رژيم نرم
این رژیم شامل مواد غذایی نرم ولی جامد است و هدف آن شامل تامین مواد مغذی مورد نیاز بیمار و همچنین کاهش مصرف فیبرها و غذاهای نفاخ می‌باشد. این نوع رژیم غذایی برای بیماران بعد از عمل جراحی و در دوره نقاهت بیماری‌های گوارشی استفاده می‌شود.
رژیم نرم برای بیمارانی که قدرت جویدن ندارند، مناسب است و شامل غذاهایی است که به صورت مایع، خمیری یا پوره هستند و از موادی تهیه می‌شود که هضم آنها آسان باشد. در این نوع رژیم از غذاهای فیبردار مثل سبزی‌ها، میوه‌های خام، سبوس غلات و پوسته حبوبات و غذاهای سرخ شده، ادویه، چاشنی‌های تند و مواد محرک نمی‌توان استفاده کرد. ولی می‌توان سبزی و میوه پخته، نان بدون سبوس، آرد غلات بدون سبوس را مصرف کرد. همچنین مواد غذایی مجاز را می‌توان پس از پختن به کمک شیر، آبمیوه، خامه، کره و تخم‌مرغ به صورت پوره یا خمیری نرم درآورد. اگر مصرف چربی برای بیمار منع نشده با اضافه‌کردن کره و خامه می‌توان کالری غذا را بالا برد و با افزودن شیر و تخم‌مرغ به مایعات می‌توان پروتئین غذا را زیاد کرد. شیر برنج و فرنی از غذاهای مناسب این رژیم است. تخم‌مرغ را نیز می‌توان به صورت آبپز درآورد و آن را له کرد و به کمک شیر و کره به شکل پوره، یا به شکل خام با شیر مخلوط کرد. در این نوع رژیم مصرف آبمیوه‌های تازه و شیرین برای تامین ویتامین‌ها و موادمعدنی مجاز است. رژیم غذایی نرم در صورتیکه با دقت تهیه شود از نظر تغذیه‌ای کمبود ندارد و برای مدت طولانی می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
در جراحی‌های دستگاه گوارش تا برگشت حرکات دودی روده‌ها نمی‌توان مایع یا غذا به بیمار داد. اگر بعد از جراحی مایع یا غذای خوراکی تجویز نمی‌شود باید بهداشت دهان بیمار رعایت شود. پاکیزگی و مرطوب بودن دهان باعث به اشتها افتادن بیمار و برطرف شدن حالت تهوع می‌شود.
رژیم نرم باید دارای غذاهایی با نسج نرم و طعم ملایم باشد به طوری که جویدن بسیار کم لازم باشد. این رژیم شامل مواد پروتئینی مثل گوشت کم چربی، ماهی، تخم‌مرغ، پنیر تازه و شیر است. از چربی‌هایی مانند کره، مارگارین(چربی‌های اشباع نشده و پنیر چرب) می‌توان استفاده کرد. ضمناً باید از مصرف مواد محرک ترشحات معده از جمله الکل و کافئین در این رژیم جدا خودداری شود. در این رژیم غذایی مصرف ادویه‌جات ممنوع بوده و غذاها باید کم حجم و مکرر باشند و با صبر و حوصله و تأنی خورده شوند.
بیمارانی که تحت اعمال جراحی قرار می‌گیرند مسلما چند روز و گاهی یک هفته و یا بیشتر در بیمارستان بستری هستند و در این مدت از نظر غذایی زیر نظر پزشک، متخصصان تغذیه و پرستاران مراقبت می‌شوند زمانی که این بیماران به منزل منتقل می‌شوند باید در مورد تغذیه آنها، اطرافیان و یا خود بیمار دستورات پزشک و یا متخصصان تغذیه را اجرا نمایند. نوع رژیم غذایی این بیماران در منزل ادامه رژیم غذایی در بیمارستان می‌باشد و با بهبود و پذیرش او برای مصرف غذایی بیشتر لازم است رژیم غذایی او نیز تغییر یابد و از رژیم‌های غذایی کامل‌تری استفاده نماید.
رژیم‌های غذایی بعد از جراحی
شما ممکن است جراحی در پیش داشته باشید و یا تحت جراحی قرار گرفته باشید و حالا در وضعی هستید که باید شخصا در تغذیه خود اقدام نمایید، توصیه ما این است که سفارشات پزشک معالج خود و متخصص تغذیه‌ای که با شما در ارتباط بوده‌اند را دقیقا در نظر داشته و به آنها عمل کنید. و برای آشنایی بیشتر با رژیم‌های غذایی بعد از جراحی به مطالب این قسمت توجه نمایید.
قبل از شرح رژیم‌های غذایی بعد از جراحی توجه به این نکته نیز ضروری است که متخصصین عقیده دارند بیمارانی که لازم است جراحی بشوند، قبل از آن باید از نظر تغذیه‌ای مورد مطالعه و مراقبت قرار گیرند، زیرا ثابت شده است افرادی که قبل از عمل خوب تغذیه شده‌اند جراحی را بهتر تحمل می‌کنند، و زودتر بهبود می‌یابند و به عوارض بعد از آن به خصوص سوء‌تغذیه کمتر مبتلا می‌شوند. بعد از جراحی بیمار مدتی نمی‌تواند از رژیم غذایی کامل و کافی از نظر تغذیه‌ای استفاده نماید. معمولا بی‌اشتهایی و استفراغ و تب از مشکلات عمومی بعد از جراحی است که در این شرایط بیمار نمی‌تواند غذای کافی مصرف نماید. چنانچه اعمال جراحی بر روی دهان یا فک، مری و دستگاه گوارش انجام شده باشد به علت محدودیت‌های زیادی که بیمار برای خوردن دارد احتیاج به مراقبت‌های تغذیه‌ای ویژه‌ای دارد.
