زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

بازی «روغن پالم» با سلامت ایرانیان

چندی پیش خبری بر روی خروجی سایت‌ها قرار گرفت كه در چشم بر هم زدنی بازار محصولات غذایی را در نوردید و موجب تعجب و سردرگمی ‌مردم شد. در متن خبر آمده بود كه شیرهای پرچرب مملو از روغن پالم است و چربی موجود در آن طبیعی نیست. شیرهای پرچربی كه مردم سال‌ها با خیال راحت آنرا در سبد سلامت خانوار جای داده و در تبلیغات تلویزیونی و رسانه‌ای هم  بارها تشویق به افزایش مصرف روزانه آن شده بودند حالا غیر بهداشتی و مضر برای سلامت عنوان شده بود.

 به بیان بهتر یكی از اصلی‌ترین ستون‌های تامین سلامتی مردم كشور كه همان «شیر و كلسیم» باشد به ماده‌ای بر «ضد سلامت» تبدیل شده بود.

همین امر مردم را نگران كرد و فروش شیر پرچرب در سوپرماركت‌ها به شدت افت پیدا كرد. اخبار تكمیلی اما نشان داد كه موضوع نگران‌كننده‌تر از این حرف‌هاست چرا كه مشخص شد در دیگر محصولات لبنی مثل پنیرهای خامه‌ای، روغن‌های مایع و صنایع چیپس و پفك هم از روغن پالم به وفور استفاه می‌شده است.

پس از اعلام این خبر از سوی وزارت بهداشت و درمان بسیاری از مسئولین صنایع لبنی كشور و برخی از كارشناسان به این اظهارات انتقاد كردند. حتی گفته شد كه روغن پالم مضر كه نیست هیچ، بلكه برای درمان سرطان هم مفید است. با این وجود نباید فراموش كرد كه مرجع تصمیم‌گیری برای سالم یا غیرسالم بودن یك محصول وزارت بهداشت است و مردم حرف‌های مسئولین این وزارتخانه را حجت تصمیم‌گیری‌های خود قرار داده‌اند. در این زمینه سیدحسن‌ هاشمی‌ وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هم گفته بود: مصرف کنندگان روغن پالم در شیر و ماست از بدترین نوع چربی صنعتی استفاده کرده‌اند و به همین دلیل بزودی اسامی‌آنها اعلام می‌شود.

وی افزوده بود: وزارت بهداشت به هیچ کارخانه لبنی مجوز استفاده از روغن پالم نداده، روغن پالم به دلیل سودآوری بالا در لبنیات استفاده می‌شود و این تخلفات بسیار بارز بوده است. ‌هاشمی‌ در رابطه با وجود روغن پالم بیش از حد مجاز در روغن‌های خوراکی و لبنیات گفت: پالم روغنی است که سال‌های سال از کشور مالزی وارد می‌شود و به دلیل قیمت ارزان و سودآوری بالا، بیش از گذشته وارد شده است.

 وزیر بهداشت ادامه داد: این روغن به دلیل کیفیتی که دارد برای سلامتی مضر است و لبنیات به بازار آمده نشان می‌دهد به جای چربی طبیعی از بدترین نوع چربی صنعتی یا همان پالم استفاده کرده‌اند. ‌هاشمی‌ با رد تکذیب صنایع لبنی در استفاده از روغن پالم، گفت: گزارش‌های ما موجود است و اگر لازم باشد آن را رسانه‌ای می‌کنیم، ما مجوز ورود این محصولات را نمی‌دهیم بلکه وزارت صنعت و جهاد کشاورزی متولی واردات آن هستند.

ردپای پالم در تمام محصولات غذایی

در حالی كه ‌هاشمی ‌از صنایع لبنی برای استفاده بیش از حد و غیرقانونی از روغن پالم سخن می‌گفت و از آنها گلایه می‌كرد دیگر كارشناسان معتقد بودند روغن پالم در بسیاری از محصولات دیگر كه ارتباطی هم به صنایع لبنی ندارند استفاده می‌شود. وزارت بهداشت اما در مورد این خبر واكنشی نشان نداد.

