زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : رؤیا ایمانی‌فرد ، دانشجوی کارشناسی ارشد تغذیه بالینی دانشگاه علوم پزشکی ایران

زیر نظر: د ‌کتر فرزاد ‌ شید ‌فر ، متخصص تغذیه ، استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران

تحریریه زندگی آنلاین : قند طبیعی و قند افزوده

در ابتدای امر بهتر است که تفاوت قند طبیعی و قندهای افزوده شده به غذا را بدانیم. قندهای طبیعی مواردی هستند که در میوه‌ها، سبزیجات و محصولات لبنی وجود دارند. این قندها در فرم طبیعی خود هستند و به غذا افزوده نمی‌شوند.

 در مقابل، شکر و شربت‌ها با هدف بهبود طعم، بافت و ظاهر به مواد غذایی افزوده می‌شوند. گلوکز، فروکتوز و ساکاروز از جمله قندهایی هستند که به محصولات غذایی افزوده می‌شود.

تاثیرات منفی رژیم غذایی با قند بالا بر سیستم ایمنی بدن

سیستم ایمنی بدن یکی از سیستم‌های حیاتی است که به هم خوردن تعادل آن علاوه بر بروز بیماری‌های عفونی، با بیماری‌های مزمن نیز در ارتباط است. مصرف بیش از حد شیرینی‌ها عامل مستعد کننده‌ای برای اختلالات متابولیک است، این اختلالات معمولاً با اختلال عملکرد سیستم ایمنی همراه است. زیاده‌روی در مصرف قندهای ساده، به ویژه قند افزوده در محصولات غذایی، با التهاب مزمن و تضعیف سیستم ایمنی همراه است. زیاده‌روی در مصرف قند ساده از طرق مستقیم و غیر مستقیم برسیستم ایمنی بدن تاثیرگذار است. گلبول‌های سفید خون بخش حیاتی سیستم ایمنی بدن هستند که با عوامل خارجی و عفونت‌ها مبارزه می‌کنند. وجود مقادیر بالای قند در سطح گردش خون، اثربخشی گلبول‌های سفید خون را کاهش داده و باعث کاهش ظرفیت سیستم ایمنی بدن در مقابله با عفونت‌ها و بیماری‌ها می‌گردد. گلبول‌های سفیدی که پادتن ترشح می‌کنند، برای تولید و ترشح آن به ویتامین‌ها و مواد معدنی کافی نیاز دارند، اما سطوح بالای قند خون مانع از جذب صحیح و کافی این مواد مغذی گردیده و تولید پادتن را کاهش می‌دهد. مصرف شکر همچنین موجب افزایش التهاب در بدن شده و از این طریق می‌تواند فعالیت گلبول‌های سفید را سرکوب کند. قند اضافی می‌تواند با تولید ترکیباتی، به پروتئین و چربی‌های غشای سلولی آسیب زده و موجب نابودی گلبول‌های سفید گردد.

التهاب مزمن ایجاد شده به واسطه مصرف قند و شکر، موجب کاهش کفایت سیستم ایمنی بدن می‌گردد. التهاب مزمن یک نوع پاسخ مداوم سیستم ایمنی است که با بیماری‌های مختلف مانند سرطان، دیابت، چاقی و بیماری‌های قلبی - عروقی در ارتباط است. علاوه بر اثرات مستقیم قند بر سیستم ایمنی بدن، رژیم غذایی با میزان قند بالا به طور غیر مستقیم نیز از راه‌های مختلف بر سیستم ایمنی اثر می‌گذارد. زیاده‌روی در مصرف قند و شکر از طریق افزایش وزن، شانس بروز و پیشرفت بیماری‌هایی مانند دیابت نوع 2، بیماری‌های قلبی - عروقی و سرطان را افزایش می‌دهد. چاقی با ایجاد التهاب مقاوم وسیع در بدن، باعث تضعیف سیستم ایمنی و کاهش توان مقابله با بیماری‌ها می‌گردد. همچنین بالا بودن سطوح قند خون با افزایش سطح انسولین به تدریج موجب افزایش مقاومت بدن به انسولین شده و باعث بروز دیابت نوع 2 می‌گردد. دیابت شرایط مزمنی است که می‌تواند به تمام سیستم‌های بدن از جمله سیستم ایمنی آسیب وارد کند.

مقدار مجاز مصرف قند در برنامه غذایی

سازمان بهداشت جهانی جهت حفظ سلامت ایمنی بدن توصیه می‌کند که مقدار قند آزاد در برنامه غذایی بزرگسالان بیشتر از 10 درصد از کل کالری روزانه نباشد. بر این اساس اگر فردی به 2000 کالری در روز انرژی نیاز دارد نباید بیشتر از 50 گرم قند (معادل 12 قاشق چایخوری) از تمام منابع قند آزاد مصرف کند. قند آزاد به قند‌های موجود در عسل، قند و شکر معمول، نوشیدنی‌های شیرین، آبمیوه‌های صنعتی و شیرینی جات اطلاق می‌گردد. جهت برخورداری از فایده بیشتر، سازمان بهداشت جهانی توصیه می‌کند که بهتر است سطح مصرف قندهای آزاد به کمتر از 5 درصد کالری روزانه کاهش یابد.

افزایش مصرف قند در برنامه غذایی با رشد میکروب‌های نامطلوب در دستگاه گوارش همراه است. سیستم ایمنی بدن به طور گسترده‌ای با مجموعه میکروب‌های دستگاه گوارش در ارتباط است. اصولاً در رژیم‌های غذایی با قند بالا، مقدار فیبر غذایی (مواد غیر قابل هضمی که اثرات مفیدی در بدن دارند) بسیار اندک می‌باشد و این باعث افزایش جمعیت میکروب‌های مضر و کاهش میکروب‌های مفید دستگاه گوارش می‌شود. مصرف قند باعث رشد باکتری‌های دهان گردیده که علاوه بر ایجاد پوسیدگی دندان، سمومی تولید می‌کنند که با ورود به خون بر ارگان‌ها و بافت‌های مختلف بدن اثر گذاشته و با برانگیختن سیستم ایمنی موجب بروز التهاب می‌گردد.

قند بالا با افزایش تولید رادیکال‌های آزاد در بدن موجب بروز استرس اکسیداتیو در بدن می‌شود و در نتیجه به آسیب DNA و سیستم ایمنی منتج می‌گردد. همچنین افزایش مصرف قند با افزایش سطح هورمون‌های کورتیزول و آدرنالین همراه بوده و بالا بودن طولانی مدت این هورمون‌ها باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن می‌گردد.

راهکارهای تقویت سیستم ایمنی بدن

مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین‌هایی مانند C، A، E و مواد معدنی روی و سلنیوم به بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند. این مواد مغذی در میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، مواد پروتئینی و چربی‌های مفید وجود دارد. یادآوری این نکته ضروری است که همه انواع قند‌ها با هم یکسان نیستند. قند‌های تصفیه شده موجود در بسیاری از غذاهای فرآوری شده هیچ ارزش غذایی ندارند، اما قند موجود در میوه‌ها، سبزیجات و محصولات لبنی به علت همراهی با ویتامین‌ها، مواد معدنی و فیبر منجر به تقویت سیستم ایمنی می‌شود. یک برنامه غذایی سالم باید سرشار از میوه، سبزیجات، غلات کامل، منابع پروتئینی سالم و چربی‌های ضروری و با حداقل مقدار قند اضافه باشد تا بتواند سلامت بدن را تأمین کند. همچنین داشتن فعالیت بدنی منظم و نوشیدن مقادیر کافی آب به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند.