برلیانت بزرگمهر؛ دبیر انجمن تغذیه ایران، مشاور تغذیه و رژیم درمانی
نوشیدنیهای متداول
درابتدا نوشیدنیهای معمول در بین افرادرا با هم مرور می‌كنیم:یكی از انواع نوشیدنی‌هایی كه در همه فصول – بخصوص فصل پاییز و زمستان - طرفداران بسیار زیادی در بین خانواده‌ها دارد، چای است. چای از زمان‌های قدیم از رایج‌ترین نوشیدنیهای سنتی كشورمان می‌باشد واز مهمترین و معمول‌ترین مواد پذیرائی در میهمانی‌هاست.قهوه از آشامیدنی‌های سنتی جامعه ما نیست ولی سالها است كه مصرف آن در بین افراد و به خصوص گروه جوان كشورمان معمول شده است.
انواع دمنوش‌ها كه به صورت گرم مصرف می‌شوند نیز جایگاه مهمی در بین خانواده‌ها به خصوص در طبقه با سنین بالاتر، دارند.دوغ جزء یكی از قدیمی‌ترین نوشیدنیهای رایج در كشورمان محسوب می‌شود. در سفره‌های سنتی جامعه‌مان این آشامیدنی زینت‌بخش سفره غذا بوده و در میهمانی‌ها دوغ جزء معمول‌ترین و خوشمزه‌ترین نوشیدنی‌ها محسوب می‌شد. این آشامیدنی لذیذ و مفید، در زمستان و تابستان طرفداران زیادی داشت ولی امروزه مصرف آن در خانواده‌ها و بخصوص بین كودكان، نوجوانان و جوانان چندان معمول نیست.اما در فصل بهار و تابستان، مصرف انواع نوشابه‌های گازدار بسیار رایج است.
البته این قبیل نوشابه‌ها در فصل پائیز و زمستان نیز پرطرفدار است.آ‌بمیوه‌های آماده فرآوری شده نیز از آشامیدنی‌های معمول است و حتی گاه جانشین میان وعده كودكان و نوجوانان می‌شود.پودر شربت‌های آماده از دیگر نوشیدنیهای معمول فصول گرم سال است.شیر از نوشیدنی‌هایی است كه متاسفانه مصرف آن رو به كاهش است.
فوایدو مضرات آشامیدنی‌های رایج
حال لازم است بررسی داشته باشیم بر خواص تغذیه‌ای انواع آشامیدنی‌های معمول و مورد استفاده در كشورمان.چای كه یكی از پرطرفدارترین نوشیدنی‌ها در بین هموطنانمان می‌باشد حاوی ماده‌ای است به نام پلی‌فنول كه جزء آنتیاكسیدانها محسوب می‌شود. آنتیاكسیدانها می‌توانند بدن انسان را در برابر پاره‌ای از بیماری‌ها محافظت كنند. بخصوص چای سبز از این نظر مفیدتر است.
ضمناً چای دارای كافئین می‌باشد كه این ماده در رفع خستگی ایجاد آرامش و شادابی و نشاط موثر است.اما به همان نسبت كه مصرف متعادل چای مفید است، افراط در مصرف آن و همچنین نوشیدن چای پر رنگ، بخصوص چنانچه به‌طور مكرر و به مقدار زیاد باشد، زیان‌آور است.افراط در مصرف چای به علت دارا بودن كافیئن بالا، موجب بی‌خوابی و در بعضی افراد ایجاد اضطراب، تپش قلب و ناآرامی می‌شود.
ضمناً چای جزء مواد مدر محسوب می‌شود و چنانچه به مقدار زیاد میل شود موجب دفع آب ضروری از بدن شده و شخص را در معرض كم‌آبی قرار می‌دهد.چای به علت داشتن تانن موجب دفع آهن از دستگاه گوارش می‌شود به این ترتیب كه تانن موجود در چای با آهن ایجاد تركیب تانات آهن می‌كند كه ماده‌ای غیر قابل جذب است. پس بهترین زمان مصرف چای، با فاصله حدود حداقل یكساعت قبل و بعد از غذا است.قهوه هم حاوی كافئین بالا است پس نباید در مصرف آن افراط كرد.
محتوای نوشابه ها چیست ومصرف آنها چه مضراتی بدنبال دارد
نوشابه‌های گازدار عمدتاً از مقدار زیادی شكر تشكیل شده‌اند و شیرینی طعم آنها به علت شكر فراوان موجود در این قبیل نوشابه‌ها است. در تركیب این دسته از آشامیدنی‌ها، رنگ‌های مصنوعی به كار رفته است. طعم این نوع آشامیدنی‌ها نیز به علت افزودن اسانس به آنها است. اما برای ایجاد گاز در این نوشابه‌ها، معمولا از اسیدفسفریك استفاده می‌شود.
اشكال عمده افزودن اسید فسفریك به این آشامیدنی‌ها آن است كه تعادل بین كلسیم و فسفر را به هم می‌زند.لازم به ذكر است كه یكی از عوامل موثر در جذب كلسیم موجود در مواد غذایی، نسبت بین كلسیم به فسفر است. چنانچه این نسبت در غذا رعایت نشود، كلسیم نمی‌تواند به‌خوبی جذب شده به مصرف رشد و استخوان سازی برسد. حال با افزودن اسید فسفریك به نوشابه،بخصوص چنانچه نوشابه همراه غذا مصرف شود (كه معمولا نیز اینچنین می‌باشد) میزان فسفر در دستگاه گوارش بالا رفته و تعادل كلسیم به فسفر بهم می‌خورد كه این امر موجب دفع كلسیم از بدن خواهد شد.
كاهش جذب كلسیم و دفع آن از بدن، در كودكان و نوجوانان موجب اختلال در رشد و كوتاه‌قدی می‌شود ضمناً این امر باعث بروز راشتیسم در كودكان و نرمی استخوان و تغییر شكل استخوان در نوجوانان و جوانان می‌گردد. در افراد میانسال و سالمند نیز ایجاد پوكی استخوان می‌كند. یكی دیگر از مضرات مصرف مداوم و زیاد نوشابه‌های گازدار، بروز چاقی است. بعلت قند بالای موجود در این قبیل آشامیدنی‌ها شخص (اعم از كودك، نوجوان، جوان، میانسال، سالمند و مرد و زن) در معرض بروز چاقی قرار می‌گیرد.