غلامرضا ‌هادیان كارشناس سلامت و محقق در زمینه صنایع خوراكی در این مورد به «دنیای سلامت» می‌گوید: مرجع تصمیم‌گیری و اعلام نظر قاطع در مورد سلامت محصولات غذایی وزارت بهداشت است و هیچ كارشناس، مسئول و یا حتی نماینده مجلسی نمی‌تواند در این زمینه به اظهار نظر بپردازد یا روغن پالم را سالم و بدون ضرر و زیان معرفی كند. او اینطور ادامه می‌دهد: «ا‌ستفاده از روغن پالم مختص لبنیات نیست. متاسفانه این روغن تمام قفسه‌های محصولات غذایی را فرا گرفته است. چیپس، بیسکوئیت‌ها، شکلات‌های صبحانه، ناگت‌ها، پیتزاها و کلاً تمام محصولات غذایی که باب میل بچه‌ها و جوان‌ترهاست حاوی روغن پالم است.» ‌هادیان در پاسخ به این سوال كه هر نوع روغن پالم برای انسان مضر است یا خیر پاسخ داد: «آنچه مشخص است استفاده میزان معقول از روغن پالم و آن هم نه روغنی که از مغز هسته میوه پالم استخراج می‌شود، مشکل چندانی به وجود نمی‌آورد؛ اما استفاده بی‌رویه این روغن بدون شک خطری جدی برای سلامت انسان و همچنین محیط ‌زیست به بار خواهد آورد و مسئولان وزارت بهداشت باید علاوه بر محصولات لبنی نظارت ویژه‌ای درخصوص انواع مواد غذایی دیگر که سرشار از این روغن هستند اعمال کنند.»

روغن پالم و بیماریهای قلبی و عروقی

هادیان در مورد مضرات روغن پالم اینطور توضیح می‌دهد: «روغن پالم سرشار از اسیدهای چرب اشباع شده است و خطر اصلی این روغن نیز ناشی از همین مسئله است. روغن پالم خواصی هم دارد اما غنی بودن آن از این روغن‌های اشباع‌شده باعث مسدود شدن عروق می‌شود. در نتیجه خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را نیز افزایش می‌دهد.»

او افزود: «به عقیده محققان مصرف زیاد محصولات حاوی این روغن خطر اضافه‌وزن را نیز بالا می‌برد. همیشه این باور وجود دارد که اسیدهای چرب اشباع شده در محصولات غذایی حیوانی مانند پنیر، گوشت یا کره وجود دارد اما از این پس تمام محصولات غذایی که حاوی روغن پالم نیز هستند را به این لیست اضافه کنید.» ‌هادیان خاطرنشان كرد: «توجه داشته باشید که میزان اسیدهای چرب موجود در این روغن بیشتر از کره است یعنی 65 درصد در برابر 51 درصد.

 بنابراین همانطور كه وزارت بهداشت هم تاكید كرده اگر نمی‌خواهید کلسترول خونتان بالا برود و دچار مشکلات قلبی عروقی بشوید حواستان را در خصوص مواد غذایی مصرفی خود بیشتر جمع کنید.»

گفتنی‌است به عقیده متخصصان میزان مصرف این روغن برای هر فرد سالانه حدود 2 کیلوگرم است؛ اما متأسفانه با استفاده بی‌رویه‌ای که ظاهر این روزها از این روغن در تهیه محصولات لبنی و محصولات غذایی دیگر می‌شود چندین برابر بیشتر از میزان استاندارد از این روغن، وارد بدن همه ما به خصوص بچه‌ها و نوجوان‌ها می‌شود.

 همان‌طور که گفته شد مصرف بی‌رویه و بدون نظارت این روغن است که مشکل ایجاد می‌کند. در واقع اسید پالمیتیک موجود در این روغن همانند چربی‌های شیر مادر جزو دو اسید چرب ضروری است. این چربی‌ها برای رشد کودکان لازم است. به عقیده برخی از محققان روغن پالم سم نیست اما مصرف آن در مواد غذایی متنوع آن هم به میزان زیاد از یک ماده غذایی معمولی بلای جان می‌سازد.

