علی پزشکی، دانشجوی دکترای سیاست گذاری غذا و تغذیه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
برای آشنایی بیشتر با محصولات گردشگری خوراک و غذا در جهان به چند مورد اشاره می‌کنم. از اروپا که آغاز کنیم، ایتالیا قطعاً نامدارترین کشور در زمینه خوراک و غذاست و بخشی از صادراتش را همین موارد شکل می‌دهند. جایی که می‌توانید ریسوتوی ونیز، خوراک ماهیچه میلان، پاستا، پنیر ترافل، انواع سبزیجات، نوشیدنی‌ها، روغن، ماهی تازه، بستنی و ژلاتو را در آن امتحان کرد.
در فرانسه بیش از 500 نوع قهوه سرو می‌شود و شهرهای مختلف این کشور دارای کافه‌های قهوه فراوانی هستند. آشپزی کاتالانی در اسپانیا که بهترین‌شان در بارسلون یافت می‌شوند، از آن دست جاذبه‌هایی است که گردشگران را از نقاط مختلف دنیا به این منطقه می‌کشاند. استفاده از زعفران و زیره سبز و سایر ادویه‌جات و خوراکی‌های سنتی سبک بارسلونی را ایجاد کرد و خوراکی‌هایی دریایی و گوشت با سس فراوان هنر آشپزان این ناحیه است.
امریکا
اگر به آمریکای شمالی، مرکزی و جنوبی برویم، نیویورک را باید یکی از بهترین مقاصد گردشگری خوراک و غذا دانست، نه برای امتحان بهترین غذاهای جهان که گاه بهتر از نمونه‌های اصلی طبخ می‌شوند، بلکه به دلیل غذاهای محلی شگفت‌انگیز و ارزان‌قیمتی مثل ساندویچ‌های پاسترامی.
مکزیکوسیتی نیز آنقدر معروفیت دارد که به‌عنوان یکی از مقاصد اصلی گردشگرانی که ذائقه گرم دارند همواره مطرح باشد و پرو به‌عنوان کشوری که غذاهای رژیمی فراوانی دارد، استراتژی‌های مختلفی برای جذب گردشگران خوراک و غذا به اجرا گذاشته است. در آسیا نیز هنگ‌کنگ از اعتبار و شهرت فراوانی برخوردار است، چنان که به‌عنوان بهشت غذا مطرح است. کره‌جنوبی نیز در گزارش سالانه سازمان جهانی گردشگری به‌عنوان یک مقصد گردشگری خوراک و غذا مطرح شده است.
این کشور با بهره‌گیری از برنامه‌ها و فیلم‌های تلویزیونی فرهنگ غذایی خود را به خوبی صادر کرده و موفقیت‌های فراوانی نیز کسب کرده است؛ سریال «جواهری در قصر» را قطعاً هنوز به یاد دارید. تایلند نیز از دیگر کشورهای آسیایی است که در سال‌های اخیر فعالیت‌های بسیاری درباره پروژه آشپزخانه جهانی داشته و توانسته در بازارهای هند و چین نیز نفوذ کند. ژاپن، چین و ترکیه نیز از دیگر مقاصدی هستند که در گردشگری خوراک و غذا فعالیت‌های عمده‌ای صورت داده‌اند.
اسپانیا
اسپانیا نیز نامی است که در جهان با غذا شناخته می‌شود. این کشور که با جذب بیش از 10 میلیون توریست در ماه، در میان برترین کشورهای پذیرنده گردشگر در جهان قرار دارد، از غذا به عنوان یک عامل کلیدی در گردشگری و کسب برند در کنار برخی عوامل دیگر استفاده کرده است.
با این‌همه چالش‌های بسیاری برای اسپانیا در این زمینه وجود داشته و دارد و در راستای این چالش‌ها، این کشور راهبردهایی را در نظر گرفته است؛ نیاز به یک تصویر جهانی‌تر از برند خود، افزایش رستوران‌های اسپانیایی در خارج از کشور، بهبود پیشنهادهای غذا، تبدیل شدن به مرجعی جهانی در آموزش غذا و فراهم آوردن ابزاری برای گردشگران در شکل گرفتن تجارب و ارتباط پیدا کردن با آنها با تاکید بر کیفیت و راحتی، از جمله این راهبردها هستند. در سال ۲۰۱۰ از حدود 53 میلیون نفر گردشگری که برای تعطیلات اسپانیا را انتخاب کرده بودند، ۶ میلیون نفر گفته بودند به‌دلیل گردشگری غذا این کشور را انتخاب کرده‌اند.
