زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

روی عنصر زندگی

بدن انسان برای تمام فعالیت‌های بیوشیمی مانند تولید آنزیم ها، هورمون‌ها و تولید انرژی به مواد معدنی نیاز دارد، به همین دلیل به مواد معدنی ابزار بدن گفته می‌‌شود. کمبود و همچنین ازدیاد هر یک از مواد معدنی منجر به بروز اختلال در متابولیسم بدن، تولید هورمون‌ها و آنزیم‌ها و بروز بیماری‌های مختلف می‌‌گردد.

 عنصر روی از نظر كمیت دومین عنصر كمیاب موجود در بدن پس از آهن بوده و یك ماده معدنی ضروری جهت حفظ حس بویایی، سیستم ایمنی بدن، ساخت پروتئین‌ها، فعالسازی آنزیم‌ها و ایجاد DNA است. كمبود روی می‌‌تواند منجر به عقب ماندگی، اسهال، ضعف و ناتوانی، ریزش مو، جراحت پوست و چشم، كاهش سیستم ایمنی بدن و كاهش اشتها گردد.

 از طرفی مصرف بیش از حد روی نیز عوارضی چون حالت تهوع، اسهال و سردرد در كوتاه مدت و اختلال جذب مس و آهن در درازمدت شود. مقادیر توصیه شده روی براساس سن و جنس در جدول زیر نشان داده شده است.

جدول 1-  مقادیر توصیه شده روی

تعداد زیادی از فعالیت‌های متابولیکی به روی بستگی دارند. روی در رشد و توسعه بدن، سیستم ایمنی بدن، فعالیت‌های نورولوژیکی و تولید مثل نقش مهمی دارد.

در سطح سلولی فعالیت‌های روی را به 3 بخش عمده تقسیم می‌‌کنند.

1) کاتالیکی 

2) ساختمانی

3) تنظیم کنندگی

نقش کاتالیکی: فعالیت و نقش کاتالیزوری بیش از 300 آنزیم در تسریع واکنش‌های شیمیایی به روی بستگی دارد. آنزیم‌های وابسته به روی عموماً در تمام گروه‌های آنزیمی یافت می‌‌شوند. 

نقش ساختمانی: روی همچنین نقش بسیار مهمی در ساختار پروتئین‌ها و غشاهای سلولی بازی می‌‌کند. ساختمان‌های انگشتی شکل که به نام موتیف‌های انگشتی حاوی روی شناخته می‌‌شوند در پایداری و همچنین ساختمان برخی از پروتئین‌ها وجود دارند.

نقش تنظیم کنندگی: روی همچنین نقش مهمی در بیان ژن‌ها، تولید سیگنال‌های سلولی، همچنین در آزادسازی هورمون‌ها و انتقال پالس‌های عصبی ایفا می‌‌کند. روی در سنتز، انتقال و فعالیت هورمون‌های زیادی از جمله تستوسترون و IGF-1 نقش مهمی دارد.

یکی از مهم‌ترین نقش‌های روی در بدن حفظ سیستم ایمنی می‌‌باشد که هم سیستم ایمنی اختصاصی و هم غیر اختصاصی را شامل می‌‌شود. ایمنی غیر اختصاصی شامل عملکرد پوست و لایه‌های غشای موکوسی و ایمنی اختصاصی شامل کاهش غلظت لنفوسیت و توقف عملکرد لنفوسیت‌های T و B می‌‌باشد. كمبود روی در هر سطحی با اثر بر ماكروفاژ‌ها و نوتروفیل‌ها موجب اختلال در سیستم دفاعی بدن می‌‌گردد. روی برای ایجاد و فعالسازی لنفوسیت‌های T ضروری است.

 لنفوسیت‌های T دو نقش عمده دارند که عبارتند از:

 کنترل و تنظیم پاسخ‌های ایمنی حمله به سلول‌های آلوده و سرطانی

روی از رشد بسیاری از ویروس‌ها مانند رینوویروس‌ها جلوگیری می‌‌کند. همچنین مطالعات نشان دادند انگل‌ها در بدن افراد با کمبود روی بهتر رشد می‌‌کنند. حتی فواید روی بر کاهش پیشروی بیماری ایدز نیز مشخص شده است، بطوریکه در بیماران مبتلا به ایدز سطوح پایین روی منجر به پیشرفت سریع تر بیماری می‌‌شود. البته ویروس HIV نیازمند روی بوده و مقادیر بالای آن می‌‌تواند سبب پیشرفت بیماری گردد.

یک عامل ضروری در آنزیم‌های سازنده اجزا تشکیل دهنده استخوان‌ها روی می‌‌باشد. عنصر روی تاثیر ویتامین D را در سوخت و ساز استخوان از طریق فعال سازی سنتز DNA در سلول های استخوانی افزایش می‌‌دهد. کمبود روی یکی از عوامل خطرناک توسعه پوکی استخوان محسوب می‌‌شود. دریافت ناکافی مواد غذایی حاوی روی، باعث افزایش خطر از دست دادن توده استخوانی و به دنبال آن پوکی استخوان می‌‌شود. اعتقاد بر این است که کمبود روی حین رشد موجب کاهش تراکم استخوان می‌‌شود. نتایج تحقیقات متعددی نشان داده است كه مكمل روی موجب افزایش رشد در كودكان كوتاه قد گردیده است.

به منظور حفظ سلامت مغز و رشد و عملکرد صحیح آن روی عنصری ضروری می‌‌باشد. روی سبب رشد نورون‌ها، سنتز انتقال دهنده‌های عصبی و عملکرد گیرنده‌های خاصی می‌‌گردد. مطالعات نشان دادند کمبود خفیف روی باعث کاهش عملکرد شناختی در بزرگسالان می‌‌شود.

 کمبود روی

کمبود روی برای اولین بار در ایران در اوایل دهه 1960 توسط پراساد و همکارانش بیان شد. آنها مشاهده کردند افرادی که کمبود روی دارند علائمی چون عقب ماندگی ذهنی، آنمی، پوست سخت و خشن، تاخیر ترمیم جراحات دارند. همچنین مشخص شد کمبود روی یک عامل عمده در پیشرفت آلزایمر می‌‌باشد. کمبود روی سبب کاهش تولید سیتوکین‌ها، کاهش فعالسازی آنزیم‌های وابسته به روی و فاکتورهای رونویسی، کاهش فعالسازی تیمولین و هورمون تیموسی وابسته به روی (مهم برای فعالیت سلول‌های T) می‌‌باشد.

کمبود روی با تاثیر بر سنتز DNA از طریق دو مکانیسم سبب عقب ماندگی رشد می‌‌شود. اول، تاثیر بر عملکرد آنزیم‌های آنتی اکسیدانی حاوی روی و افزایش استرس اکسیداتیو (آسیب مستقیم بر DNA). دوم، اختلال در فعالیت و بیان پروتئین‌های مرمت کننده DNA.