به قلم : محدثه آصفری ، دانشجوی دکترای تخصصی بهداشت و ایمنی موادغذایی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
تحریریه زندگی آنلاین : برای بسیاری، دویدن سریع یا یک جلسه در باشگاه ورزشی، بخشی از یک سبک زندگی سالم است. با این حال، برای تعداد کمی از افراد، این فعالیت به ظاهر سالم می‌تواند باعث ایجاد یک وضعیت تهدید‌کننده زندگی شود که به عنوان آنافیلاکسی ناشی از ورزش وابسته به گندم (WDEIA) شناخته می‌شود. آنافیلاکسی ناشی از ورزش وابسته به گندم (WDEIA) یک واکنش آلرژیک پیچیده است که دو شریک نامحتمل را ترکیب می‌کند: مصرف گندم و فعالیت بدنی.
آلرژی به گندم به عنوان یکی از شایع‌ترین حساسیت‌های غذایی شناخته شده است. این حساسیت زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به پروتئین‌های موجود در گندم واکنش نشان می‌دهد. این واکنش می‌تواند شامل تولید آنتیبادیهایی علیه این پروتئین‌ها باشد. در افرادی که به گندم حساسیت دارند، ممکن است پاسخ سیستم ایمنی به این پروتئین‌ها نسبتاً شدید باشد، اما گاهی اوقات افراد متوجه این حساسیت خود نمی‌شوند و با مصرف غذاهای حاوی گندم دچار علائم نمی‌شوند و ممکن است واکنشی مرگ بار را در زمان فعالیت بدنی تجربه کنند. WDEIA به عنوان یک واکنش آلرژیک نادر، توجه پژوهشگران را به خود جلب کرده است. در این مقاله، ما به بررسی علائم، مکانیسم‌های ایمنی و مدیریت ایمنی برای WDEIA می‌پردازیم.
بیشتر بخوانید:
ارتباط دو سویه گلوتن و سلیاک
حساسیت به گندم
آلرژی به گندم می‌تواند باعث بروز علائم مختلفی شود. این علائم ممکن است شامل تورم، کهیر، حالت تهوع، خستگی و حتی واکنش‌های آنافیلاکسی (واکنش آلرژیک شدید) باشد. در بیماری سلیاک، که یک واکنش ایمنی به گلوتن موجود در گندم است، سیستم ایمنی به طور غیر طبیعی واکنش نشان می‌دهد که می‌تواند باعث آسیب به دیواره روده کوچک شود. در واقع بیماری سلیاک که به عنوان عدم تحمل غذایی از آن یاد می‌شود، معمولاً یک واکنش گوارشی است و به سیستم ایمنی مربوط نمی‌شود. این واکنش ممکن است به دلیل کمبود آنزیم‌هایی که برای هضم برخی از مواد غذایی لازم هستند، ایجاد شود؛ اما حساسیت‌های غذایی یک واکنش ایمنی است که سیستم ایمنی بدن به اشتباه پروتئین‌های موجود در برخی غذاها را به عنوان تهدید تلقی کرده و به آنها حمله می‌کند. این واکنش می‌تواند شامل تولید آنتیبادیها و آزاد کردن مواد شیمیایی مانند هیستامین باشد که می‌تواند منجر به علائمی مانند کهیر، تورم، و در موارد شدید، آنافیلاکسی شود.
آنافیلاکسی ناشی از ورزش
آنافیلاکسی ناشی از ورزش (EIA) یک واکنش آلرژیک نادر، اما جدی است که در پاسخ به فعالیت بدنی رخ می‌دهد. این علائم می‌تواند از خفیف، مانند برافروختگی پوست و کهیر تا شدید شامل دشواری در تنفس، افت فشار خون، و حتی از دست دادن هوشیاری باشد.
این واکنش معمولاً در حین یا بعد از ورزش شروع می‌شود و در حالی که علت دقیق آن به طور کامل شناخته نشده است! اعتقاد بر این است که این واکنش ترکیبی از عواملی است که منجر به آزاد شدن هیستامین و سایر مواد شیمیایی می‌شود.
آنافیلاکسی ناشی از ورزش وابسته به گندم
آنافیلاکسی ناشی از ورزش وابسته به گندم (WDEIA) یک زیرگروه از EIA است که در آن واکنش آلرژیک با مصرف محصولات گندم همراه با فعالیت بدنی ایجاد می‌شود. این وضعیت اغلب با پروتئین خاصی به نام امگا 5 گلیادین موجود در گندم مرتبط است. امگا 5 گلیادین جزء گلوتن است و به عنوان یک آلرژن اصلی برای افراد مبتلا به WDEIA شناخته شده است. علائم آلرژیک، که می‌تواند شامل کهیر متناوب تا آنافیلاکسی شدید باشد، زمانی رخ می‌دهد که مصرف گندم با عوامل تقویت کننده مانند ورزش، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی یا الکل ترکیب شود. علائم WDEIA می‌تواند از عوارض خفیف، مانند کهیر و خارش، تا عوارض شدید، از جمله ناراحتی تنفسی، افت فشار خون و حتی از دست دادن هوشیاری، متغیر باشد.
