زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : دکتر منصوره منصوری ؛ متخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری

تحریریه زندگی آنلاین : عفونت ادراری مکرر درزنان به حالتی گفته میشود که یک عفونت ادراری علامت دار متعاقب عفونت ادراری قبلی که درمان دارویی گرفته و بهبود یافته ، مجددا بروز میکند.از نظر تعداد دفعات بروز دو بار عفونت حاد مثانه در طی شش ماه و یا سه بار عفونت حاد در طی یک سال که با کشت ادرار ثابت شده باشند و هر کدام درمان جداگانه گرفته باشند ، برای تایید عفونت ادراری مکرر ضروری است.در این مقاله که توسط خانم دکتر منصوری متخصص ارولوژی نوشته شده است در مورد علایم ، علل و درمان بیماری توضیح داده میشود.

انواع عفونت ادراری مکرر یا راجعه

عفونت ادراری مکرر یا راجعه میتواند بصورت عود (relapse) با همان میکروب باشد که علی رغم درمان کافی  مجددا بروز کرده است و یا بصورت ابتلای مجدد  ( reinfection) باشد . ابتلای مجدد یعنی عفونت قبلی درمان شده و کشت ادراری منفی شده ولی فرد دوباره به یک عفونت ادراری جدید مبتلا شده که میتواند با همان میکروب یا میکروب دیگر باشد. اغلب موارد عفونت ادراری راجعه در بین زنان جوان بصورت  ابتلای مجدد یا reinfection است .

بیشتربخوانید:

برای رفع عفونت مثانه چی بخورم؟

میکروب ها و عوامل ایجاد کننده

 مهمترین میکروارگانیسم در بروز عفونت ادراری مکرر یا راجعه میکروب ایکولای Ecoli و پس از آن میکروب استاف ساپروفیت است. میکروب های دیگر شامل آنتروکوک ، کلبسیلا ، انتروباکتر و پروتئوس در ایجاد عفونت ادراری راجعه کمتر دخیل هستند.در هنگام عفونت راجعه ادراری در واقع میکروبی که قبلا ایجاد عفونت ادراری کرده بود و با درمان دارویی از سیستم ادراری پاک شده بود چون همچنان در فلور میکروبی مدفوع وجود دارد مجددا نواحی اطراف مقعد و مجرای ادرار را کولونیزه میکند و باعث ابتلای مجدد میشود. اغلب عوامل مستعد کننده و زمینه سازی در میزبان وجود دارد که باعث ابتلای مجدد وی به عفونت ادراری میشود .این عوامل شامل اسیدیته یا PH واژن ، قدرت چسبندگی بیشتر باکتری به اپی تلیوم سیستم ادراری و فاصله کوتاهتر بین مقعد و دهانه مجرای ادراری هستند.

عوامل خطرساز در بروز عفونت ادراری مکرر یا راجعه

مهمترین عامل خطرساز در عفونت راجعه در زنان جوان تعداد دفعات رابطه جنسی است . در واقع  هر چه تعداد دفعات رابطه در طی ماه بیشتر باشد خطرابتلا به عفونت ادراری جدید بیشتر میشود.عامل بعدی  استفاده از مواد اسپرم کش در طی رابطه جنسی که میتواند اسیدیته واژن را تغییر دهد و شرایط مناسبی برای بروز عفونت ادراری جدید مهیا کند. همچنین برقراری رابطه با یک شریک جنسی جدید نیز فرد را با احتمال بیشتری در معرض ابتلا به عفونت ادراری جدید قرار میدهد.در خانم های یائسه علت زمینه ساز متفاوت است و در واقع تمام مواردی که باعث اختلال درتخلیه ادرار شوند و مقدار باقیمانده ادراری را به بیش از 50 سی سی افزایش دهند خطر عفونت راجعه را افزایش میدهند. سیستوسل  یا افتادگی مثانه و همچنین تنگی مجرای ادراری و بیش فعالی شدید مثانه بعلت اختلال در تخلیه ادرار، عوامل خطر ساز بالقوه برای بروز عفونت راجعه محسوب میشوند.

