دکتر بهار عظمتی - متخصص تغذیه
تحریریه زندگی آنلاین : گاهی اوقات از اطرافیان توصیه‌های تغذیه‌ای را می‌شنویم که چنان با اطمینان آنها را گوشزد می‌کنند که گویی حتما درست و مفید هستند، اما باید توجه داشت که همه آنچه از دوستان و آشنایان با تخصص‌های غیر مرتبط می‌شنویم، صحیح نیستند و حتی گاهی به جای فایده، برای فرد ضررهایی را هم ایجاد می‌کنند. در این مقاله به نمونه‌هایی از این باورهای غلط اشاره می شود.
*مصرف عسل طبیعی و همچنین قهوه در کنترل قند خون افراد دیابتی مؤثر است
گاهی اوقات بیماران مبتلا به دیابت عنوان می‌کنند که مصرف عسل وحشی باعث افزایش قند خون آنها نمیشود و فقط مصرف عسل پرورشی (غیر وحشی) است که میتواند بر قند خونشان تأثیر داشته باشد. این مورد یکی از باورهای نادرست تغذیه‌ای است که گروهی از بیماران دیابتی به آن معتقد هستند. ذکر این نکته ضروری است که عسل چه به صورت وحشی یا پرورشی باشد، در بدن به یک صورت مورد استفاده قرار میگیرد و وارد چرخههای بیوشیمیایی مربوطه میشود و میتواند افزایش قند خون را به دنبال داشته باشد.
نتایج بعضی از تحقیقات علمی نشانگر این است که انواع قهوه (با یا بدون کافئین) ممکن است از خطر بروز دیابت نوع 2 جلوگیری کند، البته ذکر این نکته ضروری است که عوامل متعددی در بروز این بیماری نقش دارد و مصرف یا عدم مصرف یک ماده غذایی نمیتواند به تنهایی در بیماریزایی یا پیشگیری از این بیماری نقش عمدهای داشته باشد.
در مورد افرادی که مبتلا به دیابت نوع 2 هستند، مصرف قهوه میتواند تأثیر متفاوتی در میزان قند خون این افراد داشته باشد و باعث افزایش و یا کاهش میزان قند خون شود که این اثر تا حد زیادی بستگی به وضعیت کنترل قند خون فرد دارد. توصیه کلی در این مورد این است که اگر فرد دیابتی سطح قند خونش با مصرف دارو و اصلاح شیوه زندگی با سطح قند خون نرمال فاصله زیادی داشته باشد، بهتر است مصرف قهوه را تا حد امکان محدود کند، زیرا در این صورت مصرف قهوه میتواند باعث افزایش بیشتر قند خون شود.
بیشتربخوانید:
حتما این نکات تغذیه‌ای را در ماه رمضان رعایت کنید
*مصرف لبنیات میتواند در ایجاد بیماری آلزایمر نقش داشته باشد
این باور نادرست که مصرف مواد غذایی با طبع سرد مانند لبنیات و یا مرکبات میتواند در ایجاد بیماری آلزایمر نقش داشته باشد در بین عموم جامعه نسبتاً رواج دارد. ذکر این نکته ضروری است که تحقیقات علمی ارتباط بین مصرف مواد غذایی مذکور با بیماری آلزایمر را تأیید نمیکنند.
در اصل عوامل خطر این بیماری بیشتر مرتبط به شرایطی میشود که میتواند به سیستم قلبی و عروقی آسیب وارد کند، مانند: پرفشاری خون، افزایش چربی خون، دیابت، سکته مغزی، استعمال دخانیات، آسیب شدید سر و موارد دیگر. از طرف دیگر عواملی مانند افزایش سن، سابقه خانوادگی ابتلا به آلزایمر و ژنتیک نیز میتواند در بروز این بیماری مؤثر باشد.
به لحاظ تغذیه‌ای مصرف رژیم غذایی سالم، متنوع و متعادل میتواند در بهبود وضعیت سلامت فرد مؤثر باشد. همچنین مصرف منابع غنی از آنتیاکسیدانها از قبیل مرکبات میتواند با خنثی کردن رادیکالهای آزاد نقش مهمی را در پیشگیری از بیماریهای مزمن ایفا کند. علاوه بر این، مصرف لبنیات به عنوان منبع غنی کلسیم میتواند نه تنها در تأمین سلامت استخوانها نقش داشته باشد، بلکه در بهبود عملکرد سیستم اعصاب، عضلات و قلب و عروق نیز تأثیر بسزایی داشته باشد.
*مصرف مایعات و یا آب گرم به دفعات در طی روز و همچنین مصرف سیر و یا پیاز میتواند از ابتلا به کرونا جلوگیری کند
مصرف مایعات به دفعات در طی روز مخصوصاً در طی فصول سرد سال میتواند تأثیر مثبتی در بهبود عملکرد بدن داشته باشد، اما آنچه باعث رواج این باور نادرست در خصوص مصرف مایعات و پیشگیری از بیماری کرونا شده است، از بین رفتن ویروس در دمای بالای 60 درجه سانتیگراد است. بهتر است این نکته را به خاطر بسپاریم که مصرف مایعات گرم نمیتواند باعث از بین بردن این ویروس در بدن شود.
