به قلم : د‌کتر لاد‌ن گیاهی - متخصص تغذیه ؛ عضو هیئت علمی پژوهشگاه ابن‌سینا
تحریریه زندگی آنلاین : ذخایر تخمدان‌ها به ما کمیت و کیفیت تخمک‌ها را نشان می‌دهد و از این شاخص مهم، برای بررسی ریسک ناباروری و میزان موفقیت در درمان آن استفاده می‌شود. این ذخایر به مقدار زیادی بر اساس ژنتیک و در طول دوران جنینی خانم‌ها، تعیین می‌گردد و با افزایش سن این ذخایر شروع به کاهش می‌کند. اما سرعت این کاهش می‌تواند به عوامل مختلف محیطی از جمله سبک زندگی و تغذیه مرتبط باشد. مطالعات جدید نشان می‌دهد چیزی که ما می‌خوریم، احتمالاً می‌تواند باعث تحلیل و یا حفظ فولیکول‌های حاوی تخمک گردد. این اتفاق احتمالاً به دلیل تأثیر فاکتورهای تغذیه‌ای بر میزان التهاب و استرس در تخمدان‌ها می‌باشد. مطالعات در این زمینه هنوز با نتایج ضد و نقیضی همراه است. اما در این مقاله سعی می‌کنیم شما را بر اساس جدیدترین تحقیقات، با چند فاکتور تغذیه‌ای که به احتمال زیاد می‌توانند بر افزایش ذخایر تخمدان و جلوگیری از تحلیل آن نقش داشته باشند، آشنا کنیم.
بیشتر بخوانید:
کیست تخمدان سراغ کدام زنان می‌آید؟
نقش ویتامین‌ها و املاح در ذخایر تخمدان‌ها
دیده شده است که هر چه سطح ویتامین D۳، به ویژه در خانم‌های بالای 40 سال و یا با کمبود ذخایر تخمدان اولیه، ویتامین E، ویتامین C، سلنیوم و زینک در گردش خون بالاتر باشد، شاخص ذخایر تخمدان (هورمون AMH) نیز بالاتر خواهد بود. این مواد مغذی آنتی‌اکسیدان‌هایی هستند که می‌توانند با کاهش استرس اکسیداتیو و التهاب در تخمدان‌ها مقابله کنند. به همین خاطر می‌توانند از آسیب فولیکول‌های حاوی تخمک پیشگیری کرده و ذخایر آن را حفظ کنند.
هرچند ارتباط بین مصرف ویتامین D با هورمون AMH ارتباط پیچیده‌ای می‌باشد، اما ویتامین D از ریز مغذی‌های مهم در تقویت باروری خانم‌ها است که کمبود آن با کاهش AMH و کاهش قدرت باروری همراه است. در نتیجه جای تعجب نیست که دریافت کافی این ویتامین و اصلاح کمبود آن، بتواند به حفظ ذخایر تخمدان کمک نماید. منابع غذایی ویتامین D محدود بوده و برای اکثر افراد استفاده منظم از مکمل‌های آن لازم می‌باشد. در کنار آن مصرف لبنیات غنی شده با ویتامین D نیز می‌تواند در تأمین این ویتامین تا حدی کمک کننده باشد.
از جمله منابع ویتامین E می‌توان به جوانه‌ی گندم، روغن‌های گیاهی مایع، مغزهایی مانند بادام و بادام زمینی، سبزیجات برگ سبز تیره از جمله اسفناج و دانه‌هایی مانند تخم کدو اشاره کرد. زینک در غذاهای دریایی به ویژه صدف‌ها، تخم کدو، بادام، نخودها و لوبیاها و همچنین به مقداری در لبنیات یافت می‌شود. همچنین ویتامین C در انواع میوه‌ها و سبزی‌های تازه شامل فلفل قرمز شیرین، پرتقال، کیوی، فلفل سبز شیرین، کلم بروکلی، توت‌فرنگی و گوجه‌فرنگی و جو دارد.
دیده شده است که کلسیم دریافتی از لبنیات نیز می‌تواند با کند شدن روند کاهش ذخایر تخمدان همراه باشد. عادت به مصرف روزانه لبنیات از جمله شیر، ماست و لبنیات تخمیری مثل کفیر و پنیر می‌تواند به بهبود ذخایر تخمدان کمک نماید.
بیشتر بخوانید:
افتادگی رحم ؛ از علت تا درمان
علائم خاموش سرطان دهانه رحم را جدی بگیرید
ترکیب رژیم غذایی در ذخایر تخمدان‌ها
از هر نوع رژیمی که تبعیت بکنیم، ترکیب رژیم غذایی ما در نهایت از 3 درشت مغذی کربوهیدرات، پروتئین و چربی تشکیل شده است. در بعضی تحقیقات دیده شده است که مصرف بیشتر چربی می‌تواند، با کاهش ذخایر تخمدان همراه باشد. در واقع جایگزین کردن بخشی از چربی رژیم با کربوهیدرات‌ها با افزایش سطوح هورمون AMH همراه بود. در نتیجه توصیه می‌شود از رژیم‌های پرچرب پرهیز شود.
نقش مواد غذایی خاص در ذخایر تخمدان‌ها
لبنیات و میوه‌ها از جمله انواع توت‌ها احتمالاً می‌توانند از کاهش ذخایر تخمدان جلوگیری کنند. لبنیات منبع غنی از کلسیم است که نقش آن در افزایش AMH دیده شده است. همچنین میوه‌ها از جمله توت‌ها غنی از آنتی‌اکسیدان و ویتامین C هستند که می‌توانند فواید زیادی برای سلامت تخمدان‌ها داشته باشند.
بیشتر بخوانید:
اهمیت تشخیص و درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک
تغذیه مناسب سندرم تخمدان پلی کیستیک
سندروم تخمدان پلی کیستیک و رژیم غذایی
نکته آخر
ذخایر تخمدان‌ها تا حد زیادی توسط ژنتیک و در دوران جنینی تعیین می‌گردد. در واقع تمامی تخمک‌های خانم‌ها در دوران جنینی تشکیل شده و پس از تولد به مرور با افزایش سن کاهش می‌یابد. اما سبک زندگی شامل تغذیه، فعالیت بدنی و وضعیت وزن بدن می‌توانند تعیین‌کننده‌ی سرعت این کاهش باشند. با توجه به مطالعات انجام شده مصرف لبنیات و به احتمال زیاد میوه‌هایی از جمله توت‌ها، کیوی و مرکبات غنی از ویتامین C، سبزیجاتی مانند کلم، اسفناج، فلفل‌ها و گوجه‌فرنگی، دانه‌هایی مانند تخم کدو، آفتابگردان و بادام که حاوی ویتامین E هستند، پرهیز از رژیم‌های پرچرب و در کنار آن اصلاح کمبود ویتامین D بتوانند نقش مفیدی در افزایش ذخایر تخمدان داشته باشد.
