به قلم : دکتر غزاله اسلامیان ، متخصص تغذیه ، عضو هیئت علمی دانشکده علوم تغذیه و صنایع غذایی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
gh_eslamian@yahoo.com
تحریریه زندگی آنلاین : در بدن هر فرد دو کلیه وجود دارد. هر کلیه، تقریباً اندازه یک مشت است و در دو طرف ستون فقرات در پایین‌ترین سطح قفسه سینه، قرار دارد. هر کلیه تا یک میلیون واحد عملکردی به نام نفرون دارد. در کلیه‌ها آب و مواد معدنی و شیمیایی با توجه به نیاز بدن فیلتر شده و محصول نهایی همان ادراری است که دفع می‌شود.
بیماری نارسایی مزمن کلیوی
بیماری مزمن کلیه به عنوان داشتن برخی از انواع ناهنجاری کلیه یا مشخصه‌هایی مانند وجود پروتئین در ادرار و کاهش عملکرد کلیه به مدت سه ماه یا بیشتر تعریف می‌شود.
علل بیماری نارسایی مزمن کلیوی
علل بسیاری برای بیماری‌های مزمن کلیه وجود دارد. کلیه‌ها ممکن است تحت تأثیر بیماری‌هایی مانند دیابت و فشار خون بالا قرار بگیرند. برخی از بیماری‌های کلیوی ارثی هستند و از طریق ژنتیک به ارث می‌رسند.
بیشتربخوانید:
اگر می خواهید سنگ کلیه نگیرید این خوراکی ها را کمتر بخورید
دیابت
دیابت بیماری است که در آن بدن به اندازه کافی انسولین تولید نمی‌کند یا نمی‌تواند از مقادیر طبیعی انسولین به درستی استفاده کند. این عارضه منجر به قند خون بالا می‌شود که می‌تواند در بسیاری از قسمت‌های بدن مانند چشم‌ها و کلیه‌ها ایجاد اختلال کند. دیابت عامل اصلی ابتلا به بیماری‌های کلیوی است.
فشار خون بالا
این بیماری یکی دیگر از دلایل عمده بیماری کلیوی و مشکلات دیگری مانند حمله قلبی و سکته مغزی است. فشارخون بالا هنگامی رخ می‌دهد که نیروی جریان خون در دیواره عروق شما افزایش یابد. هنگامی که فشار خون بالا کنترل می‌شود، خطر عوارضی مانند بیماری مزمن کلیه نیز کاهش می‌یابد.
بیماری کلیه پلی‌کیستیک
این بیماری شایع‌ترین بیماری ارثی کلیه است. عوارض آن با تشکیل کیست کلیه مشخص می‌شود. کلیه‌ها به مرور زمان بزرگ می‌شوند و ممکن است باعث آسیب جدی کلیه و حتی نارسایی کلیه شوند.
سنگ کلیه
تاثیرگذاری سنگ کلیه بر عملکرد کلیه بسیار متداول است. این عارضه هنگام عبور سنگ ممکن است باعث ایجاد درد شدید در قسمت پشت و پهلوی شما شود. برخی اوقات داروها و رژیم‌های غذایی می‌توانند به جلوگیری از ایجاد مکرر سنگ کمک کنند.
در مواردی که سنگ‌ها برای عبور از آن بسیار بزرگ هستند، روش‌هایی برای از بین بردن سنگ‌ها یا شکسته شدن آنها به قطعات کوچک که می‌توانند از بدن خارج شوند، به کار گرفته می‌شوند.
بیشتربخوانید:
علائم هشدار دهنده بیماری کلیوی که روی پوست ظاهر می‌شوند
عفونت ادراری
این بیماری هنگام ورود میکروب‌ها به مجاری ادراری بروز می‌کند و باعث ایجاد علائمی مانند درد و یا سوزش هنگام ادرار و نیاز مکرر به ادرار می‌شوند. این عفونت‌ها اغلب بر مثانه تأثیر می‌گذارند، اما بعضی اوقات به کلیه‌ها سرایت کرده و ممکن است باعث ایجاد تب و درد در کمر شما شوند.
داروها و سموم
می‌توانند باعث بروز مشکلات کلیوی شوند. استفاده از داروهای مسکن مانند استامینوفن، ایبوپروفن، دیکلوفناک، و ناپروکسن برای مدت طولانی ممکن است برای کلیه مضر باشد.
شما در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری کلیوی هستید، اگر:
مسن هستید.
مبتلا به دیابت هستید.
فشار خون بالا دارید.
عضوی از خانواده شما مبتلا به بیماری مزمن کلیه است.
تشخیص بیماری نارسایی مزمن کلیه
تشخیص زودرس و درمان بیماری مزمن کلیه، کلید اصلی جلوگیری از پیشرفت بیماری کلیوی و بروز نارسایی کلیه است. برخی از آزمایش‌های ساده می‌توانند برای تشخیص بیماری زودرس کلیه انجام شوند که عبارتند از:
آزمایش پروتئین در ادرار
مقدار اضافی پروتئین در ادرار ممکن است بدان معنی باشد که واحدهای فیلتر کلیوی شما به دلیل بیماری آسیب دیده است. حضور پروتئین در ادرار می‌تواند ناشی از تب یا ورزش سنگین نیز باشد، بنابراین پزشک شما برای تأیید نتیجه آزمایش را چند هفته بعد نیز تکرار می‌کند.
آزمایش کراتینین خون
پزشک شما باید از نتایج شما به همراه سن، نژاد، جنسیت و سایر عوامل برای محاسبه میزان فیلتراسیون گلومرولی شما (GFR) استفاده کند. GFR شما می‌گوید که عملکرد کلیوی شما چقدر است. کراتینین و BUN موادی هستند که با کاهش عملکرد کلیه در خون شما تجمع می‌یابند.
بسیار مهم است افرادی که خطر ابتلا به بیماری مزمن کلیوی را دارند، این آزمایش‌ها را انجام دهند.
علائم هشدار دهنده بیماری نارسایی مزمن کلیه
بیماری کلیه معمولاً هر دو کلیه را درگیر می‌کند. اگر توانایی کلیه‌ها در تصفیه خون به طور جدی در اثر بیماری آسیب دیده باشد، ممکن است ضایعات و مایعات اضافی در بدن ایجاد شوند. اگرچه بسیاری از اشکال بیماری کلیوی تا اواخر دوره بیماری علائمی ایجاد نمی‌کنند، اما پنج علامت هشدار دهنده بیماری کلیوی وجود دارد:
فشار خون بالا
ادرار خونی یا وجود پروتئین در ادرار
آزمایش کراتینین و نیتروژن خون اوره (BUN)، خارج از محدوده طبیعی
تکرر ادرار، به خصوص در شب
ادرار دشوار یا دردناک
پف در اطراف چشم، تورم دست و پا
باورهای غلط تغذیه‌ای و حقایقی درباره بیماری‌های کلیوی
باور غلط: هیچ کدام از بیمارهای کلیه قابل درمان نیستند.
حقیقت: با تشخیص و درمان زودرس و به موقع بسیاری از بیماری‌های کلیوی قابل درمان هستند و در سایر موارد، تشخیص و درمان به موقع می‌تواند پیشرفت بیماری را آهسته و یا متوقف کند.
باور غلط: در صورتی که یکی از کلیه‌ها از کار بیفتد، عملکرد کلیه‌ها کاملاً از بین می‌رود.
حقیقت: نارسایی کلیه‌ها زمانی اتفاق می‌افتد که هر دو کلیه عملکرد خود را از دست بدهند.
در بیشتر موارد به دنبال از دست دادن یک کلیه فرد کاملاً بدون علامت بوده و نیز هیچ اختلالی در آزمایش‌های وی وجود نخواهد داشت. به دنبال از بین رفتن هر دو کلیه، مواد زائد و سمی در بدن تجمع پیدا کرده و اوره و کراتینین خون افزایش پیدا می‌کند. افزایش این مواد در خون نشان‌دهنده بروز اختلال در عملکرد کلیه‌ها است.
باور غلط: در بیماری کلیوی بروز تورم اندام نشان‌دهنده نارسایی کلیوی است.
حقیقت: در برخی بیماری‌های کلیوی فرد دچار تورم اندام‌ها می‌شود و این لزوماً به معنای نارسایی کلیوی نیست (همانند سندرم نفروتیک). در حقیقت ورم اندام‌ها در نتیجه اختلال در دفع آب اضافی بدن بوده و یکی از دلایل اصلی این اختلال بیماری‌های کلیوی هستند.
باور غلط: تمام مبتلایان به بیماری کلیوی باید میزان زیادی آب مصرف کنند.
حقیقت: کاهش حجم ادرار از علائم بارز اغلب بیماری‌های کلیوی است، بنابراین محدودیت مصرف مایعات در این بیماران برای حفظ تعادل آب بدن ضروری است. مصرف آب زیاد باعث ایجاد ورم اندام‌ها و مخصوصاً پاها می‌شود، البته در مبتلایان به سنگ کلیه و عفونت ادراری توصیه به مصرف مایعات به میزان زیاد می‌شود.
باور غلط: حال عمومی من خوب است. پس مشکل کلیوی ندارم.
حقیقت: اغلب بیماران در مراحل اولیه بیماری کلیوی بدون علامت هستند. در این شرایط تنها اختلال در تست‌های آزمایشگاهی نشان‌دهنده بیماری است.
باور غلط: کراتینین سرم من مختصری بالا، ولی حالم کاملاً خوب است. پس نیازی به بررسی و پیگیری ندارد.
حقیقت: حتی افزایش خفیف در کراتینین سرم نشان‌دهنده اختلال در عملکرد کلیوی بوده و بایستی بررسی شود. بیماری‌های مختلفی می‌توانند کلیه را درگیر کنند. برای تشخیص این موارد باید بدون تأخیر به نفرولوژیست مراجعه کرد.
باور غلط: درد پهلوها نشان‌دهنده بیماری کلیوی است.
حقیقت: بیماری‌های کلیوی اغلب بدون درد هستند و تنها بیماری کلیوی همراه با درد پهلوها سنگ‌های کلیوی هستند که دردهای شدید و متناوب ایجاد می‌کنند و بقیه بیماری‌های کلیوی مثل نارسایی کلیه درد ایجاد نمی‌کنند.
باور غلط: چاقی ارتباطی با کارکرد کلیه ندارد.
حقیقت: یکی از راه‌های درمان بیماری کلیوی کاهش وزن می‌باشد، لذا توصیه به کاهش وزن می‌شود.
باور غلط: ورزش باعث نارسایی کلیوی می‌شود.
حقیقت: ورزش کردن نه تنها باعث نارسایی کلیوی نمی‌شود، بلکه یکی از راه‌های مهم درمان نارسایی کلیوی می‌باشد.
باور غلط: من جهت انجام بدنسازی می‌توانم از پروتئین‌های طبیعی به میزان زیاد استفاده کنم و برای کلیه‌ها مشکلی ندارد؟
حقیقت: مصرف پروتئین‌ها با میزان بسیار بالا در افرادی که زمینه بیماری کلیوی دارند، باعث اختلال در عملکرد کلیه‌ها شده و نارسایی کلیوی را تشدید می‌کند.