این موضوع نشان می‌دهد، گردشگران همیشه به غذا توجه ویژه‌ای دارند. البته به‌طور کلی غذا یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی جهان است. در همین اسپانیا صنعت غذا و کشاورزی در سال 2010 حدود 8 درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را تشکیل می‌داد. همچنین در کل، بخش غذا پویاترین بخش از صادرات اسپانیا را تشکیل می‌دهد.
راهبردهایی برای توسعه گردشگری غذایی در ایران
به‌طور کلی گردشگری غذا راهی است که قدرت کشورها برای جذب گردشگر را افزایش می‌دهد و آگاهی عمومی نسبت به برند آنها را در سراسر جهان بیشتر می‌کند. ایران نیز دارای ظرفیت‌های فراوان، آب و هوای متنوع و قومیت‌های مختلف است و همین امر چنانچه اشاره شد، زمینۀ لازم را برای رشد و توسعه بالقوه گردشگری غذا فراهم می‌کند.
با این وجود، این نوع گردشگری تاکنون آنچنان‌که باید و شاید به تحقق نپیوسته است. بنابراین، می‌توان با توجه به راهکارهایی که کشوری همچون اسپانیا اتخاذ کرده و بومی‌سازی این راهکارها مانند تبلیغ برندهای غذای ایرانی و همچنین برگزاری رویدادهای مربوط به گردشگری غذا، حتی آموزش غذاهای ایرانی و افزایش رستوران‌های ایرانی در خارج از کشور برای آشنایی سایر کشورها با غذاهای سرزمین ما، این نوع گردشگری را تقویت کرد.
همچنین برگزاری جشنواره‌ها و فستیوال‌های غذایی در محیط‌های مختلف روستایی و شهری، برگزاری تورهای غذا برای آموزش پخت غذاهای محلی از جمله راهبردهای توسعه گردشگری غذا هستند. استفاده از ماه رمضان با تنوعی که سفره‌های ایرانی در هنگام افطار دارد، می‌تواند به جذب گردشگران مسلمان به ایران کمک کند.
کشورهایی چون مصر، لبنان، ترکیه و مالزی هوشمندانه از این ماه مبارک، سبد درآمدی خود از بازار گردشگری غذا را پربرکت می‌کنند. گردشگری غذا در برنامه‌ریـزی متولیان می‌تواند هم به‌عنوان هدف اصلی سفر، برای آنهایی که با روحیه کنجکاوی خود سعی در شناخت غذایی یک منطقه دارند و هم به‌عنوان یک برنامه مکمل در تمامی تورهای گردشگری با هر هدفی گنجانده شود.
راه‌اندازی رستوران‌هایی که تنها به ارائه غذاهای محلی یک استان مبادرت کند یا افزودن غذاهای محلی در منوهای رستوران‌ها نیز به‌عنوان یک راهبرد مطرح است. همچنین شرکت در فستیوال‌های جهانی، معتبر و شناخته شده مرتبط با صنعت گردشگری خوراک نظیر می‌تواند کمک شایانی به معرفی غذاهای ایرانی در بازارهای بین‌المللی کند.
پژوهشگرانی که در عرصه خوراک و غذا در ایران فعالیت دارند همواره به تنوع بیش از 2500 نوع غذا و 109 نوع نوشیدنی و انواع نان و شیرینی در کشور اشاره می‌کنند که این تعداد بیش از هر چیز به تنوع فرهنگی، قومی و جغرافیایی این مرز و بوم برمی‌گردد. ضمن اینکه مکتب آشپزی ایرانی یکی از سه مکتب اصلی خوراک در کنار مکاتب آشپزی رومی و چینی است که این موارد همگی نشان‌دهنده عمق ظرفیت کشورمان برای جذب گردشگری خوراک و غذا و فعالیت حرفه‌ای در این بخش است.
در حال حاضر آشپزی چینی توانسته جایگاه خود را به‌طور کامل حفظ کند و با ارائه چندین نوع غذا با رعایت سلسله مراتب در یک وعده غذایی، طبخ سریع و آسان و اهمیت به سلامت غذایی و مواد‌غذایی، مشتریان پروپاقرصی پیدا کند. اما کمتر نام و نشانی از پیشینه و تنوع غذاهای محلی و مکتب ایرانی در مراکز پذیرایی گردشگری ایران دیده می‌شود و هرچه به مشام می‌رسد فقط بوی کباب کوبیده و جوجه کباب است که این عدم تنوع گاه شکوه و گلایه‌های گردشگران غربی را که وارد کشور می‌شوند، نیز به همراه دارد و با گفتن Every day Kabab به این یکنواختی واکنش نشان می‌دهند. با این همه اما غذاهایی در برخی نقاط ایران وجود دارد که کمتر با آن آشنایی وجود دارد و می‌طلبد که دست‌کم برای یک بار هم که شده به آن مناطق سفر کرده تا از طعم و عطر آن لذت برد.
