زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : د کتر سید  مرتضی صفوی ، متخصص تغذیه و رژیم‌های درمانی، استاد دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، رئیس هیات مدیره انجمن غذا، صنعت و سلامت

Safavimorteza@yahoo.com

تحریریه زندگی آنلاین : در مطلب قبلی به الگوی رژیمی TLC برای پیشگیری اولیه و ثانویه از CHD (بیماری كرونر قلبی) اشاره گردید. در این شماره بقیه موارد ذکر می‌شوند.

اسیدهای چرب امگا 3

 عمده‌ترین اسیدهای چرب امگا 3، ایكوزاپنتاانوئیك اسید (EPA) و دوكوزاهگزانوئیك اسید (DHA) هستند كه به وفور در روغن ماهی، كپسول روغن ماهی و ماهی‌های اقیانوسی یافت می‌شوند. مصرف ماهی با كاهش خطر CVD ارتباط دارد. به عموم مردم توصیه می‌شود كه حداقل دو بار در هفته ماهی‌های غنی از امگا 3 (سالمون، تون، مك‌كارل و ساردین) مصرف كنند. برای بیمارانی كه CVD (بیماری قلبی – عروقی) دارند، دریافت یك گرم از تركیب EPA و DHA از ماهی و یا مكمل توصیه می‌شود. بیمارانی كه هیپرتری‌گلیسریدمی دارند، باید روزانه 4 - 2 گرم EPA و DHA دریافت كنند تا تری‌گلیسرید آن‌ها كاهش یابد. اسیدهای چرب امگا 3 با مهار سنتز B – 100  و VLDL تری‌گلیسرید خون را كاهش می‌دهند.

اسیدهای چرب امگا 3 سبزیجات از جمله آلفا لینولئیک اسید (ALA) دارای اثرات ضدالتهابی است. دریافت روزانه 8 گرم ALA سبب كاهش CRP می‌شود. چون اسیدهای چرب امگا 3 تشكیل لخته و سنتز پروستاگلاندین‌ها را كاهش می‌دهند، لذا محافظ قلب هستند. چربی‌های امگا 3 تولید نیتریك اكساید را تحریك كرده و با شل كردن دیواره رگ‌ها، سبب اتساع عروق می‌شوند. متأسفانه دریافت طولانی مدت این اسیدهای چرب خطر خونریزی را افزایش می‌دهد.

بیشتربخوانید:

بیماری ها و سندورم های مرتبط با بیماری‌های قلبی ( قسمت چهارم )

چربی كل

 كل چربی دریافتی از رژیم با چربی در ارتباط است كه بر بسیاری از ریسك‌فاكتورهای عمده آترواسكلروز اثر می‌گذارد. رژیم پر چرب سبب لیپیدمی پس از غذا و باقیمانده شیلومیكرون می‌شود كه هر دو با افزایش خطر CHD در ارتباط هستند. وقتی چربی رژیم كاهش (كمتر از 25 درصد چربی) یافته و به جای آن كربوهیدرات جایگزین می‌شود، تری‌گلیسرید افزایش و HDL كاهش میابد. با این حال رژیم حاوی چربی متوسط با نسبت امگا 6 به امگا 3 پایین و حاوی MUFA و برخی مغزها برای پیشگیری و درمان CVD  به كار گرفته می‌شود. مصرف مغزها حداقل 4 بار در هفته خطر CHD را 37 درصد كاهش می‌دهد.

كلسترول رژیمی

كلسترول رژیم، كلسترول تام و LDL سرم را افزایش می‌دهد، اما اثر آن كمتر از SFA است. الگوهای رژیمی TLC و انجمن قلب آمریكا حاوی كمتر از 200 میلی‌گرم كلسترول در روز هستند. آستانه‌ای وجود دارد كه مصرف كلسترول بیش از آن حد اثر كمی دارد، به طوری كه وقتی دریافت كلسترول به 500 میلی‌گرم در روز می‌رسد، تنها افزایش اندكی در كلسترول خون دیده می‌شود.

پاسخ‌دهی به افزایش كلسترول در افراد مختلف، متفاوت است. برخی افراد پاسخ‌دهی كمی دارند (hypo-responder)، یعنی كلسترول پلاسمای آنها پس از تغییر كلسترول رژیمی تغییر نمی‌كند، در حالی كه برخی افراد پاسخ‌دهی بالایی دارند (hyper – responder)، یعنی با تغییر كلسترول رژیمی، كلسترول پلاسمای آنها به شدت تغییر می‌كند، این افراد دارای آلل e-4  هستند و تبدیل كلسترول به اسیدهای صفراوی در آنها ضعیف است كه موجب افزایش كلسترول خون می‌شود.

