطرناک و قرمز رنگ است. اما در آقایان این اعداد متفاوت است، تا 94 سانت طبیعی و سبز رنگ و بین 102 ـ 94 هشدار و زرد رنگ و بالاتر از 102 خطر ناک و قرمز رنگ می‌باشد.
کاهش وزن کلی بدن تا رسیدن به شاخص توده بدن بین 25 ـ 20 که خود به خود باعث لاغری کلی بدن و در نتیجه شکم می‌‌شود؛ برخی تصور می‌کنند که در ناحیه شکم آب جمع شده و باعث بزرگ شدن شکم آنها شده است.
روزانه 2/5 لیتر حجم آب مصرفی است که به همان اندازه از کلیه‌ها دفع می‌‌شود. در حالی‌که افزایش وزن به صورت چربی ابتدا در ناحیه شکم و سپس ران‌ها و باسن می‌‌شود.
کمربند و شکم بند و سایر وسایل لاغری
باور غلطی درباره کمربندها و شکم‌بند‌های لاغری وجود دارد که افراد باید بدانند این کمربندها بیشتر آب میان بافتی را کاهش می‌دهند و تاثیری در کاهش چربی شکمی ندارند.
کمربند‌های لاغری در دو نوع حرارتی و لرزشی وجود دارند؛ ولی هیچیک مجوز FDA (اداره غذا و دارو آمریکا) را ندارند.
با لرزش و حرارت این کمربندها فقط آب میان بافتی کاهش می‌یابد؛ اگر چربی‌ها حرکت کنند و وارد جریان خون شوند ممکن است باعث ایجاد خطر سکته قلبی و مغزی از طریق مسدود کردن عروق هم شوند.
نمی‌توانیم از امواج مغناطیسی بر بدن به عنوان روش لاغری استفاده کرد، زیرا برای ضربان قلب و مغز ممکن است مضر باشد و ایجاد تهوع، سردرد و سرگیجه می‌نماید.
استفاده از آنها نمی‌تواند دائمی باشد و بی‌اثرند؛ گوشواره‌های مغناطیسی از جنس ژرمانیوم تهیه شده و تاثیری در کاهش چربی ندارد.
رژیم اینترنتی و بازاریابی کالاهای تجارتی
با تایپ واژه چاقی در اینترنت، بیش از پنج میلیون مطلب ازآدرس‌‌های مختلف به زبان فارسی باز می‌‌شود. و جستجوگر با انبوهی از اطلاعات بدون شناسنامه و مرجع روبرو می‌‌شود.
یکی از علائم تشخیص درستی و نادرستی رژیمهای چاقی و لاغری که در شبکههای مجازی و اینترنت وجود دارد؛ حاشیههای تبلیغاتی جهت مصرف محصولات تجاری مختلف است.
نکته‌ای که در آنها مشهود است آن است که نگارنده مطلب و رژیم باید مشخصات و تخصص و رشته‌ی خود را ثبت کند و مشخص شود که از کدام ارگان علمی و یا از انجمن‌های علمی صادر شده است که معمولا وجود ندارد.
هیچ یک از متخصصان تغذیه اقدام به ارائه‌ی رژیم غذایی اینترنتی نمی‌کنند؛ بنابراین بادقت در رژیمهای اینترنتی متوجه خواهیم شد که رژیمها تنها به هدف تبلیغات و بازاریابی کالا صورت گرفته است و بنابراین مراجعه به اینترنت و یا افراد غیر رشته تغذیه، راه علاج چاقی و لاغری نیست و باید به متخصص مربوطه مراجعه کرد.
باورهای نادرست لاغری
نباید به منظور بازاریابی واژه‌ی لاغری و یا رژیمی را به هر ماده‌ی غذایی و خوراکی چسباند. مثلا روغن کانولا یک روغن رژیمی و یا سرکه‌ی لاغری و..باید دانست هیچ ماده‌ی غذایی باعث لاغری نمی‌‌شود.
فقط آب چاق‌كننده نیست. درباره نوشابه‌های رژیمی باید دانست که: نوشابه رژیمی که حاوی فتیل‌آلانین، ساخارین، اسپارتام، اسه سولفام کا (قند‌های مصنوعی) می‌باشند، هم چاق‌کننده هستند علاوه بر آن برای خانم‌های حامله توصیه نمی‌‌شوند و مصرف آنها اشتیاق بیشتر، خوردن پیدا می‌‌شود چون حس می‌کنند که این نوشابه‌‌ها چاق‌کننده نیستند‌و باعث افزایش ولع به خوردن می‌شوند.
واژه رژیمی به معنای کم کالری نیست و نمی‌توان نا‌محدود آنها را مصرف کرد. تبلیغات در گذشته در مورد آب درمانی زیاد بوده و حتی مصرف تا روزی 6 لیتر هم توصیه می‌شده است. که علمی نیست.
زیرا چنین رژیمی سبب رقیق شدن شیره گوارشی، ادم (ورم ) و سوء تغذیه افراد می‌‌شود. مصرف آب کرفس، شوید، جعفری تاثیری در لاغری ندارند.