خواص آنتیاکسیدانی سیر و پیاز در پیشگیری از سرطان و افزایش سلامت قلبی- عروقی از طریق تأثیر مثبت بر جداره عروق و بهبود چربی و فشار خون به همراه خواص ضد میکروبی و افزایش ایمنی مستند میباشد، از این رو بهتر است مواد غذایی مذکور در برنامه غذایی روزانه مورد توجه قرار گیرند، اما این بدان معنی نیست که مصرف این مواد غذایی میتواند در مصونیت یا درمان بیماری کرونا نقش داشته باشد. بر اساس رهنمودهای سازمان جهانی بهداشت، استفاده از ماسک، دوری از اجتماعات و در خانه ماندن، رعایت فاصله اجتماعی و شستن مکرر دستها میتواند در کنار شیوه زندگی سالم از قبیل؛ رعایت برنامه غذایی متنوع و متعادل، فعالیت بدنی منظم، خواب کافی و اجتناب از استرس در پیشگیری و نه مصونیت از این بیماری مؤثر باشد.
بیشتربخوانید:
آیا این رژیم به بهبود التهاب روده کمک می‌کند؟
*مصرف آبلیمو و ترشی به هنگام مصرف مواد غذایی چرب و هم چنین مصرف مقدار معتنابه انواع آجیل و مغزها میتواند مانع افزایش چربی خون شود
بعضی از افراد بر این باور هستند که میتوانند منابع غذایی غنی از چربیهای اشباع شده و کلسترول مانند انواع کباب چرب، امعاء و احشاء و کلهپاچه را همزمان با انواع ترشیها و آبلیمو یا آبغوره مصرف کنند و در این صورت افزایش چربی خون اتفاق نخواهد افتاد و یا تشدید نخواهد شد. ممکن است افرادی که غذای چرب و سنگین مصرف می‌کنند، با مصرف انواع ترشیها احساس سنگینی و پری کمتری داشته باشند که این مورد میتواند بدلیل افزایش اسیدیته محتویات معده و هضم بهتر غذا باشد، اما نکته شایان توجه این است که اگرچه مصرف منابع غذایی غنی از ویتامین C میتواند در بهبود متابولیسم کلسترول و مشتقاتش در بدن نقش مهمی را ایفا کند، این تصور که مصرف مواد غذایی مذکور میتواند باعث دفع کلسترول و اسیدهای چرب و یا کاهش اثرات منفی آنها در بدن شود، صحیح نمیباشد.
برای پیشگیری از ابتلا به چربی خون بالا، بهترین رویکرد پرهیز از مصرف غذاهای غنی از کلسترول و اسیدهای چرب اشباع مانند انواع گوشتهای پرچرب، امعاء و احشاء، سوسیس، کالباس و انواع لبنیات چرب و گنجاندن انواع میوهها و سبزیها، حبوبات، غلات سبوسدار، ماهیهای چرب و انواع خشکبار و مغزها در محدوده تأمین انرژی روزانه میباشد.
همچنین افرادی که مبتلا به چربی خون بالا هستند نیز باید موارد مذکور را رعایت کنند.
در خصوص مصرف انواع آجیل و مغزها و تأثیر آنها بر چربی خون تحقیقات زیادی صورت گرفته است و تأثیر مثبت انواع مغزها از جمله بادام به دلیل محتوی اسیدهای چرب غیر اشباع با یک باند دوگانه و گردو به لحاظ داشتن اسیدهای چرب غیر اشباع با چند باند دوگانه بر کاهش کلسترول بد خون و افزایش کلسترول خوب مورد توجه قرار گرفته است، اما نکتهای که باید اینجا به آن توجه گردد، این است که مقدار مصرف این مواد غذایی باید در محدوده کل انرژی مورد نیاز روزانه فرد باشد. در غیر این صورت، با توجه به این که انواع مغزها و آجیلها منابع غنی انرژی هستند، مصرف بیش از اندازه آنها میتواند باعث افزایش وزن مخصوصاً چاقی شکمی (در صورت عدم فعالیت بدنی مطلوب) و به دنبال آن افزایش چربی خون شود.
*مصرف انواع میوهها تاثیری در افزایش وزن ندارد و افرادی که از رژیمهای غذایی کم کالری پیروی می‌کنند میتوانند به میزان دلخواه از انواع میوه استفاده کنند
بعضی از افراد بر این باور هستند که میتوانند هر مقدار که مایل هستند میوه مصرف کنند. بدون این که وزنشان تغییر کند. موردی که در این خصوص باید به آن توجه کرد این است که هر سهم میوه حدود 60 کیلوکالری انرژی برای بدن تأمین می‌کند و زیادهروی در مصرف میوهها میتواند به راحتی باعث شکست برنامه کاهش وزن شود. از این رو افرادی که بدنبال کاهش وزن هستند، باید بسته به میزان کل انرژی دریافتیشان مقدار معینی میوه مصرف کنند و همچنین سعی کنند تا حد امکان آبمیوه را جایگزین خود میوه نکنند، چون در بیشتر موارد نصف لیوان آبمیوه معادل یک سهم میوه انرژی دارد، ولی مواد مغذی و فیبر کمتری را برای بدن تأمین می‌کند. معمولاً در بیشتر برنامههای غذایی کم کالری برای کاهش وزن، مصرف آزاد سبزیهای غیر نشاستهای به دلیل محتوی انرژی پایین و فیبر بالا توصیه میشود.