اسامی‌مصرف‌كنندگان روغن پالم اعلام نشد

از سوی دیگر قرار بر این بود كه اساسی شركت‌هایی كه از روغن پالم استفاده كرده بودند رسانه‌ای شود اما با گذشت مدت زمان بسیاری از این وعده از سوی برخی نمایندگان مجلس گفته شد كه اسامی‌این شركت‌ها اعلام نخواهد شد.

 در این میان بار دیگر رای و نظر وزارت بهداشت به كنار رفت و این وزارتخانه تنها به توصیه‌های پزشكی و برخورد غیررسانه‌ای با مصرف‌كنندگان كلان روغن پالم اكتفا كرد. دکتر سیدحسن‌هاشمی‌وزیر بهداشت پیش از این گفته بود: به زودی اسامی‌ مصرف کنندگان روغن پالم در تولید شیر و ماست اعلام می‌شود.‌

هاشمی‌همچنین اعلام کرد: به هیچ کارخانه لبنی مجوز استفاده از روغن پالم داده نشده است روغن پالم به دلیل سودآوری بالا در لبنیات استفاده می‌شود و این تخلفات بسیار بارز بوده است. ‌

هاشمی‌ افزود: روغن پالم به دلیل کیفیتی که دارد برای سلامتی مضر است و لبنیات به بازار آمده نشان می‌دهد که به جای چربی طبیعی از بدترین نوع چربی صنعتی در تولید آنها استفاده شده است. پیرو اظهارات وزیر بهداشت، دکتر زهرا عبداللهی مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه این وزارتخانه نیز هم در این مورد گفت: در سال‌های اخیر واردات روغن پالم به دلیل ارزان تر بودن آن افزایش یافته است. این روغن با افزایش کلسترول بد خون در نهایت تنگی و انسداد عروق و سکته‌های قلبی را به همراه دارد. هدایت حسینی مدیرکل دفتر نظارت بر غذا وزارت بهداشت هم در این مورد اظهار کرد: تاکنون گزارشی از وجود روغن پالم در شیر و ماست در کشور نداشته‌ایم اما وزارت بهداشت مجوز استفاده از این روغن را در برخی محصولات لبنی مانند بستنی، پنیرپیتزا، کره و خامه قنادی، کره‌های مالشی صادر کرده است.

با اعلام این اخبار تولیدکنندگان محصولات لبنی واکنش‌های مختلفی نشان دادند و برخی از آنها استفاده از این روغن در تولید محصولات خود را به کلی رد کردند. مجید حاجی فرجی رییس انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی کشور هم سال گذشته گفته بود: حق مردم است که بدانند چربی موجود در لبنیات و شیر، چربی خود شیر نیست بلکه روغنی به نام پالم است که به آن افزوده می‌شود. همچنین دکتر عزیزالله کمال‌زاده مشاور تغذیه برنامه جهانی غذا سازمان ملل متحد در مورد مضرات روغن پالم موجود در شیر و لبنیات پرچرب اینطور گفته بود: این روغن دارای اسید چرب اشباع است و مصرف آن در تولید شیر و لبنیات پرچرب سلامتی افراد جامعه را به مخاطره می‌اندازد.

هیچ كارخانه‌ای از پالم استفاده نكرده!

جالب اینجا بود كه مسئولین صنایع لبنی ایران با وجود اینكه وزارت بهداشت رای نهایی خود را برای جلوگیری از مصرف پالم در تولید شیر اعلام كرده بود اما آنها تاكید می‌كردند كه هیچ كارخانه‌ای از پالم استفاده نكرده است.

رضا باکری دبیر انجمن صنایع لبنی ایران در واکنش به اظهارات مسوولان مختلف در حوزه سلامت، در نامه‌ای به وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در مورد استفاده از روغن پالم در تولید شیر پرچرب توسط برخی از کارخانه‌های صنایع لبنی، گفت: هیچ کارخانه‌ای را سراغ ندارم که از چربی گیاهی به جای چربی حیوانی در تولید شیر پرچرب استفاده کند لذا اگر وزارت بهداشت از وجود واحد‌های متخلف مطلع است باید فورا با آنها برخورد کند.

