شیرین فرساد - دانشجوی دکتری میکروبیولوژی
تحریریه زندگی آنلاین : چاقی در دنیا رشد فزاینده‌ای داشته و به شکل اپیدمی درآمده است. چاقی با مشکلاتی مانند بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت نوع 2 و کانسر مرتبط بوده که منجر به مشکلات اقتصادی و اجتماعی می‌شود. رژیم غذایی، مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و استرس باعث تغییر در میکروبیوم دستگاه گوارش می‌شود. میکروبیوم دستگاه گوارش شامل میکروب‌های متعددی است که در شرایط نرمال بدن، بیشتر باکتری‌های مفید نقش سودمند خود را ایفا می‌کنند. در شرایط دیسبیوز یا عدم تعادل میان باکتری‌های مفید و مضر شرایط دستگاه گوارش نامطلوب شده و باکتری‌های بیماری‌زا در بدن جایگزین می‌شوند. در این حالت تعداد باکتری‌های گرم منفی بیشتر شده و تنوع و پایداری باکتری‌های مفید کاهش می‌یابد. در نتیجه ترکیبات دیواره باکتری‌های پاتوژن، التهابات دستگاه گوارش بیشتر شده و مقاومت انسولینی و تجمع سلول‌های چربی بالا رفته و استحکام بافت روده کاهش می‌یابد. باکتری‌های پروبیوتیک، باکتری‌هایی هستند که به صورت مکمل تجویز شده و ضمن برقراری تعادل باکتریایی در دستگاه گوارش، دارای نقش‌های مفید دیگری نیز می‌باشند.
مکانسیم‌های پروبیوتیک‌ها در پروسه چاقی
ایجاد تغییر در ترکیب باکتری‌های روده
مصرف پروبیوتیک‌ها باعث افزایش تعداد بیفیدوباکتریوم روده شده و این باکتری‌های اسید لاکتیک، عامل تولید اسیدهای چرب کوتاه زنجیره می‌باشند. پروبیوتیک‌ها با افزایش تولید اسیدهای چرب بر اشتها و هوموستازی انرژی تأثیر می‌گذارند. تعدادی از بیفیدوباکترها و لاکتوباسیل‌ها، اسیدهای لینولئیک ترشح می‌کنند که این اسید باعث بهبود متابولیسم انرژی و لیز چربی‌های بدن شده و در نتیجه میزان چربی افت می‌کند.
این باکتری‌ها جذب چربی رژیم غذایی را مهار کرده و میزان چربی دفع شده با مدفوع را افزایش می‌دهند. لاکتوباسیل‌ها باعث می‌شوند تا بدن، کالری کمتری از غذا را دریافت کند.
ترشح هورمون تنظیم اشتها
پروبیوتیک‌ها باعث آزادسازی هورمون‌های کاهش اشتها شده و افزایش این هورمون‌ها به سوزاندن کالری و چربی کمک می‌کند.
افزایش سطح پروتئین تنظیم چربی
پروبیوتیک‌ها سطح پروتئین‌های خاصی را افزایش داده که به کاهش ذخیره چربی منجر می‌شود.
ایجاد افزایش ضخامت مخاط و انسجام سد بیولوژیک روده و کاهش میزان لیپوپلی‌ساکارید باکتریایی در سرم و بهبودی ساختار متابولیک (کاهش کلسترول توتال، LDL و تری‌گلیسرید در پلاسما و افزایش کلسترول HDL).
پروبیوتیک‌ها مولد باکتریوسین و اسیدهای آلی بوده و محیط نامطلوبی را برای رشد پاتوژن‌های فرصت‌طلب و متابولیت‌های آن‌ها ایجاد می‌کنند.
تقویت سد بیولوژیک روده و افزایش تولید پروتئین‌ها وایجاد اتصالات محکم.
کاهش سایز سلول‌های آدیپوسیت و کاهش جذب اسیدهای چرب و باعث اکسیداسیون اسیدهای چرب می‌شود.
تحریک تولید سایتوکین‌ها مثل فاکتور نکروز دهنده تومور و تنظیم بیان ژن چربی.
تولید اسیدهای چرب کوتاه زنجیره باعث مهار جذب غذا توسط گیرنده‌های موجود در سیستم عصبی مرکزی می‌شود.
اثر پروبیوتیک بر وزن زنان باردار
زنان بارداری که دارای اضافه وزن هستند، ریسک فاکتور بالاتری برای فشار خون بالا، ادم و افزایش پروتئین و دیابت بارداری دارند. مصرف پروبیوتیک در این افراد باعث بهبودی مقاومت انسولین، کاهش میزان قند ناشتا، تنظیم مقدار انسولین و تنظیم متابولیسم گلوکز می‌شود. مصرف مکمل‌های پروبیوتیکی لاکتوباسیل رامنوسوس و بیفیدوباکتریوم لاکتیس به میزان کافی روزانه به مدت 6 ماه تحت نظر پزشک تجویز می‌شود. در بررسی‌های دیگر مصرف 200 گرم یاگورت حاوی ترموفیلوس استرپتوکوکوس ترموفیلوس، لاکتوباسیل بولگاریکوس و لاکتوباسیل اسیدوفیلوس و بیفیدوباکتر انیمالیس به تعداد 10⁷ cfu به مدت 9 هفته توصیه می‌شود.
اثر پروبیوتیک‌ها برای مهار چاقی کودکان
چاقی در جوانان و نوجوانان منجر به پیشرفت بیماری‌های قلبی و دیابت نوع 2 می‌شود. تجویز سین‌بیوتیک لاکتوباسیل اسیدوفیلوس، بیفیدوباکتریوم بیفیدوم و بیفیدوباکتریوم لانگوم به همراه پری‌بیوتیک‌هایی مانند فروکتواولیگوساکارید، لاکتولوز، ویتامین‌های A، B1، B2، B6، E، C هر روز به مدت 4 هفته در بچه‌های چاق باعث کاهش وزن و کاهش اندیکس توده بدن می‌شود.
اثر پروبیوتیک‌ها بر بالغین
مصرف پروبیوتیک‌ها باعث کاهش مارکرهای اکسیداتیو می‌شود و در کاهش توده وزن بدن مؤثر است. مصرف مخلوط پروبیوتیک‌های لاکتوباسیل، بیفیدوباکتریوم، استرپتوکوکس ترموفیلوس در نهایت منجر به کاهش کلسترول توتال، کاهش LDL، تری‌گلیسرید و برخی پروتئین‌ها طی 6 هفته مصرف می‌شود. مصرف پروتئین غنی شده با بیفیدوباکتریوم لاکتیس، لاکتوباسیل اسیدوفیلوس باعث کاهش چربی‌های مضر می‌شود. از بین باکتری‌های پروبیوتیک، لاکتوباسیل گاسری امیدوار‌کننده‌ترین اثر را در کاهش وزن نشان می‌دهد. در مطالعه انجام شده بر روی افراد چاق دارای چربی شکم مشخص شد که مصرف لاکتوباسیل گاسری به مدت 12 هفته، باعث کاهش وزن، چربی اطراف اندام‌ها، شاخص توده بدن، اندازه کمر و دور باسن می‌شود. علاوه بر این چربی شکم 5/8 درصد کاهش یافت، اما با قطع مصرف پروبیوتیک در عرض 1 ماه، چربی شکم به حالت اولیه باز گشت.