ترشی، سرکه، آب لیمو، لواشک، آلوچه، آبغوره سبب افزایش اشتها و در نتیجه افزایش وزن بدن می‌شوند و از آنجایی که آبغوره حاوی نمک است سبب افزایش فشار خون در افراد هم می‌گردد.
فرم ترانس، نمک، روغن جامد و شکر در بیسکوئیت‌ها باعث چاقی می‌‌شود.
حذف وعدههای غذایی
حذف وعدههای غذایی نه تنها سبب لاغری نمی‌‌شود؛ بلکه چاقی اندام‌ها را نیز به دنبال دارد.
نخوردن صبحانه باعث افزایش چاقی می‌‌شود. چون بدن دائم حرص و ولع دارد تا جبران گرسنگی را بنماید.
حذف نان و برنج نیز به طور کامل اشتباه است؛ زیرا سلول‌های عصبی نیاز به کربوهیدرات دارند و 60 درصد انرژی باید از اینها تامین شود.
راه‌های تشخیص رژیمهای غذایی چاقی و لاغری غیر علمی و تقلبی
- یکی از علائم تشخیص درستی و نادرستی رژیمهای چاقی و لاغری در شبکههای مجازی و اینترنتی، وجود حاشیههای تبلیغاتی چشمک زن، جهت محصولات تجاری مختلف با هدف تبلیغات و بازار یابی کالاها است.
نام و تخصص و رشته تحصیلی نویسنده مطلب هم معلوم نیست.
- گاهی افرادی اقدام به توزیع رژیمهای غذایی از قبل آماده و پرینت شده به مراجعین می‌نمایند، در واقع قبل از رویت بیمار نسخه‌اش را پیچیده‌اند!
بعنوان مثال برخی از پزشکان متخصص، پزشکان عمومی، فیزیوتراپ‌ها، کارشناسان فیزیولوژی ورزشی، تربیت بدنی، مدیران باشگاه‌های ورزشی و حتی موسسات زیبایی پوست و مو و آرایشگاه‌ها و یا... شامل می‌‌شود.
و بابت آن هزینه هم دریافت می‌نمایند. این رژیمها عموما از ینترنت اقتباس و یا مستقیما پرینت شده‌اند و فاقد وجاهت علمی هستند.
- ارائه رژیم غذایی یکسان برای همه مراجعین چاق و لاغر، بدلیل عدم توانایی رژیم نویسی. در حالی که با توجه به شرایط هر فرد باید رژیم خاصی ارائه داد و یک نسخه را نمی‌توان برای همه افراد پیچید.
از نظر قانونی و علمی و شرعی، تجویز یک رژیم کپی شده و یکسان برای چاقی و لاغری به همه افراد، خلاف محسوب می‌‌شود، چرا که هر شخص، اندازه جثه، قد، وزن و اندازه دور شکم و از نظر هورمونی، فیزیولوژیک، وضعیت اقتصادی وعادات غذایی متفاوت دارد، بنابراین تجویز رژیم غذایی یکسان برای همه اقدامی غیر علمی و با سلامت فرد مغایرت دارد.
- رژیمهای غذایی که کارشناسان و متخصصان تغذیه طی زمان مشاوره به افراد آموزش می‌دهند، حاصل تشخیص نوع مشکل مراجعه کننده، با طراحی، برنامه‌ریزی و عموما همانند نسخه نویسی دارویی، دارای نگارش دستی و غیر تایپی است. و صرفا جهت همان فرد مراجعه کننده طراحی شده است و برای فرد دیگری قابل استفاده نیست.
- مشاوره تغذیه و رژیم درمانی می‌بایست بصورت حضوری (غیر اینترنتی) انفرادی وخصوصی بوده و بدون حضور فرد دیگر و حداقل به مدت نیم ساعت صورت پذیرد.
- در رژیمهای غیر علمی، بدلیل عدم آشنایی آنان با علم و رشته تغذیه و رژیمهای غذایی، تجویز داروهای شیمیایی دارای عوارض جانبی فراوان در دراز مدت از جمله کورتون و دگزامتازون و سیپروهپتادین و... برای افراد لاغر و یا تجویز انواع دمنوش، کرفس، چای سبز، زیره، لیمو و... برای افراد چاق می نمایند.
کارشناسان و متخصصین تغذیه نیازی به تجویز هیچ یک از آنها نداشته و رژیم غذایی علمی مبتنی بر کتب مرجع دانشگاهی تنظیم می‌نمایند.
مشخصات رژیم غذائی علمی و استاندارد
- تمام مواد مغذی مورد نیاز روزانه بدن را در بر بگیرد.
- رژیم غذائی براساس سن، جنس، میزان فعالیت بدنی، شرایط فیزیولوژیک و عادات غذایی فرد برنامه‌ریزی گردد.
- فرد در طول روز احساس گرسنگی و ضعف ننماید.
- دارای مواد غذایی در دسترس باشد.
- نباید دچار عوارض چون ریزش مو، افسردگی، ضعف و بیحالی و چروکیدگی پوست شود.
- دارای همه وعدههای غذایی صبحانه، میان وعده صبح، ناهار، عصرانه، شام و قبل از خواب باشد.