بیشتربخوانید:

علائم و نشانه های پولیپ مجاری ادراری

بررسی های تشخیصی

 مهمترین نکته در ارزیابی این بیماران اثبات وجود عفونت حاد مثانه با آزمایش ادرار و تعیین نوع میکروب با کشت ادرار است . نکته مهم بعدی این است که باید با انجام آزمایش ادرار و معاینه ،بیماریهای دیگری که باعث ایجاد سوزش ادراری در خانم ها میشوند ( بیش فعالی مثانه ، واژینیت آتروفیک ، سرطان مثانه ، تب خال تناسلی ، سیستیت بینابینی ، التهاب مثانه با محرک های شیمیایی خوراکی یا تماسی ) ولی در آزمایش کشت ادرار انها میکروب رشد نمیکند را کنار گذاشت .

 در همه این بیماران یک معاینه کامل لگنی توسط یک پزشک با تجربه باید انجام شود . عوامل مستعد کننده مانند توده دهانه مجرای ادرار ، تنگی مجرای ادرار و سیستوسل  قابل توجه که باعث اختلال درتخلیه ادرار شوند باید شناسایی ودرمان شوند.

درعفونت ادراری راجعه بررسی سیستم ادراری با سونوگرافی یا سی تی اسکن واجب است . همچنین در افرادی که در آزمایش ادرار آنان خون ادراری میکروسکوپی یا واضح وجود داشته و سن آنان بیشتر از چهل سال است ترجیحا بهتر است توسط متخصص ارولوژیست تحت سیستوسکپی قرار گیرند. در بیمارانی که در ارزیابی های اولیه با سونوگرافی باقیمانده ادراری بالایی داشته باشند یا شک به ضایعه عصبی وجود داشته باشد بهتر است تحت ارزیابی یورودینامیک قرار گیرند.

موارد دیگری که بیمار رادر معرض عفونت های پیچیده (کمپلیکه) قرار میدهند شامل نارسایی کلیه ، دیابت ،سنگ سیستم ادراری ، مصرف داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی ، پیوند کلیه ، وجود کاتتر دایم درمثانه یا سونداژ متناوب ،وجود نفروستومی ، اختلالات ساختاری سیستم ادراری و بیماری کلیه پلی کیستیک هستند .این موارد جزو بحث عفونت ادراری راجعه نبوده و در واقع بعنوان عفونت کمپلیکه ادراری تقسیم بندی میشوند.

درمان عفونت ادراری راجعه

 نکته مهم در درمان عفونت راجعه ادراری استفاده از آنتی بیوتیک مناسبی است که میکروب حساس به آن باشد . بنابراین در این بیماران لزوما باید کشت ادرار و آنتی بیوگرام انجام شده و آنتی بیوتیک مناسب توسط پزشک انتخاب شود .در عفونت ادراری راجعه معمولا انتخاب های اول درمانی قبل از آماده شدن جواب کشت ادرار، داروهایی مانند نیتروفورانتوئین ، کوتریماکسازول و فسفومایسین هستند.

طول مدت درمان باید تا حد امکان کوتاه باشد حداکثر 3 تا 7 روز کافی است . استفاده از آنتی بیوتیک های قوی یا افزایش طول مدت درمان یا استفاده ازچند انتی بیوتیک همزمان اشتباه است .  اینکار فقط باعث افزایش مقاومت میکروبی در بیمار شده و در آینده وی را بیشتر در معرض عفونت ادراری راجعه قرار میدهد.

مصرف آب فراوان و کرم واژینال استروژن بویژه در خانم های یائسه و عدم استفاده از اسپرم کش توسط خانم ها ،در پیشگیری از بروز عفونت راجعه موثربوده است.استفاده از کرن بری به هر فرم چه بصورت قرص یا عصاره آن یا میوه تازه یا خشک آن در پیشگیری عفونت ادراری راجعه مفید و موثر است.

بیشتربخوانید:

راهکارهای طلایی در پیشگیری از سرطان‌های مجاری ادراری و تناسلی

عفونت ادراری راجعه

قدم بعدی استفاده از آنتی بیوتیک بصورت پیشگیرانه با دز یکبار در شب به مدت شش ماه است. ترجیحا از داروهایی که حداقل مقاومت دارویی را ایجاد کنند باید استفاده شود .نیتروفورانتوئین ، کوتریماکسازول و سفالکسین داروهای مناسب جهت پیشگیری هستند. پیگیری بیمار با انجام کشت مجدد ادراری در صورتیکه علایم سوزش ادرار از بین نرفته باشد ضروری است.