با این وجود در همین زمینه هومن محمد رئوفی، رئیس اداره نظارت و ارزیابی فرآورده‌های غذایی آشامیدنی و دامی‌سازمان غذا و دارو در مورد استفاده برخی از کارخانه‌های محصولات لبنی از روغن پالم اظهار کرد: «روغن پالم جزو مجموعه روغن‌های مجاز خوراکی، دارای استاندارد ملی و مورد تایید سازمان غذا و دارو است که برای پرچرب کردن برخی محصولات لبنی در کشور استفاده می‌شود و باید این تصورات اشتباه مبنی بر ناسالم و خطرناک بودن این نوع روغن را از ذهن مردم دور کرد».

وی با بیان اینکه تمام فرآورده‌های لبنی دارای گروه‌بندی هستند و در یک گروه از فرآورده‌های لبنی به نام فرآورده‌های آنالوگ، استفاده از چربی گیاهی از جمله روغن پالم مجاز است که بجای روغن‌های چربی حیوانی استفاده شود، افزود:

 «استفاده از روغن پالم در تهیه تمام فرآورده‌های لبنی مجاز نیست و تنها گروهی از این فرآورده‌ها، طبق استانداردهای ملی خود اجازه مصرف و جایگزینی چربی گیاهی به جای چربی حیوانی را دارند». رئوفی یادآور شد: «متاسفانه برخی تولیدکنندگان فرآورده‌های لبنی با وجود اینکه در استاندارد‌های ملی خود اجازه استفاده و مصرف از روغن پالم به آنها داده نشده اما برای ایجاد فرآورده‌های پرچرب از این روغن گیاهی استفاده می‌کنند».

کاهش  واردات به ۳۰ درصد

 یكی دیگر از اقداماتی هم كه به منظور كاهش مصرف پالم در محصولات غذایی انجام شد ماهش میزان واردات این روغن به 30 درصد بود. در حالی رئیس اداره نظارت و ارزیابی فرآورده‌های غذایی آشامیدنی و دامی‌سازمان غذا و دارو از سالم بودن محصولات لبنی و استاندارد بودن استفاده از روغن پالم در این محصولات خبر داد که به گفته رئیس سازمان غذا و دارو، «استفاده از این روغن‌ها روز به روز سن ابتلا به گرفتگی عروق و سکته‌های قلبی در کشور را کاهش می‌دهد». رسول دیناروند می‌افزاید:

«در سال گذشته بیش از ۵۰۰ هزار تن واردات روغن پالم به کشور صورت گرفته است که با پیگیری‌های این سازمان و همکاری وزارت بهداشت، دولت کاهش میزان واردات روغن پالم به حداکثر ۳۰ درصد را تصویب کرد زیرا بر اثر استفاده از این روغن‌ها روز به روز سن ابتلا به گرفتگی عروق و سکته‌های قلبی در کشور کاهش می‌یابد که بخش عمده آن وابسته به تغذیه از جمله مصرف اسیدهای چرب اشباع ناشی از روغن پالم است».

 دیناروند همچنین از برنامه کاهش استفاده از روغن پالم در سال آینده خبر داد و افزود: «سازمان غذا و دارو درصدد است این میزان را در سال آینده به ۱۵ درصد کاهش دهد و در صورت تحقق این امر، ظرف دو سال میزان واردات روغن پالم به یک سوم سال ۹۲ خواهد رسید که این مسئله مطمئنا در ارتقاء سلامت مردم موثر خواهد بود». وی یادآور شد:

 «متاسفانه به دلیل ارزان قیمت بودن، روغن پالم در تقلبات استفاده می‌شود و به عنوان مثال یکی از این تقلبات افزودن چربی گیاهی به جای چربی طبیعی به فرآورده‌های پرچرب است بنابراین روغن پالم جایگزین ارزانی برای اجرای این تخلف محسوب می‌شود». رئیس سازمان غذا و دارو همچنین با بیان اینکه در بازرسی‌های وزارت بهداشت نمونه‌هایی از روغن پالم در فرآورده‌های پرچرب وجود داشته، اظهار کرد: «با تمام افرادی که در بروز این تخلفات نقش داشته و همکاری کرده‌اند برخورد قانونی خواهد شد».