بیشتربخوانید:

چند توصیه تغذیه ای برای سلامت قلب زنان

فیبر

دریافت فیبر رژیمی با كاهش معنی‌داری در شیوع CHD و سكته همبستگی دارد. رژیم‌های TLC، انجمن قلب آمریكا AHA (American heart association) و DASH بر دریافت میوه، سبزی، حبوبات و غلات كامل تاكید دارند، لذا حاوی فیبر كافی برای كاهش كلسترول هستند. به ویژه فیبر محلول در پكتین، صمغ، موسیلاژ، پلی‌ساكاریدهای جلبك و برخی همی‌سلولزها كه سبب كاهش LDL می‌شود. مقدار فیبر مورد نیاز برای كاهش كلسترول به منبع فیبر بستگی دارد. برای مثال مقدار بیشتری از حبوبات لازم است تا پكتین و صمغ، مكانیسم‌های پیشنهادی برای اثر هیپوكلسترولمیك فیبر محلول عبارت است از:

1) فیبر به اسیدهای صفراوی متصل شده و چون كلسترول بیشتری برای جایگزینی در مخزن اسیدهای صفراوی مصرف می‌شود، لذا كلسترول خون كاهش میابد.

2) باكتری‌های كولون فیبر را تخمیر كرده و استات، پروپیونات و بوتیرات تولید می‌كنند كه سنتز كلسترول را مهار می‌كنند.

علاوه بر این، رژیم‌های پر فیبر حاوی املاح، ویتامین‌ها و آنتی‌اكسیدان‌های زیادی هستند.

فیبر نامحلول مثل سلولز و لیگنین اثری بر كلسترول سرم ندارند. از كل فیبر توصیه شده (30 - 25 گرم در روز) باید حدود 10 - 6 گرم آن از فیبر محلول باشد كه با رعایت توصیه حداقل 5 سروینگ از میوه و سبزی در روز و 6 سروینگ یا بیشتر از غلات (اگر دانه‌های كامل و غلات پر فیبر انتخاب شوند)، امكان‌پذیر می‌شود.

آنتی‌آكسیدان‌ها

دو جزء رژیمی كه بر پتانسیل اكسیداسیون LDL اثر می‌گذارند، شامل سطح LA در لیپوپروتئین و دسترسی آنتی‌اكسیدان‌ها است. ویتامین‌های E، C و بتا كاروتن در مقادیر فیزیولوژیك دارای اثر آنتی‌اكسیدانی هستند. ویتامین E عمده‌ترین آنتی‌اكسیدان حمل شده توسط LDL است كه این میزان 300 – 20 برابر بیشتر از سایر آنتی‌اكسیدان‌ها است. عملكرد عمده ویتامین E پیشگیری از اكسیده شدن PUFA در غشای سلول‌ها است. انجمن قلب آمریكا مكمل ویتامین E را برای پیشگیری از CVD توصیه نمی‌كند، هر چند  – ά توكوفرول كه فرم طبیعی ویتامین E است، دارای اثرات ضد التهابی می‌باشد. غذاهای غنی از كاتچین‌ها سبب بهبود واكنش‌پذیری عروقی می‌شوند. انگور قرمز، چای به ویژه چای سبز، شكلات و روغن زیتون باید در تمام برنامه‌های غذایی پیشگیری گنجانده شوند.

استرول‌ها و استانول‌ها

استرول‌ها و استانول‌های جدا شده از روغن لوبیای سویا یا روغن درخت كاج با مهار جذب كلسترول رژیمی سبب كاهش كلسترول خون می‌شوند. وقتی استریفیه می‌شوند و به مارگارین تبدیل می‌شوند، اگر به میزان 3 - 2 گرم در روز مصرف شوند، كلسترول خون را تا 20 درصد افزایش می‌دهند. چون این استرها بر جذب بتاكاروتن، آلفا توكوفول و لیكوپن اثر می‌گذارند، لذا مطالعات بیشتری در خصوص ایمنی مصرف آنها در افراد دارای كلسترول نرمال، كودكان و زنان باردار مورد نیاز است.

كاهش وزن

كاهش وزن، عملكرد اندوتلیال عروق را بهبود می‌بخشد. در بیماران به شدت چاق

(BMI = 5) با كاهش 23 كیلوگرم وزن در عملكرد اندوتلیال بهبود ایجاد شد.