زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

سپیده حقی‌فر : کارشناس ارشد تغذیه

تحریریه زندگی آنلاین : آخرین راهنماهای غذایی منتشر شده بر محدود کردن دریافت قندهای افزوده که از نوشیدنی‌های شیرین و غذاهای با مقدار بالای شکر دریافت می‌شوند (با هدف کاهش خطر بیماری‌ها از جمله دیابت، اضافه وزن و پوسیدگی‌های دندانی) تاکید دارد. طبق این راهنماها محدود کردن فرآورده‌های با قند بالا برای دریافت مقادیر کافی از موادمغذی ضروری و فیبر رژیمی الزامی است. دانش پایه در زمینه ارتباط تغذیه و پوسیدگی‌هایی دندانی بر محدودیت دریافت کربوهیدرات استوار است. در جمعیت‌هایی که رژیم غذایی مصرفی آن‌ها کم کربوهیدرات است شیوع پوسیدگی‌های دندانی پایین است و در مقابل، در جمعیت‌های مصرف‌کننده رژیم غذایی با کربوهیدرات بالا (بخش قابل توجهی از جمعیت) شیوع بالای پوسیدگی‌های دندانی مشاهده شده است. تخمیر کربوهیدرات توسط باکتری‌ها منجر به تولید محصولات تخمیری می‌شود که این ترکیبات عامل اصلی پوسیدگی‌های دندانی می‌باشند.

 بیشتربخوانید:

دانستنی های مهم در مورد سلامت دندان کودک

بحث ارتباط تغذیه و بیماری‌های لثه پیچیدگی‌هایی دارد. نقش واضحی برای مواد مغذی در پیشگیری یا متوقف کردن بیماری‌های لثه ارائه نشده است. از سویی دیگر، بیماری‌های لثه علاوه بر عوامل تغذیه‌ای تحت تأثیر بهداشت دهان، مصرف سیگار و ژنتیک نیز می‌باشند. در این مقاله نقش عوامل تغذیه‌ای را در پیشگیری و درمان پوسیدگی‌های دندانی و بیماری‌های لثه مورد بررسی قرار می‌دهیم. غذاهای عملکردی به دلیل نقشی که در سلامت و بیماری دارند توجهات را از منظر پزشکی و دندانپزشکی به خود جلب کرده‌اند. تحقیقات متعددی در زمینه ارتباط غذاهای عملکردی و اجزای آن‌ها در پیشگیری از پوسیدگی‌های دندانی در جریان است. از بین ترکیبات مختلف، یافته‌های مربوط به ترکیبات پلی فنولی از جمله چای سبز با محتوای بالای کاتچین‌ها، چای سیاه، چای اولونگ، کاکائو و انگور قرمز قابل توجه است.

فواید شیر و فرآورده‌های لبنی در زمینه سلامت دندان به دلیل محتوای کلسیم، فسفر و پروتئینی گسترده‌تر است. عملکردهای غذاهای عملکردی شامل فعالیت ضدمیکروبی، کاهش اسیدیته دندان، اثر بر چسبندگی و افزایش معدنی شدن می‌باشد.

 بیشتر بخوانید:

مواردی که در هنگام آسیب به دندان کودک باید بدانید

پوسیدگی دندان

تغذیه در پوسیدگی‌های دندانی می‌تواند به طور سیستمی و موضعی نقش داشته باشد. دریافت مقادیر کافی انرژی و مواد مغذی در فرآیند تشکیل دندان حائز اهمیت است. این مرحله از دوران جنینی تا 6 سالگی ادامه می‌یابد.

کمبودهای مواد مغذی با ایجاد اختلال در فرآیند معدنی شدن دندان، پوسیدگی دندان را تسهیل می‌کنند. علاوه بر دندان، تشکیل و عملکرد غدد بزاقی به دلیل حساس بودن نسبت به تغییرات تغذیه‌ای باید مورد توجه قرار بگیرد.

فرآیند پوسیدگی دندان ناشی از دریافت کربوهیدرات‌های تخمیرشونده شامل ساکارز، گلوکز، فروکتوز، لاکتوز، مالتوز و نشاسته می‌باشد. کربوهیدرات‌های تخمیر شونده تحت تأثیر باکتری‌ها محصولات اسیدی (لاکتات و استات) تولید می‌کنند. با کاهش اسیدیته به کمتر از 5/5 تا 7/5، مینای دندان شروع به از دست دادن مواد معدنی می‌کند و ریشه دندان پوشش خود را از دست می‌دهد.

کیفیت دندان عامل مهمی است که می‌تواند در روند پوسیدگی دندانی نقش مهمی ایفا کند. یافته‌ها نشان‌دهنده تخریب مینای دندان ناشی از کمبود ویتامین D است.