*مصرف سرکه سیب، گریپفروت و یا چای سبز و یا حذف یک وعده غذایی میتواند باعث کاهش وزن شود
در خصوص کاهش وزن آنچه که به عنوان برنامه غذایی سالم پذیرفته شده است، این است که افراد بتوانند در طی روز سه وعده غذایی اصلی و حداقل دو میانوعده سالم مصرف کنند. نکته مهم این است که مواد غذایی کمکالری و مغذی در این برنامه غذایی گنجانده شود. کاهش بیش از حد دریافت کالری میتواند با کاهش متابولیسم باعث ایجاد افزایش وزن شود.
آنچه امروزه در بین عموم مردم برای کاهش وزن رواج بیشتری دارد این است که افراد معمولاً وعده غذایی شام را حذف می‌کنند و یا فقط انواع سالاد یا میوه را در این وعده غذایی میگنجانند. نکته حائز اهمیت این است که برنامههای غذایی کاهش وزن باید بتوانند نیاز روزانه بدن به درشتمغذیها، ویتامینها و املاح معدنی را بدون انرژی اضافی تأمین کنند و همچنین نباید باعث کاهش ذخایر مواد مغذی بدن شوند. از این رو حذف یک وعده غذایی فرصت تأمین مواد غذایی ضروری برای بدن را از بین میبرد. از طرفی افراد با فرض این که از مصرف یک وعده غذایی چشمپوشی می‌کنند، ممکن است در دو وعده غذایی دیگر بیش از نیاز روزانه مواد غذایی مصرف کنند و علیرغم حذف یک وعده غذایی به هدف کاهش وزن دست نیابند. مورد دیگر گرسنگیهای طولانی است که میتواند باعث ایجاد مواد کتونی در بدن شود که از این طریق میتواند در کنترل اشتها نقش داشته باشد، اما آنچه باید هدف برنامههای غذایی کم کالری قرار بگیرد، اصلاح شیوه زندگی است که قسمتی از آن محدود کردن مصرف مواد غذایی ناسالم و پرکالری و گنجاندن مواد غذایی سالم و مغذی در وعدههای اصلی و میانوعدههای غذایی میباشد.
تحقیقات علمی کمی ادعای کاهش وزن بدن مخصوصاً چربی شکمی با مصرف سرکه سیب را تأیید می‌کند. آنچه در مورد سرکه سیب باید مورد توجه قرار گیرد این است که این ماده اسیدیته بالایی دارد و اگر به میزان کافی رقیق نشود و یا اگر به دفعات مصرف شود میتواند باعث تحریک مخاط گلو شود. هم چنین مصرف سرکه سیب میتواند با اثر بخشی بعضی از مکملهای غذایی و داروها از جمله انسولین و انواع مدرها (ادرارآورها) تداخل کند.
گریپفروت به عنوان عضوی از خانواده مرکبات غنی از ویتامین C و فیبر است و میتواند در کاهش بیماریهای مزمن مؤثر واقع شود. تأثیر گریپ فروت در کاهش وزن میتواند بدلیل احساس سیری به دنبال مصرف آن باشد که این مورد فقط مختص گریپفروت نیست و در صورتی که فرد از یک رژیم غذایی کم کالری پیروی کند، تمام میوهها و سبزیها (به غیر از سبزیهای نشاستهای) میتواند همین خاصیت را در کاهش وزن داشته باشد و گریپفروت خاصیت مضاعفی در این مورد ندارد و ادعای چربیسوزی با مصرف آن پایه علمی ندارد.
چای سبز به عنوان یک منبع غنی از آنتیاکسیدانها در نظر گرفته میشود که نقش آن در پیشگیری از انواع سرطانها و بیماریهای قلبی- عروقی بر کسی پوشیده نیست، اما مصرف آن نمیتواند باعث کاهش قابل ملاحظه وزن شود. تحقیقات نشان داده است که مصرف مداوم یک فنجان چای سبز در طی سال میتواند باعث کاهش وزن نیم تا یک کیلوگرم شود، اما موردی که گاهی اوقات توسط افراد مختلف که از این چای استفاده می‌کنند بیان میشود این است که نوشیدن آن میتواند در کاهش تمایل به انواع تنقلات به ویژه انواع خوراکیهای شیرین به آنها کمک کند. همچنین این احتمال وجود دارد که افراد با جایگزین کردن چای سبز که فاقد انرژی است، به جای عدههای پر انرژی بتوانند وزنشان را کاهش دهند که در این مورد نیز جایگزین کردن هر نوشیدنی فاقد کالری و یا کم کالری میتواند به حصول نتیجه مشابه منجر شود.