700 هزار تن روغن پالم مصرف شده

از سوی دیگر هم عضو کمیسیون کشاورزی،  آب و منابع طبیعی مجلس گفت:«از 750 هزار تن واردات روغن پالم، حدود 50 هزار تن در محصولات لبنی استفاده شده، در صورتی که 700 هزار تن دیگر در سایر بخش‌ها و بدون سر و صدا در سبد غذایی مردم مورد استفاده قرار می‌گیرد.» عباس پاپی‌زاده بالگان در گفت و گو با خانه ملت، گفت: بحثی که وزیر بهداشت و درمان درباره مضر بودن روغن پالم مطرح کرد کاملا قابل پذیرش است، چرا که این روغن، اسید اشباع بالایی داشته و به همین دلیل هم نسبت به سایر روغن‌ها، آسیب بیشتری را به انسان وارد می‌کند.

نماینده مردم دزفول در مجلس شورای اسلامی ‌افزود: اما سوالی که در این بین مطرح می‌شود اینکه آیا استفاده از روغن پالم تنها در لبنیات ممنوع است؟

به هر حال باید توجه داشت که امراضی از قبیل بیماری‌های قلبی و عروقی با استفاده از روغن پالم تشدید شده و به دلیل آسیب رسانی‌های فراوان، استفاده از روغن پالم در تمام محصولات غذایی ممنوع است. وی با اشاره به اینکه نیمی ‌از یک میلیون و پانصد هزار تن روغن وارداتی کشور، مربوط به پالم است، گفت: 50 هزار تن از میزان واردات، در فرآورده‌های لبنی مورد استفاده قرار می‌گیرد و باید مشخص شود که چرا تمام حساسیت‌ها به همین 50 هزار تن است، در صورتی که 700 هزار تن دیگر از این روغن در سایر محصولات غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

وی ادامه داد: اعلام دولت برای استفاده کارخانه‌های لبنی از روغن پالم، آسیب‌های فراوانی را به این صنعت وارد و تمام حواس را به همین بخش معطوف کرد، در صورتی که 700 هزارتن از این روغن نادیده گرفته شده و حساسیتی هم برای پیگیری آن وجود ندارد. عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس با تاکید بر اینکه استفاده از روغن پالم در محصولات لبنی ممنوع است، اظهار داشت: قطعا لبنیات هم باید بدون روغن پالم تولید شود، اما سوال اصلی اینکه چرا به سایر صنایعی که از روغن پالم استفاده می‌کنند تذکری داده نمی‌شود.

 نماینده مردم دزفول در مجلس تصریح کرد: مردم اکنون از روغن پالم به صورت خوراکی در منازل استفاده می‌کنند، در صورتی که تنها به 50 هزارتن استفاده شده در لبنیات حساس هستند و باید مشخص شود که 700 هزارتن چه شد وچرا سازمان استاندارد و غذا و دارو سکوت کرده و باید در این زمینه پاسخگو باشند.

امیدواریم....

امیدواریم سهم روغن پالم در لبنیات کمتر شود

از سوی دیگر وزیر جهادکشاورزی درباره وجود روغن پالم در شیرهای پرچرب نیز افزود: این مسئله تخلف است، اما باید با واحدهایی که با وجود داشتن پروانه بهداشتی تخلف می کنند، مقابله کرد.

حجتی خاطرنشان کرد: مصرف سرانه شیر در کشور ما پایین است، به گونه‌ای که در سطح جهان متوسط مصرف ۱۶۰ لیتر و در ایران تنها ۹۰ لیتر برآورد شده است؛ بنابراین امید می رود که طی دوره‌ای ۱۰ ساله بتوان افزایش مصرف را رقم زد.

 وی ادامه داد: صحبت های وزیر بهداشت به معنای کاهش مصرف سرانه نیست و باید اقدامی عملیاتی انجام شود تا سرانه مصرف را افزایش داده و در این راستا با واحدهای متخلف نیز برخورد شود. حجتی در پایان از اجرای طرح آمارگیری کشاورزی خبر داد و اظهار امیدواری کرد که با همکاری مرکز آمار و حمایت‌های وزارت جهادکشاورزی و به ویژه کشاورزان بتوانیم اطلاعات دقیقی از بخش کشاورزی طبقه‌بندی کنیم.