در واقع، استحکام استخوان‌ها و دندان‌ها در دوره‌های مختلف زندگی به طور قابل توجهی تحت تأثیر تغذیه است. ویتامین D، کلسیم و فسفر عوامل تغذیه‌ای مهمی هستند که معدنی شدن استخوان‌ها به آن‌ها وابسته است. شواهدی نیز از نقش پیشگیرانه ویتامین K و ویتامین B6 در برابر پوسیدگی‌های دندانی به دست آمده است.

این یافته که قندها از عوامل پوسیدگی‌های دندانی هستند پیشینه‌ای طولانی دارد، ولی برای اولین بار در قرن بیستم بود که بررسی‌های کنترل شده نشان داد محدودیت قند به طور قابل توجهی موارد پوسیدگی‌های دندانی را کاهش می‌دهد.

پزشکان متخصصی که در زمینه دیابت کودکان فعالیت می‌کردند متوجه شدند رژیم‌های غذایی کم‌کربوهیدرات بر پیشگیری از پوسیدگی‌های دندان مؤثر است. امروزه علی‌رغم افزایش مصرف قند شاهد کاهش پوسیدگی‌های دندانی در کشورهای صنعتی هستیم. افزایش مقاومت دندان در برابر تکرر مصرف قند به استفاده از خمیردندان‌های فلوراید‌دار نسبت داده شده است.

ارتباط بین تغذیه و پوسیدگی‌های دندانی پیچیده است. مصرف کربوهیدرات به معنی بروز پوسیدگی‌های دندانی نیست. علاوه بر مواد غذایی مصرفی، عادت‌های غذایی افراد و زمان مصرف کربوهیدرات (همراه با وعده غذایی یا مابین وعده‌های غذایی) در بروز پوسیدگی دندانی مؤثر است. در واقع، اینکه مصرف کربوهیدرات منجر به پوسیدگی‌های دندانی شود به عوامل محافظتی از جمله ژنتیک فرد و به عبارت دیگر، به تعادل بین عوامل پیشبرنده پوسیدگی و عوامل محافظت کننده در برابر پوسیدگی بستگی دارد.

بیماری‌های لثه

وجود پوسیدگی‌های دندانی معمولاً به عنوان نشانه‌ای از یک رژیم غذایی ناسالم – مقادیر بالای قند و کربوهیدرات - شناخته می‌شود که می‌تواند بیماری‌های قلبی و عروقی و دیابت را در پی داشته باشد. هر چند عکس این موضوع لزوماً صحیح نیست و یک رژیم غذایی بدون کربوهیدرات نیز می‌تواند یک رژیم غذایی ناسالم محسوب شود.

یک رژیم غذایی بدون کربوهیدرات حاوی روغن‌های گیاهی با مقادیر بالای اسیدهای چرب امگا 6 با افزایش خطر حملات قلبی و موارد مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی همراه است. اگر دندان‌ها را به عنوان پنجره‌ای برای سلامت کلی بدن به حساب آوریم، نبود پوسیدگی دندان و خونریزی لثه با وجود عدم رعایت بهداشت دهان نشان‌دهنده داشتن یک رژیم غذایی سالم است.

کمبود ریزمغذی‌ها می‌تواند سلامت لثه‌ها را به طور منفی تحت تأثیر قرار دهد. بر اساس بررسی‌های صورت گرفته در سال 2009، 7 درصد جمعیت ایالات متحده دچار کمبود ویتامین C هستند که می‌تواند خونریزی لثه را در پی داشته باشد. به طور مشابه، کمبود ویتامین D با التهاب لثه مرتبط است و یافته‌ها نشان‌دهنده کاهش موارد از دست‌دهی دندان در پی مکمل‌یاری ویتامین D همراه با کلسیم است.

قندها و کربوهیدرات‌ها علاوه بر افزایش خطر پوسیدگی‌های دندانی، خونریزی‌های لثه را نیز افزایش می‌دهند. این افزایش خونریزی لثه حتی در میان افرادی که بهداشت دهان را به خوبی رعایت می‌کردند مشاهده شد. نوع چربی‌های موجود در رژیم غذایی سلامت کلی فرد و نیز سلامت لثه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. افزایش دریافت اسیدهای چرب امگا 6 با افزایش خطر حملات قلبی همراه است. همچنین، دریافت بالای روغن‌های گیاهی با پیشروی بیماری لثه مرتبط است. این موضوع می‌تواند نشان‌دهنده دلیل ارتباط بیماری‌های لثه و بیماری‌های قلبی - عروقی باشد. لثه یکی از بافت‌های با بازگردش بالا در بدن انسان است که برای این بازگردش بالا پروتئین‌ها یک عامل ضروری محسوب می‌شوند. در بیماری کواشیورکور (سوء‌تغذیه شدید پروتئینی) از دست‌دهی دندان و بیماری لثه از جمله علائم شایع محسوب می‌شود.