رژیم غذایی
بیمارانی که جراحی شده‌اند و یا مشکلات دیگری داشته‌اند و توانسته‌اند رژیم‌های غذایی مایعات رقیق و مایعات غلیظ را تحمل نمایند قبل از اینکه از رژیم غذایی معمولی استفاده کنند غالبا لازم است برای مدتی از رژیم غذایی نرم استفاده نمایند. این رژیم غذایی به خصوص برای بیمارانی که قدرت جویدن ندارند، مناسب می‌باشد.
رژیم غذایی مایعات رقیق
این رژیم غذایی در دوران حاد بیماری‌های سخت، در مواردی که بیمار دچار تب، تهوع، استفراغ، بی‌اشتهایی شدید، نفخ و اسهال می‌گردد و بلافاصله بعد از اعمال جراحی توصیه می‌شود. مایعاتی که در این رژیم غذایی مجاز هستند شامل آب معمولی، چای کم رنگ، شربت قند ساده و رقیق، آبمیوه‌های شیرین صاف شده و رقیق و سوپ تهیه شده از گوشت تازه بدون چربی و صاف شده می‌باشد.
در شروع استفاده از این رژیم، حجم مایعات حدود نصف استکان کوچک (30 میلی‌لیتر) و ساعت به ساعت می‌باشد و با بهبودی بیمار به یک استکان کامل (60 میلی‌لیتر) در ساعت می‌رسد. مسلما در این مدت در صورتی که لازم باشد دستور تزریق سرم داده خواهد شد. رژیم غذایی مایعات رقیق از نظر تغذیه‌ای کامل نیست و بعد از یک یا چند روز بر حسب دستور پزشک می‌توان از رژیم غذایی مایعات غلیظ که کامل‌تر است استفاده نمود.
رژیم غذایی مایعات غلیظ
بیمارانی که دوران حاد بیماری‌ها را تا حدودی سپری نموده‌اند، با بهبودی نسبی خود می‌توانند از رژیم غذایی مایعات غلیظ استفاده نمایند.
مواد مجاز در این رژیم غذایی علاوه بر مایعات مجاز در رژیم غذایی مایعات رقیق شامل مواد دیگری می‌شود که تدریجا می‌توان وارد برنامه غذایی بیمار نمود. این مایعات شامل شیر بدون چربی، شیر معمولی، مخلوط شیر و تخم‌مرغ و سوپ‌های تهیه شده از گوشت تازه، حبوبات یا غلات و سبزی می‌باشد. این سوپ‌ها پس از آماده شدن باید صاف شوند و سپس مصرف شوند. باید دقت شود که این مایعات تدریجی و با حجم کم وارد برنامه غذایی بیمار شود و به تدریج حجم مایعات هر وعده را افزایش داده و فاصله وعده‌ها را زیادتر کرد، تا اینکه به 6 وعده در شبانه‌روز برسد. در صورتی که بیمار منعی در مصرف خامه نداشته باشد می‌توان به مایعات مجاز در این رژیم غذایی خامه اضافه نمود و به این ترتیب کالری دریافتی بیمار را افزایش داد. در صورتی که بیمار بتواند رژیم غذایی مایعات غلیظ را به خوبی تحمل نماید با بهبودی بیشتر و کاهش عوارض بیماری می‌تواند از رژیم‌های غذایی نرم که رژیم کامل‌تر است استفاده کند.
شیر برنج قالبی
مواد لازم
برنج نیمدانه 200 گرم 750 كیلوكالری
شیر 2 لیتر 820 كیلوكالری
خامه ساده 2 قاشق غذاخوری 60 كیلوكالری
هل آسیاب‌كرده یك‌دوم قاشق چایخوری 0 كیلوكالری
گلاب یك‌دوم پیمانه (125 میلی‌لیتر) 0 كیلوكالری
روش تهیه
برنج را بشویید و حدود 2 ساعت بخیسانید. بعد آن را با 2 لیوان آب بپزید تا نرم شود. سپس شیر، خامه و هل را بیفزایید و بگذارید شیربرنج روی حرارت ملایم بجوشد و كمی غلیظ شود. حالا گلاب را اضافه‌كنید و پس از چند جوش، شیربرنج را از روی حرارت بردارید و برای پذیرایی در ظرف‌های یك‌نفره یا در كاسه زیبایی بكشید. می‌توانید شیربرنج را با شیره‌انگور و انواع مربا میل كنید.
یادآوری: چنانچه بخواهید شیربرنج را به شكل قالبی تهیه نمایید، 10 ورق ژلاتین را در آب سرد بخیسانید. بعد به روش بن‌ماری حل كنید و در شیربرنج بریزید.