بیشتر بخوانید:
ترفندهای تغذیه ای برای مهار سلیاک
مکانیسم‌های ایمنی
سیستم ایمنی بدن به طور طبیعی برای محافظت از بدن در برابر عوامل بیماری‌زا طراحی شده است. وقتی یک فرد دچار آلرژی می‌شود، سیستم ایمنی به موادی که معمولاً بی‌ضرر هستند، مانند پروتئین‌های گندم، به عنوان تهدیدهای بالقوه واکنش نشان می‌دهد و مواد شیمیایی مانند هیستامین را آزاد می‌کند که می‌تواند منجر به بروز علائم آلرژیک شود.
برخلاف آلرژی‌های غذایی معمولی که تنها با مصرف آن اتفاق می‌افتد، WDEIA برای آشکار شدن به محرک اضافی ورزش نیاز دارد. این وضعیت به ویژه با امگا 5 گلیادین، پروتئینی که در گندم یافت می‌شود و در ترکیب با فعالیت بدنی به یک آلرژن تبدیل می‌شود، مرتبط است. امگا 5 گلیادین جزء گلوتن است و به عنوان آلرژن اولیه در WDEIA شناخته شده است.
سیستم ایمنی بدن در برخی افراد به اشتباه این پروتئین را به عنوان یک تهدید شناسایی می‌کند که منجر به واکنش آلرژیک می‌شود. این واکنش با این واقعیت پیچیده‌تر می‌شود که امگا 5 گلیادین دارای شباهت‌های ساختاری با سایر پروتئین‌ها است که می‌تواند منجر به واکنش متقاطع و افزایش خطر آنافیلاکسی شود. این واکنش متقاطع یکی از دلایلی است که چرا افراد با حساسیت به امگا 5 گلیادین ممکن است هنگام ورزش پس از مصرف محصولات گندم دچار آنافیلاکسی شوند.
تغذیه و ایمنی غذا در مدیریت آلرژی ناشی از ورزش وابسته به گندم
تغذیه سالم و ایمنی غذا نقش مهمی در مدیریت آلرژی‌های غذایی و شرایطی مانند WDEIA دارند. مصرف غذاهایی که سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کنند و رعایت اصول ایمنی غذایی، می‌تواند به پیشگیری از واکنش‌های آلرژیک کمک کند. یک رژیم غذایی متعادل شامل میوه‌ها و سبزیجات تازه، منابع پروتئینی، ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی کمک کند.
مواد غذایی مانند تخمه آفتابگردان که سرشار از ویتامین E هستند، و مرکبات که منبع غنی از ویتامین C هستند، می‌توانند به بهبود عملکرد سیستم ایمنی کمک کنند.
رعایت اصول ایمنی غذایی مانند شستشوی دست‌ها و سطوح، جداسازی غذاهای خام از پخته، پخت کامل غذاها و نگهداری مناسب مواد غذایی می‌تواند از انتقال میکروب‌ها و بروز بیماریهای ناشی از غذا جلوگیری کند. این اصول به ویژه برای افرادی که دارای آلرژی‌های غذایی هستند، اهمیت دو چندان دارد.
افرادی که به گندم حساسیت دارند باید از مصرف محصولات حاوی گندم خودداری کنند و همیشه برچسب مواد غذایی را برای شناسایی مواد حساسیت‌زا بررسی کنند. استفاده از جایگزینهای بدون گلوتن و مشورت با متخصص تغذیه می‌تواند به انتخاب گزینه‌های ایمن و سالم کمک کند.
بیشتر بخوانید:
12 پرسش رایج پیرامون سلیاک
فوت و فن های کنترل و مدارا با سلیاک
راهکارهای مدیریت و درمان
واکنش WDEIA یادآور روش‌های پیچیده تعامل بدن ما با محیط است. این امر بر اهمیت درک نیازهای سلامت فردی ما و برداشتن گام‌های پیشگیرانه برای مدیریت آنها تأکید می‌کند. زندگی با WDEIA نیازمند تعادل دقیق است. اجتناب کامل از گندم می‌تواند منجر به از دست دادن تحمل شود و قرار گرفتن تصادفی در معرض این ماده را خطرناک‌تر کند. در عوض، اغلب به بیماران توصیه می‌شود که گندم را به طور منظم بدون فعالیت ورزشی مصرف کنند.
تشخیص WDEIA یک فرآیند چند مرحله‌ای است و معمولاً شامل ترکیبی از شرح حال بیمار، تعیین پروفایل IgE سرم، آزمایش پوست، آزمایش‌های فعال‌سازی بازوفیل و آزمایش‌های چالشی با عوامل همراه مانند ورزش است. مدیریت شامل مشاوره غذایی فردی و در برخی موارد، رژیم غذایی بدون گندم است. با این حال، ادامه مصرف منظم غلات حاوی گلوتن بدون عوامل تشدید کننده، ممکن است تحمل غذایی را بهتر از اجتناب کامل افزایش دهد. برای افراد مبتلا به WDEIA مهم است که از وضعیت خود آگاه باشند و هنگام ورزش، به ویژه پس از مصرف گندم یا سایر محرک‌های بالقوه، اقدامات احتیاطی را انجام دهند. علاوه بر این، افراد مبتلا به WDEIA باید همیشه وسایل اورژانسی برای خوددرمانی همراه داشته باشند.
تغذیه سالم و ایمنی غذا دو عنصر کلیدی در مدیریت آلرژی به گندم و WDEIA هستند. با اتخاذ رویکردهای مناسب در تغذیه و رعایت اصول ایمنی غذایی، می‌توان خطر واکنش‌های آلرژیک را کاهش داد و کیفیت زندگی افراد مبتلا به آلرژی‌های غذایی را بهبود بخشید.
